शरीराची बनावट तुमची क्षमता ठरवत नाही; ‘जागतिक दिव्यांग दिना’निमित्त मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथांचे मोठे वक्तव्य

लखनौ येथे झालेल्या राज्यस्तरीय कार्यक्रमात दिव्यांग प्रतिभा आणि दिव्यांगांच्या कल्याणासाठी काम करणाऱ्या कर्मचारी आणि संस्थांना सन्मानित करण्यात आले.

लखनऊ- उत्तर प्रदेशात ‘जागतिक दिव्यांग दिवस 2025’ अंतर्गत आयोजित राज्यस्तरीय कार्यक्रमात मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी सहभाग घेतला. यावेळी ते म्हणाले की, शारीरिक बनावट ही क्षमता निर्धारणाचे किंवा उद्दिष्ट साध्य करण्याचे मापदंड नसते. लखनऊ येथील इंदिरा गांधी प्रतिष्ठान येथे दिव्यांगजन सशक्तीकरण, शिष्यवृत्ती वितरण, सहाय्यक उपकरणे प्रदान करणे आणि उत्कृष्ट कार्य करणाऱ्या व्यक्ती व संस्थांचा सन्मान करण्यासाठी आयोजित राज्यस्तरीय कार्यक्रमात ते बोलत होते.

मुख्यमंत्री म्हणाले की, भारताच्या ऋषी परंपरेने नेहमीच हे शिकवले आहे की, व्यक्तीची शारीरिक बनावट त्याच्या क्षमतेचा आधार नसते. भारतीय विचारानुसार खरे बळ हे मन, संकल्प आणि आत्मबलामध्ये आहे. भारतासह संपूर्ण जगाने दिव्यांगजनांच्या संकल्पशक्ती आणि आत्मबलाचे उदाहरण प्रत्यक्ष पाहिले आहे.

अष्टावक्र गीतेचे उदाहरण

विश्व दिव्यांग दिवसाच्या सर्वांना शुभेच्छा देताना मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी देशाच्या पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांना जयंतीनिमित्त अभिवादन केले. ते म्हणाले की, आपल्या येथे ‘अष्टावक्र गीता’ हा ग्रंथ आहे, जो ऋषी अष्टावक्रांनी रचला आहे. त्यांच्याबद्दल अनेक कथा सांगितल्या जातात. विदेह जनकाला आत्मज्ञान देण्याचे श्रेयही त्यांना दिले जाते. मध्ययुगातील संत सूरदास यांचे उदाहरणही त्यांनी दिले. जगात अनेक असे दिव्यांगजन आहेत की, ज्यांना थोडासा आधार मिळताच त्यांनी आपल्या सामर्थ्याने असे कार्य केले की, सामान्य माणसाला विश्वास बसणार नाही. मुख्यमंत्री म्हणाले की दिव्यांगजन कल्याणासाठी केंद्र व राज्य सरकारने राबवलेले कार्यक्रम तुमच्यासाठी एक उपयुक्त प्लॅटफॉर्म ठरू शकतात.

उपेक्षेमुळे मन कुंठित होते

मुख्यमंत्री म्हणाले की, एखाद्या कुटुंबात चुकून किंवा एखाद्या कारणाने एखादे मूल दिव्यांगत्वाचे शिकार झाले तर कुटुंब आणि समाज त्याची उपेक्षा करतो. लहानपणी योग्य काळजी आणि आधार न मिळाल्यामुळे ती उपेक्षा आयुष्यभर मनाला कुंठित करते. पण जर थोडासा आधार दिला तर अत्यंत चांगले परिणाम दिसू शकतात.

खेळ विभागाचे सचिव आणि चित्रकूटचे मंडलायुक्त – प्रेरणादायी उदाहरण

मुख्यमंत्री म्हणाले की उत्तर प्रदेश सरकारमध्ये खेळ व युवक कल्याण विभागाचे सचिव स्वतः पॅरालिम्पिक पदक विजेते आहेत आणि त्या संघाचा भाग होते ज्याने सर्वाधिक पदके जिंकली. चित्रकूटचे मंडलायुक्त दृष्टिबाधित असूनही ते आपल्या कार्याची उत्तम जबाबदारी पार पाडत आहेत. हे दाखवते की संकल्पशक्ती आणि आत्मबल हेच वास्तविक सामर्थ्याचे मोजमाप आहे, शारीरिक बनावट नव्हे.

प्रत्येक मनुष्य ईश्वराची कृति

मुख्यमंत्री म्हणाले की प्रत्येक मनुष्य हा ईश्वराची निर्मिती आहे. जर आपण प्रत्येकाच्या आत ईश्वर पाहून सद्भावना आणि सहानुभूती ठेवली, थोडा आधार दिला, तर दिव्यांगांना समाजाच्या मुख्य प्रवाहात आणता येते. त्यांनी सांगितले की पंतप्रधान मोदी यांनी दिव्यांगांबद्दल समाजाची मानसिकता बदलली आहे. ते असेही म्हणाले की, शारीरिक कमकुवतपणा असू शकतो, पण मनाने व्यक्ती अत्यंत सक्षम असू शकते. संकल्प आणि आत्मबलाने दिव्यांगजन राष्ट्रासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकतात.

त्यांनी सांगितले की राज्य सरकारने दिव्यांग पेन्शन 300 रुपयांवरून 1000 रुपये केली. लाभार्थ्यांची संख्या 8 लाखांवरून 11 लाखांपेक्षा अधिक झाली. तंत्रज्ञानामुळे प्रक्रिया पारदर्शक बनली आहे. चांगले संस्थान आणि सहाय्यक उपकरणे देण्याची प्रक्रिया वेगाने वाढवली आहे.

सरकारी सेवांत 4% आणि शिक्षण संस्थांत 5% आरक्षण

मुख्यमंत्री म्हणाले की 2014 नंतर दिव्यांगजन कल्याणाला नवी गती मिळाली. पूर्वी व्हीलचेअर, ट्रायसायकल, ब्लाइंड स्टिक किंवा हिअरिंग एड मिळवणे अत्यंत कठीण होते. आता ALIMCO, कानपूर आणि DDRC सक्रिय करण्यात आले आहेत. प्रत्येक कमिश्नरी मुख्यालयावर नवे केंद्र सुरू होत आहेत. सरकारी इमारती, वाहतूक आणि सार्वजनिक स्थळे बंधमुक्त (बॅरियर फ्री) केली जात आहेत. ब्रेल, सांकेतिक भाषा, रॅम्प, शिष्यवृत्ती, मोफत प्रशिक्षण, कौशल्य विकास, रोजगार—हे सर्व मोठ्या प्रमाणात चालू आहे.

आधुनिक सहाय्यक उपकरणांसाठी निधी

मुख्यमंत्री म्हणाले की, 16,23,000 पेक्षा अधिक UDID कार्ड जारी केले असून, 19,74,000 पेक्षा अधिक नोंदणी झाल्या आहेत. याशिवाय, कुष्ठावस्था पेन्शन 2,500 वरून 3,000 रुपये, कृत्रिम अंगांसाठी अनुदान 10,000 वरून 15,000 रुपये, स्मार्टफोन, टॅबलेट, Daisy Player यांसाठी निधी दिला जातोय. आतापर्यंत 3,84,000 पेक्षा अधिक कृत्रिम उपकरणे वितरित केली असून, शस्त्रक्रिया अनुदान 8,000 वरून 10,000 रुपये केले आहे.

Cochlear Implant साठी 6 लाख रुपये मदत

मानसिक दिव्यांगजनांसाठी बरेली, मेरठ, गोरखपूर, लखनऊ येथे 50 क्षमतेची आश्रयगृहे, 16 जिल्ह्यांत 24 संस्था कार्यरत, तर 18 मंडलांमध्ये ‘बचपन डे केअर केंद्र’, 6,100+ जोडप्यांना विवाह प्रोत्साहन, 8,835 दिव्यांगांना स्व-रोजगार साहाय्य, 18 मंडलांत बाल डे केअर केंद्रे उभारली आहेत. प्रयत्न, संकल्प, ममता, स्पर्श नावाने 21 विशेष शाळा उभारल्या, ज्यात 1,488 मुले शिकत आहेत. तसेच, उत्तर प्रदेश देशातील एकमेव राज्य आहे, ज्यात 2 दिव्यांग विद्यापीठे आहेत. राज्यातील OBC विद्यार्थ्यांना 3,124 कोटींची शिष्यवृत्ती दिली असून, 32,22,000 विद्यार्थ्यांना लाभ मिळाला आहे. संगणक प्रशिक्षणाचे बजेटदेखील 11 कोटींवरून 32.92 कोटी केले आहे.

दिव्यांग विद्यार्थ्यांशी संवाद, भेटवस्तूंचे वितरण

विश्व दिव्यांग दिवस 2025 निमित्त मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी दिव्यांग विद्यार्थ्यांशी संवाद साधला आणि त्यांना चॉकलेट, मील बॉक्स, MR किट आणि इतर भेटवस्तू दिल्या. विद्यार्थ्यांच्या विनंतीवर त्यांनी सेल्फीही काढले. कार्यक्रमात राज्य मंत्री नरेंद्र कश्यप, लखनऊच्या महापौर, अनेक मंत्री, अधिकारी व लाभार्थी उपस्थित होते.

पुरस्कार वितरण समारंभ

प्रतीक सैनी, विक्रम कुमार, विकास कुमार, मोहम्मद हामिद - सर्वोत्कृष्ट दिव्यांग कर्मचारी पुरस्कार

रागिनी शाह - सर्वोत्कृष्ट दिव्यांगजन नियोक्ता

केशव जालान - सर्वोत्कृष्ट प्लेसमेंट अधिकारी/एजन्सी

मुकेश कुमार शुक्ला, बॉबी रमानी - दिव्यांगजन सेवेसाठी सर्वोत्तम व्यक्ती

भिनगा श्रावस्तीची संस्था - सर्वोत्कृष्ट संस्था

आशादीप धर्मार्थ सेवा समिति, मुजफ्फरनगर - सर्वोत्कृष्ट संस्था

नंद प्रसाद यादव, पंकज कुमार श्रीवास्तव, विनायक बहादुर, अशोक कुमार, आस्था राय - प्रेरणादायी पुरस्कार

अंकित सिंघल - दिव्यांग जीवन सुधार पुरस्कार

शाजिया सिद्दीकी - उत्पादन विकास पुरस्कार

गोरखपूर कौSkill Center व प्रयागराज मूकबधिर विद्यालय - बाधामुक्त वातावरण पुरस्कार

प्रयागराज जिल्हा - सर्वोत्कृष्ट जिल्हा

प्रवीण शेखर, कुमारी पूजा, शुभम प्रजापती, साधना सिंह, हिमांशु नागपाल - सन्मानित

राजकीय ब्रेल प्रेस, लखनऊ - सर्वोत्कृष्ट ब्रेल प्रेस

अजीत सिंह, रिदम शर्मा - सर्वोत्कृष्ट दिव्यांग खेळाडू

डॉ. राजेंद्र पेंसिया, डॉ. दिलीप कुमार - सन्मानित

स्पर्श राजकीय दृष्टिबाधित बालक/बालिका इंटर कॉलेज - शैक्षणिक उत्कृष्टता पुरस्कार