India-China Trade: भारत की चीन.. या मैत्रीचा सर्वाधिक फायदा कोणाला होणार? काय सांगते आकडेवारी

India-China Trade: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या टॅरिफ धोरणांमुळे भारत आणि चीन यांच्यातील जवळीक वाढली आहे. भारत आणि चीनमधील समीकरणं बदलली आहेत. दोघांचेही संबंध खूप वेगाने सुधारू लागलेत.

India-China Trade: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या टॅरिफ धोरणांमुळे भारत आणि चीन यांच्यातील जवळीक वाढली आहे. ट्रम्प प्रशासनाने भारतावर मोठे टॅरिफ लादले आहेत. रशियाकडून कच्चं तेल खरेदी केल्यामुळे हे टॅरिफ लावल्याचं त्यांचं म्हणणं आहे. यामुळे भारत आणि चीनमधील समीकरणं बदलली आहेत. दोघांचेही संबंध खूप वेगाने सुधारू लागलेत. चीनचे परराष्ट्र मंत्री वांग यी भारतातही आलेत.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी देखील एससीओ शिखर परिषदेत सहभागी होण्यासाठी तियानजिनला जाणारेत. सर्वात मोठा प्रश्न असा आहे की जर भारत आणि चीनमधील संबंध सुधारले तर दोन्ही देशांमध्ये कोणाला जास्त फायदा होईल. जरी संबंधांमध्ये सुधारणा झाल्यामुळे दोन्ही देशांना फायदा होणार आहे. परंतु, सध्याच्या आकडेवारीवर नजर टाकल्यास, चीनला जास्त फायदा होण्याची शक्यता आहे.

२०२४-२५ या आर्थिक वर्षात भारत आणि चीनमधील एकूण व्यापार १२७.७ अब्ज डॉलर्स होता. यामध्ये भारताची चीनसोबत व्यापार तूट ९९.२ अब्ज डॉलर्स होती. भारत चीनकडून अधिक तयार वस्तू खरेदी करतो. कच्चा माल कमी विकतो. चिनी कंपन्यांनी भारतातील तंत्रज्ञान आणि स्टार्टअप क्षेत्रात बरीच गुंतवणूक केली आहे. ते अनेक गोष्टींसाठी चीनवर अवलंबून आहे. अशा परिस्थितीत, जर संबंध सुधारले तर चीनला मोठी बाजारपेठ मिळेल. परंतु, भारताला आपले उद्योग मजबूत करावे लागतील.

भारत आणि चीनमधील संबंधांचा दोन्ही देशांच्या अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो. जर संबंध सुधारले तर दोघांनाही फायदा होऊ शकतो. परंतु, चीनला जास्त फायदा होण्याची शक्यता आहे. असे का आहे याची काही कारणे आहेत.

सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे व्यापार तूट. व्यापार तूट हे सांगते की कोणता देश जास्त कमाई करत आहे. भारत आणि चीनमधील व्यापारात चीनचा वरचष्मा आहे. २०२४-२५ या आर्थिक वर्षात दोन्ही देशांमधील व्यापार १२७.७ अब्ज डॉलर्सचा होता. भारताने चीनकडून ११३.४५ अब्ज डॉलर्सच्या वस्तू खरेदी केल्या. त्याच वेळी, चीननं भारताकडून फक्त १४.२५ अब्ज डॉलर्सच्या वस्तू खरेदी केल्या. यामुळे, भारताला चीनसोबत ९९.२ अब्ज डॉलर्सची तूट सहन करावी लागली. ही तूट सतत वाढत आहे. याचा अर्थ असा की भारत चीनकडून वस्तू खरेदी करण्यावर मोठ्या प्रमाणात अवलंबून आहे.

व्यापाराचे स्वरूप हे देखील सांगते की कोणाला फायदा होत आहे. भारत चीनकडून तयार वस्तू खरेदी करतो. जसं की यंत्रसामग्री, इलेक्ट्रॉनिक्स (मोबाइल फोन, संगणक), औषध बनवण्याचं साहित्य, केमिकल्स आणि खेळणी. या सर्व गोष्टी चीनमध्ये मोठ्या प्रकारे बनवल्या जातात. त्याच वेळी, भारत चीनला कच्चा माल विकतो. जसं की लोखंड, सागरी उत्पादनं, कापूस आणि काही केमिकल्स. कच्चा माल विकण्यात जितका नफा होतो तितका तयार वस्तू विकण्यात होत नाही.

गुंतवणूक आणि अवलंबित्व देखील महत्त्वाचं आहे. चिनी कंपन्यांनी भारतात खूप पैसे गुंतवले आहेत. विशेषतः टेक आणि स्टार्टअप कंपन्यांमध्ये. तथापि, भारतानं सुरक्षेच्या कारणास्तव ही गुंतवणूक कमी करण्याचा प्रयत्न केलाय. भारत अनेक आवश्यक गोष्टींसाठी चीनवर अवलंबून आहे. जसं की औषध आणि इलेक्ट्रॉनिक्स. जर चीनमधून वस्तू येणं बंद झालं तर भारतातील या उद्योगांना खूप नुकसान होऊ शकतं.

जर दोन्ही देशांमधील संबंध सुधारले तर चीनला भारतासारखी मोठी बाजारपेठ मिळेल. तो कोणत्याही अडचणीशिवाय आपल्या वस्तू विकू शकेल. यामुळे त्याचा व्यापार आणखी वाढेल. चीनकडून स्वस्त कच्चा माल आणि मशीन्स मिळण्याचा भारताला फायदा होईल. यामुळे भारतात वस्तूंच्या उत्पादनाचा खर्च कमी होऊ शकतो. परंतु, यामुळे भारताच्या स्वतःच्या उद्योगांवर दबाव वाढू शकतो. त्यांना चीनशी स्पर्धा करावी लागेल. भारताला आपल्या वस्तू अधिक विकाव्या लागतील आणि व्यापार तूट कमी करावी लागेल. तरच हे संबंध दोघांसाठीही फायदेशीर ठरतील.

या मैत्रीद्वारे चीन अमेरिकेसारख्या महासत्तांना सहजपणे रोखू शकेल. संपूर्ण प्रदेशावर सहजपणे नियंत्रण ठेवण्याची शक्ती त्याच्याकडे असेल. अशा परिस्थितीत, भारतानं चीनशी संतुलन राखणं खूप महत्वाचं आहे. ट्रम्प यांचा कार्यकाळ काही वर्षांसाठी आहे हे विसरू नये. ते पूर्ण झाल्यानंतर, नवीन सरकारसोबत नवीन प्रकारचे संबंध तयार होऊ शकतात. दरवाजे कायमचे बंद करणं योग्य ठरणार नाही. त्याला दीर्घकालीन रणनीतीवर काम करण्याची आवश्यकता आहे.