काय सांगतो भाऊ? जेव्हा देशातील १३० कोटी जनता अचानक वीज बंद करेल तेव्हा...

देशात कोरोना बाधित रुग्णांची संख्या झपाट्याने वाढत आहे. देशभरात लॉकडाऊन सुरूच आहे. दरम्यान जनता कर्फ्यूनंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पुन्हा एकदा देशातील जनतेला संबोधित केलं. यावेळी त्यांनी व्हिडीओ संदेशाद्वारे देशवासीयांना येत्या रविवारी ५ एप्रिल रोजी रात्री ९ वाजता घराचे दिवे बंद करुन दरवाजा, बाल्कनी, खिडक्या येथे ९ मिनिटांसाठी, मेणबत्त्या, दिवे, टॉर्च, मोबाईल फ्लॅश लावण्याचं आवाहन केलं आहे

कोरोनाच्या अंधकारातून प्रकाशाकडे जाण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी आव्हान केलं आहे. जनता कर्फ्यूनंतर पंतप्रधान मोदींच्या आवाहनावर भारत पुन्हा एकदा एकत्र येईल आणि एकता दाखवेल. पण परिस्थितीत घरातील लाईट्स एकत्रित बंद केल्यास काय होईल याबद्दल चर्चा सुरू झाली. तुमच्या मनातही असाच प्रश्न पडला असेल तर मग समजून घ्या की जेव्हा १३० कोटी भारतीय एकाच वेळी त्यांच्या घरात वीज बंद करतील तेव्हा काय होईल?

पंतप्रधानांच्या आवाहनानंतर देशातील विद्युत विभागाच्या अभियंत्यांसाठी एक आव्हान निर्माण झालं आहे. कारण देशभरातील वीज प्रकल्प अचानक नऊ मिनिटांसाठी बंद ठेवणे म्हणजे वेगाने धावणाऱ्या गाडीला अचानक ब्रेक लावण्यासारखे आहे. वीज विभागात काम करणारे अभियंतासुद्धा अशावेळी कोणती परिस्थितीची परिस्थिती उद्भवू शकते हे आत्ताच सांगू शकत नाही.

कोरोनाविरुद्ध युद्धासाठी मेणबत्त्या, टॉर्च आणि दिवे लावण्यासाठी पंतप्रधानांनी नऊ मिनिटांसाठी घराची वीज बंद करण्याचं आवाहन लक्षात घेऊन विविध राज्यांतील विद्युत विभागाच्या अभियंत्यांना उपकेंद्रात तैनात राहण्याचे निर्देश दिले आहेत. उद्योगाची वीज बंद झाल्यानंतर नऊ मिनिटांसाठी घरगुती वीज अचानक बंद पडल्यामुळे उपकेंद्र व रेषांवर उच्च ताण येण्याची शक्यता आहे.

उच्च क्षमतेमुळे उपकेंद्रांमध्ये काही गडबड होऊ नये यासाठी अभियंता त्यावर नियंत्रण ठेवतील. कोरोनामुळे बर्‍याच औद्योगिक युनिट बंद आहेत. जास्तीत जास्त भार केवळ घरगुती वीजेच्या वापरावर आहे. म्हणून, घरगुती दिवे बंद झाल्यास वीज मागणीत अचानक घट होऊ शकते. यामुळे उपकेंद्र आणि मार्गावरील दबाव वाढेल.

फ्रिक्वेन्सी बिघडली तर वीज पुरवठ्यावर विपरीत परिणाम होते. त्यामुळेच पुरवठ्यापेक्षा मागणी वाढली, तर लोडशेडिंग किंवा अतिरीक्त वीज खरेदी करावी लागते. तसेच, मागणी घटली तर वीज निमिर्ती संच बंद करून मागणी व पुरवठ्यातला ताळमेळ साधला जातो. रविवारी रात्री अचानक विजेचे दिवे बंद होतील. त्यामुळे वीज पुरवठा व मागणीमध्ये तफावत निर्माण होईल.

पंतप्रधानांच्या आवाहनामुळे ग्रीडमध्ये बिघाड होईल या भितीची दखल केंद्र सरकारनेही घेतली आहे. तशी परिस्थिती ओढावली तर सरकारची नाचक्की होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे वीज कंपन्यांना काटेकोर नियोजन करण्याचे आदेश दिल्याने वीज कंपन्यांचे अधिकारीही धास्तावले आहेत

सध्यस्थितीत महाराष्ट्र राज्याची पॉवर डिमांड ही 23 हजार मेगावॅटवरून 13 हजार मेगावाट आली आहे. लॉकडाऊन मुळे इंडस्ट्री लोड पूर्णतः झिरो झाले आहे. 13 हजार मेगावाट विजेवर केवळ अत्यावश्यक सेवा आणि घरगुती विजेचा लोड आहे. सर्वांनी अचानक दिवे बंद केल्यास सर्व पॉवरस्टेशन हायफ्रिक्वेन्सीवर जाऊ शकतात.परिणामी आपल्या ग्रीड मधे अनावश्यक फीडर ट्रीपिंग्स येऊ शकतात.

घरात येणारी वीज टाटा पॉवर आणि एनटीपीसी सारखे वीज उत्पादक तयार करतात. राज्य वीज कंपन्यांनाकडून ते वितरीत केले जाते आणि प्रत्येक राज्यात वीजपुरवठा केंद्र आहेत. हे तीन माध्यम देशभरात विजेच्या मागणीसह पुरवठा जुळवण्याच्या आधारे महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

पॉवर ग्रीड लाइनमध्ये चालू असलेल्या वीजेची क्षमता ४८.५ आणि ५१.५ हर्ट्झ दरम्यान असणे आवश्यक आहे. जर ते खूप जास्त झाले (जेव्हा पुरवठा खूप जास्त असेल) किंवा खूप कमी (जेव्हा मागणी वाढीस होते तेव्हा) लाईन ट्रिप करतात. २०१२ च्या ब्लॅकआउटमध्ये अशाच प्रकारे अचानक मागणी वाढल्याने जगातील सर्वात मोठ्या केंद्रात ट्रिपिंग झाली होती. त्यामुळे अनेकांना अंधारात राहावं लागलं होतं.

त्यामुळे ५ एप्रिलला वीज बंद केली तरी फक्ते दिवे बंद करा, पंखा, फ्रीज अन्य इलेक्ट्रोनिक वस्तू बंद करु नका असंही सांगितलं जात आहे.