'रेडिएशन'मधील त्रुटींमुळे अमेरिकेने भारताचे ५ कोटी रुपयांचे आंबे केले नष्ट; काय असते प्रक्रिया?

Food Irradiation Technology : अमेरिकेने नुकतेच भारताचे ५ कोटी रुपयांचे आंबे नाकारून नष्ट केले आहेत. यामागचे कारण म्हणजे या आंब्यांवर करण्यात आलेली 'रेडिएशन प्रक्रिया' अमेरिकेच्या मानकांनुसार योग्य नसल्याचे सांगण्यात आले आहे.

अमेरिकेच्या या निर्णयामुळे भारतीय निर्यातदारांना मोठा फटका बसला आहे. पण ही रेडिएशन प्रक्रिया नेमकी काय आहे आणि ती फळांवर का वापरली जाते, याबद्दल अनेकांना प्रश्न आहेत. चला तर मग जाणून घेऊया या प्रक्रियेबद्दल.

रेडिएशन प्रक्रिया, ज्याला अन्न विकिरण (Food Irradiation) असेही म्हणतात, ही एक अशी प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये अन्न उत्पादनांना नियंत्रित प्रमाणात आयनीकृत ऊर्जा (Ionizing Energy) दिली जाते. ही ऊर्जा गॅमा किरणे (Gamma Rays), एक्स-रे (X-rays) किंवा इलेक्ट्रॉन बीमच्या (Electron Beam) स्वरूपात असू शकते. या प्रक्रियेत अन्न थेट किरणोत्सर्गी पदार्थांच्या संपर्कात येत नाही.

कीटक नियंत्रण : फळांमध्ये असलेले हानिकारक कीटक आणि त्यांची अंडी नष्ट करण्यासाठी ही प्रक्रिया अत्यंत प्रभावी आहे. यामुळे फळांची गुणवत्ता टिकून राहते आणि ते इतर देशांमध्ये निर्यात करण्यासाठी योग्य ठरतात.

शेल्फ लाइफ वाढवणे : रेडिएशन प्रक्रियेमुळे फळे लवकर खराब होण्यास कारणीभूत असलेले सूक्ष्मजंतू आणि बुरशी यांचा नाश होतो. त्यामुळे फळांची साठवण क्षमता (शेल्फ लाइफ) वाढते.

अंकुरण रोखणे : बटाटे, कांदे यांसारख्या भाज्यांमध्ये अंकुरण रोखण्यासाठी या प्रक्रियेचा वापर केला जातो. काही फळांना जास्त काळ ताजे ठेवण्यासाठी त्यांची पिकण्याची प्रक्रिया रेडिएशनद्वारे मंदावता येते.

मे महिन्यात लॉस एंजेलिस, सॅन फ्रान्सिस्को व अटलांटा विमानतळांवर जवळपास ४ कोटी २८ लाख रुपयांचे आंबे तेथील प्रशासनाने स्वीकारण्यास नकार दिला. अमेरिकेत आंबा पाठवताना विकिरण प्रक्रिया केल्यानंतर आवश्यक पीपीक्यू २०३ अर्ज सादर केला जातो. परंतु, या कागदपत्रांमध्ये त्रुटी आढळल्यामुळे हा आंबा स्वीकारण्यास नकार दिला.

अमेरिकेने नाकारलेला आंबा परत भारतामध्ये आणणेही खर्चिक असल्यामुळे तो तेथेच नष्ट करावा लागला आहे. त्यामुळे निर्यातदारांना मोठा फटका बसला आहे. नक्की कोणाच्या चुकीमुळे हे घडले हे तपासण्याची मागणी केली जात आहे.

अमेरिकेने नाकारलेला आंबा परत भारतामध्ये आणणेही खर्चिक असल्यामुळे तो तेथेच नष्ट करावा लागला आहे. त्यामुळे निर्यातदारांना मोठा फटका बसला आहे. नक्की कोणाच्या चुकीमुळे हे घडले हे तपासण्याची मागणी केली जात आहे.