चीनचा एक निर्णय अन् जागतिक बाजारात सोन्याच्या दराचं गणित बदलणार; भारतावर काय परिणाम होणार?

चीनने सोन्याच्या विक्रीवरील दीर्घकाळापासून असलेली कर सवलत रद्द केली आहे. हा निर्णय १ नोव्हेंबरपासून लागू झाला. या निर्णयामुळे ग्राहकांसाठी सोन्याच्या किमती वाढू शकतात आणि जगातील सर्वात मोठ्या सोन्याच्या बाजारपेठेतील दरात बदल होऊ शकतो.

सोन्याचे किरकोळ विक्रेते यापुढे शांघाय गोल्ड एक्सचेंजमधून खरेदी केलेल्या सोन्याच्या विक्रीवर मूल्यवर्धित कर (व्हॅट) ऑफसेट करू शकणार नाहीत असा निर्णय चीनच्या अर्थ मंत्रालयाने जाहीर केला. आता हा नियम सर्व प्रकारच्या सोन्याला लागू होतो. चीनच्या मौल्यवान धातू कर रचनेत एक मोठा बदल आहे.

सोन्याच्या विक्रीवरील सवलती बंद करण्याच्या चीनच्या निर्णयाचा थेट परिणाम भारतावर होऊ शकतो. भारत आणि चीन हे दोघेही जगातील सर्वात मोठे सोन्याचे ग्राहक आहेत. चीनच्या बाजारपेठेत होणारे कोणतेही मोठे बदल जागतिक सोन्याच्या किमती आणि व्यापाराच्या उलाढालीवर परिणाम करतील, त्यामुळे याचा अप्रत्यक्ष परिणाम भारतावरही होईल.

चीनमध्ये सोन्याच्या खरेदीवरील व्हॅट सूट रद्द केल्याने किरकोळ विक्रीचा खर्च वाढेल. जर किंमती वाढल्या तर चिनी ग्राहकांकडून सोन्याची मागणी तात्पुरती कमी होऊ शकते. चीन हा सोन्याचा सर्वात मोठा ग्राहक असल्याने देशांतर्गत मागणीत घट झाल्याने जागतिक सोन्याच्या किमतींवर काही दबाव येऊ शकतो. जर जागतिक किमती कमी झाल्या तर भारतासाठी सोने आयात करणे स्वस्त होऊ शकते.

चीनमध्ये सोन्याच्या किमती वाढत असताना व्यापारी आणि खरेदीदार भारत, हाँगकाँग किंवा सिंगापूरसारख्या शेजारील बाजारपेठांमधील किमतीतील फरकांवर लक्ष ठेवू शकतात. या बदलामुळे सीमापार सोन्याच्या व्यापाराच्या प्रवाहावर परिणाम होऊ शकतो. जर चीनमधील किमती लक्षणीयरीत्या वाढल्या तर भारत आंतरराष्ट्रीय सोन्याच्या व्यापारात अधिक महत्त्व प्राप्त करू शकेल.

भारत आपल्या सोन्याच्या मागणीचा बहुतांश भाग आयातीद्वारे पूर्ण करतो. जर जागतिक स्तरावर सोन्याचे भाव कमी झाले तर भारताला तेवढेच सोने खरेदी करण्यासाठी कमी डॉलर्स खर्च करावे लागतील. यामुळे देशाचे आयात बिल कमी होऊ शकते आणि रुपया मजबूत होऊ शकतो.

चीनची अर्थव्यवस्था कमकुवत देशांतर्गत मागणी आणि मंदावलेल्या वाढीशी झुंजत असताना हा निर्णय घेण्यात आला आहे. सरकार नवीन महसूल स्रोत शोधत आहे. ही कर सवलत रद्द केल्याने सरकारी महसूल वाढण्याची अपेक्षा आहे. यामुळे अंतिम ग्राहकांसाठी सोन्याच्या किमती वाढू शकतात. किरकोळ मागणी अल्पावधीत कमी होऊ शकते असं विश्लेषकांचे म्हणणे आहे.

अनेक वर्षांपासून चीनच्या व्हॅट ऑफसेट सिस्टीममुळे किरकोळ विक्रेत्यांना शांघाय गोल्ड एक्सचेंजमधून खरेदी केलेल्या सोन्याच्या विक्रीवरील कराचा भार कमी करण्याची परवानगी देऊन देशांतर्गत सोन्याच्या किमती स्पर्धात्मक ठेवण्यास मदत झाली. या फायद्याशिवाय किरकोळ विक्रेत्यांना आता कमी नफ्याचा सामना करावा लागत आहे आणि त्यांना अतिरिक्त खर्च स्वतः सहन करावा लागेल किंवा तो ग्राहकांना द्यावा लागेल.

जागतिक सोन्याच्या बाजारपेठेवर चीनचा प्रभाव प्रचंड आहे. म्हणूनच या धोरणाचे व्यापक परिणाम होऊ शकतात. चीन हा जगातील सर्वात मोठा सोन्याचा ग्राहक आणि आयातदार आहे. मागणीत घट झाल्यास आंतरराष्ट्रीय किमतींवर परिणाम होऊ शकतो.

आज जागतिक सोन्याचे दर प्रति औंस ४,००० अमेरिकन डॉलर्सच्या आसपास स्थिर राहिल्या आहेत. काही विश्लेषक एका वर्षात ५,००० अमेरिकन डॉलर्सपर्यंत वाढण्याचा अंदाज वर्तवत आहेत. जर जागतिक मागणी मजबूत राहिली तर सोन्याचा वरचा कल कायम राहू शकतो. चीनच्या किरकोळ किमतीतील बदलांचा परिणाम सीमापार सोन्याच्या व्यापार प्रवाहावर देखील होऊ शकतो, विशेषतः हाँगकाँग, सिंगापूर आणि भारत सारख्या शेजारील बाजारपेठांमध्ये जिथे किंमतीतील फरक अनेकदा ग्राहक आणि व्यापाऱ्यांच्या वर्तनावर अवलंबून असतो.