भरणी श्राद्ध २०२५: गुरुवारी भरणी श्राद्ध, एकदा करावे की दरवर्षी? अधिकार कोणाला आणि नियम काय?

Bharani Shraddha 2025 Importance & Rules: पितृपक्षात(Pitru Paksha 2025) भरणी श्राद्धाला(Bharani Shraddha 2025) आणि सर्वपित्री अमावस्येला (Sarva Pitru Amavasya 2025) अधिक महत्त्व आहे, त्याबरोबरच अविधवा नवमीही महत्त्वाची ठरते. त्याबद्दल यथावकाश जाणून घेऊच. तूर्तास भरणी श्राद्ध कोणी, कधी, कसे, कुठे आणि किती वेळा करावे आणि त्याचे नियम काय याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ.

शास्त्रांनुसार, मानवावर तीन ऋण आहेत, पहिले म्हणजे देवांचे, दुसरे म्हणजे ऋषींचे आणि तिसरे म्हणजे पित्याचे ऋण. पितृपक्ष श्राद्ध वेळी किंवा पिंडदान करून पूर्वजांचे ऋण फेडता येते. जेव्हा श्राद्ध पक्षात भरणी नक्षत्राचा काळ येतो तेव्हा हे भरणी श्राद्ध कार्य करून पितृ ऋणातून मुक्तता मिळवता येते. या वेळी केलेले तर्पण खूप चांगले मानले जाते. यंदा भरणी श्राद्ध ११ सप्टेंबर २०२५ रोजी गुरुवारी केले जाईल.

भरणी श्राद्धाचे लाभ :

भरणी श्राद्ध कार्य केल्याने व्यक्तीला चांगले आरोग्य, आनंद आणि सौभाग्य मिळते. पूर्वजांसाठी भक्तीने केलेल्या विविध कर्मांना श्राद्ध म्हणतात. हिंदू धर्मात, हे कार्य एक आवश्यक कर्म मानले जाते, ज्याशिवाय व्यक्ती आपल्या पूर्वजांच्या ऋणातून मुक्त होऊ शकत नाही. पितरांच्या शांतीसाठी पक्ष श्राद्ध विधी म्हणून हा विधी करण्याची प्रथा प्राचीन काळापासून चालत आली आहे.

भरणी श्राद्ध कुठे करावे :

भरणी नक्षत्राच्या वेळी आई, वडील, पत्नी, आजोबा, आजी, काका, काकू इत्यादी कुटुंबातील मृत सदस्यांचे श्राद्ध विधी करणे शुभ मानले जाते. भरणी श्राद्ध विधी केल्याने मृतांच्या आत्म्याला मुक्ती मिळते आणि ते कुटुंबातील सदस्यांना आशीर्वाद देतात. पूर्वजांना चिरंतन शांती मिळते. भरणी श्राद्ध हा एक अतिशय महत्त्वाचा भाग आहे. हिंदू भाविक गया, काशी आणि रामेश्वरममध्ये भरणी श्राद्ध करतात. या नक्षत्राच्या वेळी या विशेष तीर्थस्थळांवर केल्या जाणाऱ्या तर्पण विधीला एक विशेष स्थान आहे.

भरणी श्राद्ध एकदा करतात की दरवर्षी?

पौराणिक ग्रंथांनुसार, भरणी श्राद्ध पवित्र नद्या आणि ठिकाणी करावे. काशी, गया, प्रयाग, कुरुक्षेत्र, नैमिषारण्य, रामेश्वरम, हरिद्वार इत्यादी ठिकाणी केल्याने पूर्वजांना शांती मिळते. काही विचारवंतांच्या मते, भरणी नक्षत्र श्राद्ध व्यक्तीच्या मृत्युनंतर एकदा केले जाते, तर काही इतर विचारवंतांच्या मते, धर्मसिंधू या मुख्य ग्रंथानुसार, ते दरवर्षी केले जाऊ शकते.

पितरांची रात्र कशाला म्हणतात?

भाद्रपद पौर्णिमेपासून भाद्रपद अमावस्येपर्यंत १५ दिवसांत पूर्वजांसाठी केलेल्या तर्पणांना पितृपक्ष म्हणतात. या काळात श्राद्ध केल्याने पितरांना समाधान मिळते. या काळात, कोणताही व्यक्ती आपल्या मृत पूर्वजांसाठी श्राद्ध करू शकते. शुक्ल पक्षाला पितरांची रात्र म्हणतात. एका महिन्यात दोन पक्ष असतात. मानवांचा कृष्ण पक्ष हा पितरांच्या कर्मांचा दिवस असतो आणि शुक्ल पक्ष ही पितरांची रात्र असते. पितृपक्ष हा पितरांच्या रात्रीचा काळ मानला जातो.

पुराणानुसार भरणी श्राद्ध महिमा

श्राद्धाच्या महिमाबद्दल शास्त्रांमध्ये बरेच काही लिहिले गेले आहे. श्राद्ध परम आनंद देते. पूर्वज संतुष्ट झाल्यावर देव प्रसन्न होतात आणि जेव्हा ते संतुष्ट होतात तेव्हा तिन्ही लोकात काहीही दुर्मिळ राहत नाही. श्राद्ध करणाऱ्या व्यक्तीला वय, शक्ती, कीर्ती, ज्ञान आणि मृत्युनंतर सर्वोच्च पद प्राप्त होते. अग्नि पुराणात असे सांगितले आहे की श्राद्धाची सुरुवात देवकर्माने करावी. वायु पुराणानुसार, श्राद्धाने संतुष्ट झालेले पूर्वज नेहमीच त्यांच्या कुटुंबाला आशीर्वाद देतात. श्राद्ध करणाऱ्या व्यक्तीचे पूर्वज नेहमीच प्रगती करतात. पूर्वजांसाठी केलेले विधी देवांसाठी केलेल्या यज्ञापेक्षा अधिक फलदायी असतात. पूर्वज त्यांच्या संततीला वय, वंश वाढ, संपत्ती आणि शिक्षण देऊन आशीर्वाद देतात.

भरणी श्राद्ध करण्याचे नियम

श्राद्ध नेहमीच स्वतःच्या भूमीवर किंवा घरी करावे. श्राद्ध तीर्थयात्रेवर किंवा नदीकाठी देखील करता येते. श्राद्ध करण्यासाठी दक्षिणेकडे उतार असलेली जमीन असावी, कारण दक्षिणायनात पूर्वजांचे वर्चस्व असते. उत्तरायणात देवांचा प्रभाव असतो. श्राद्ध कर्मात श्रद्धा, पवित्रता, स्वच्छता आणि पावित्र्य याकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे. श्राद्ध दिवसाच्या मध्यात म्हणजे दुपारी करावे. श्राद्ध करण्याचा अधिकार फक्त मुलालाच देण्यात आला आहे. जर मुलगा नसेल तर मुलीचा मुलगा श्राद्ध करू शकतो. ज्या पालकांना अनेक मुले आहेत, त्यांच्यामध्ये मोठ्या मुलाला श्राद्ध करण्याचा अधिकार आहे.

श्राद्ध विधीचा मंत्र :

ब्राह्मण भोजनासोबत श्राद्ध कर्मात तर्पण हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. श्राद्धात ''ओमे स्वाहाय स्वाधायै नित्यमेव नमो नम:” हा मंत्र उच्चारला पाहिजे.

श्राद्धविधी करण्यापूर्वी पुढील काळजी घ्या:

याज्ञवल्क्य स्मृतीनुसार, श्राद्ध करणाऱ्याने श्राद्धाची तिथी पूर्ण होईपर्यंत ब्राह्मणांसोबत ब्रह्मचारी राहावे. त्याला पान खाणे, तेल लावणे, औषध घेणे, केस कापणे, प्रवास करणे, रागावणे इत्यादी गोष्टी करण्यास मनाई आहे. तामसिक कृतींपासून दूर राहावे. सात्विक कृती करताना तर्पण करावे.