विमान क्रॅश होण्याआधी दिसलेला 'तो' छोटा डॉट बनलं रहस्य?; तज्ज्ञांनी सांगितली 'RAT' ची थेअरी

गुजरातच्या अहमदाबाद येथे गुरुवारी एअर इंडियाचे लंडनला जाणारे विमान टेकऑफनंतर काही मिनिटांतच क्रॅश झाले. बोइंग ७८७ या विमानाने उड्डाण घेतल्यानंतर ही दुर्घटना घडली. हा अपघात कसा झाला याची चौकशी करण्यासाठी केंद्र सरकारने उच्चस्तरीय समिती स्थापन केली आहे. या समितीला ३ महिन्यात चौकशी अहवाल सादर करण्याची मुदत दिली आहे.

या अपघाताबाबत तज्ज्ञ वेगवेगळे अंदाज बांधत आहेत. त्यातच अमेरिकन नौदलाचे माजी पायलट आणि प्रसिद्ध नेविगेशन एक्सपर्ट कॅप्टन स्टीव यांनी अहमदाबाद प्लेन क्रॅशच्या व्हिडिओचे विश्लेषण करत त्यात RAT (Ram Air Turbine) एक्टिवेशन संदर्भात भाष्य केले आहे. प्लेन क्रॅशचा जो व्हिडिओ समोर आला आहे त्यात एक छोटा ग्रे डॉट दिसून येतो असं त्यांनी सांगितले.

कॅप्टन स्टीव यांनी व्हायरल व्हिडिओ फुटेज दाखवत एक छोटी वस्तू जी विमानाच्या उजव्या पंखाच्या अगदी मागे दिसते, त्यालाच Ram Air Turbine(RAT) म्हणतात. ते बाहेर पडत असल्याचे दिसून येते. रॅम एअर टर्बाइन (RAT) ही एक लहान टर्बाइन आहे जी विमानात बसवली जाते आणि पर्यायी किंवा आपत्कालीन हायड्रॉलिक किंवा इलेक्ट्रिकल पॉवर स्रोत म्हणून वापरली जाते.

RAT विमानाच्या वेगानुसार एअरस्ट्रीममधून वीज निर्माण करते आणि इलेक्ट्रिकल जनरेटर किंवा हायड्रॉलिक पंपशी जोडलेली असते. हे केवळ विमानाला इतकीच पॉवर देऊ शकते ज्याने विमान नियंत्रित होईल आणि ATC शी संपर्क करू शकेल. त्याशिवाय जो प्रवासी वाचला त्यानेही विमानात जोरदार स्फोट ऐकायला आला आणि लाईट चालूबंद व्हायला लागल्याचे सांगितले. सिस्टममध्ये अचानक बिघाड होणे हे RAT चालू केल्याचे दिसून येते.

कॅप्टन स्टीव यांनी विमान अपघातामागे ३ संभाव्य कारणे सांगितली आहेत. त्यातील पहिले इलेक्ट्रिकल फॅल्योर, दुसरे इंजिन फेल आणि तिसरे हाइड्रोलिक फेल्योर..स्टीव यांनी हे विश्लेषण मांडताना या दुर्घटनेतून बचावलेल्या एकमेव व्यक्तीच्या प्रतिक्रियेचाही हवाला दिला आहे.

पहिली शक्यता - दोन्ही इंजिन एकाचवेळी बंद पडणे..कॅप्टन स्टीव यांनी दोन्ही इंजिन एकत्रच बंद पडल्याची शक्यता असल्याचे म्हटलं. याचा अर्थ हा अपघात लिफ्ट लॉस म्हणजे विमानाच्या पंखांना पर्याप्त हवा न मिळाल्याने झाल्याची शक्यता आहे. विमानाकडे पुरेसी ताकद नव्हती जे त्याला वरच्या बाजूने घेऊन जाऊ शकेल. जर असे झाले असेल तर कदाचित विमानाला एखादा मोठा पक्षी अथवा पक्ष्यांचा थवा धडकला असेल ज्या कारणामुळे विमानाचे दोन्ही इंजिन एकत्रच बंद पडले असतील असं कॅप्टन स्टीव यांनी अंदाज वर्तवला आहे.

दुसरी शक्यता - विमानाला टेकऑफ घेण्यासाठी काही विशेष तांत्रिक सेटिंग्स करण्याची गरज असते. ज्यात फ्लॅप्सला खाली करणे मुख्य असते. फ्लॅप्स विमानाच्या पंखाचा तो भाग असतो जो टेकऑफच्या वेळी लिफ्ट वाढवण्यास मदत करतो. जर पायलटने फ्लॅप्स लावणे विसरला असेल तर ते विमान हवेत टिकू शकत नाही असं कॅप्टन स्टीव यांनी म्हटलं.

परंतु फ्लॅप्सबाबत असं होण्याची शक्यता कमी आहे कारण बोइंग ७८७ सारख्या आधुनिक विमानात जर फ्लॅप्स सेट नसेल तर कॉकपिटमध्ये जोरजोरात अलार्म वाजत राहतो आणि स्क्रीनवर वॉर्निंगही दिली जाते असा उल्लेख स्टीव यांनी केला.

तिसरी शक्यता - पायलटने जर नजरचुकीने एखादे चुकीचे लीवर खेचले असेल तरी अपघाताची शक्यता आहे. विमान जसे टेकऑफ करते तेव्हा को पायलट विमान हवेत उडाल्याचे म्हणतो, तेव्हा पायलट गिअर अप अशी सूचना देतो.

कदाचित को पायलटने चुकीने गिअरऐवजी फ्लॅप्स असलेला हँडल खेचला असावा अशीही शक्यता आहे. याचा अर्थ विमानातील असा भाग जो हवेत स्थिर राहण्यासाठी मदत करतो. अखेर एक्सपर्ट याच निष्कर्षावर पोहचतात की विमानाचे दोन्ही इंजिन फेल झाल्याने अपघात घडला. भारतात सध्या या प्रकरणाची चौकशी सुरू आहे.