भारत-रशियाच्या भागीदारीमुळं ९ देशांचं टेन्शन वाढलं; ज्याचा विचार केला नव्हता ते घडलं

भारत-रशिया यांच्या मैत्रीनं अमेरिका कायम त्रस्त असतो, हा त्रास अमेरिकेला आजही आहे. परंतु जगातील ९ देशांच्या टेन्शनमध्येही यामुळे वाढ होते. विशेष म्हणजे या दोन्ही देशातील मैत्रीमुळे ९ देशांना मोठं नुकसान सहन करावे लागते. हे ९ देश इतर कुठले नसून ते आखाती देश आहेत. ज्यांच्याकडून भारत कच्चे तेल खरेदी करते.

विशेष म्हणजे या आखाती देशांमध्ये भारताची तेल खरेदी सर्वात जास्त आहे. मागील काही वर्षात अमेरिका, युरोप यांनी निर्बंध आणूनही भारताने रशियाकडून स्वस्त दरात कच्चे तेल खरेदी सुरूच ठेवली. अलीकडेच मे महिन्याची ताजी आकडेवारी आली आहे. त्यामुळे ना केवळ आखाती देश तर अमेरिकेलाही हैराण करणारे आहेत.

मे महिन्यात भारताने रशियासोबत अशी मैत्री निभावली ज्याची वाट रशिया मागील काही महिन्यांपासून पाहत होता. भारताने रशियाकडून मे महिन्यात कच्च्या तेलाची आयात १० महिन्याहून अधिक १९.६ लाख बॅरल प्रतिदिवस इतकी पोहचली आहे. जागतिक दरापेक्षा रशियाच्या तेलावर मिळणारी महत्त्वाची सूट यामागचे प्रमुख कारण आहे.

भारत हा जगातील तिसरा सर्वात मोठा तेल आयात करणारा ग्राहक आहे. भारत परदेशातून तब्बल ५१ लाख बॅरेल कच्चे तेल खरेदी करतो. जे रिफायनरीच्या माध्यमातून पेट्रोल आणि डिझेलमध्ये या इंधनात बदलले जाते. भारताच्या तेल पुरवठ्यात रशियाची सर्वात मोठी म्हणजे ३८ टक्क्याहून अधिक भागीदारी आहे. जी कधीकाळी २ टक्क्याहून कमी होती.

रशियानंतर इराकचा नंबर येतो, इराक भारताला प्रतिदिन १२ लाख बॅरेल कच्चे तेल पुरवते. इराक भारतासाठी दुसरा सर्वात मोठा पुरवठादार देश आहे. सौदी अरबने ६ लाख १५ हजार बॅरेल प्रतिदिन निर्यात केलेत तर यूएईने ४ लाख ९० हजार बॅरेल प्रतिदिन पुरवठा केला आहे. अमेरिका २ लाख ८० हजार बॅरेल प्रतिदिन पुरवठा करते.

भारत परंपरागत पश्चिम आशियाकडून तेल आयत करते. फेब्रुवारी २०२२ मध्ये युक्रेनवर रशियाने हल्ला केल्यानंतर तातडीने रशियाकडून मोठ्या प्रमाणात भारतात तेल आयात सुरू झाले. पाश्चिमात्य देशांनी रशियावर अनेक निर्बंध लावले त्यामुळे रशियाने जागतिक दराच्या तुलनेने सवलतीत भारताला तेल उपलब्ध करून दिले. त्यामुळे भारतात रशियाकडून येणारा तेल आयात वाढला.

भारतात कच्च्या तेलाची आयात करणाऱ्या देशांच्या भागीदारीत रशियाची १-२ टक्के हिसा अल्पावधीत वाढून ४०-४४ टक्क्यांपर्यंत पोहचला. पश्चिम आशियातील ग्रेड तुलनेत रशियाने उल्लेखनीय सूट भारताला दिली. रशियाकडून मिळणारे युरल्स क्रूडचे दर हे एक मोठे फायदे आहेत, जे नेहमीच मोठ्या प्रमाणात सवलतीत नसते परंतु पश्चिम आफ्रिकन आणि पश्चिम आशियाई ग्रेडपेक्षा खूपच स्वस्त असते.

भारत-रशिया यांच्यातील व्यावसायिक मैत्रीपुढे चीन-पाकिस्तानचा नापाक डावही अयशस्वी ठरतो. भारत-पाकिस्तान यांच्यातील संघर्षामुळे जगाचे लक्ष भारताकडे होते. चीन पाकिस्तानला छुपी मदत करत होता. त्यात मे महिन्यात भारताने गेल्या १० महिन्यातील सर्वात जास्त तेल खरेदी रशियाकडून केली आहे.

भारत-रशिया ऊर्जा भागीदारी चीन किंवा पाकिस्तानच्या राजनैतिक दबावामुळे तुटलेली नाही. रशियाकडून स्वस्त आणि स्थिर कच्च्या तेलाच्या पुरवठ्यामुळे भारताला केवळ आर्थिक फायदे मिळाले नाहीत तर ऊर्जा सुरक्षा देखील मजबूत झाली आहे. भारत जागतिक राजकारणापेक्षा आर्थिक व्यावहारिकतेच्या आधारावर आपली ऊर्जा रणनीती ठरवतो हे हे स्पष्ट संकेत आहे.