Jara Hatke: चांदीचा वर्ख कसा तयार होतो माहितीय? वर्ख लावलेली मिठाई खावी की नाही? तुम्हीच ठरवा!

Jara Hatke: चांदीचा वर्ख लावलेली मिठाई दिसायला आकर्षक असली तरी ती खाताना अनेक शंका मनात येतात, त्या दूर व्हाव्यात यासाठी ही माहिती!

भारतात कोणताही सण, उत्सव किंवा शुभ प्रसंग मिठाईशिवाय पूर्ण होत नाही. काजू कतली, पेढे किंवा बर्फीसारख्या अनेक पदार्थांवर एक चकाकणारा थर लावलेला असतो, ज्याला आपण चांदीचा वर्ख किंवा सिल्व्हर वर्क म्हणतो. हा वर्ख मिठाईची शोभा वाढवतो. हा चांदीचा वर्ख इतका पातळ असतो की तो हलक्या वाऱ्यानेही लगेच आकसला जाऊ शकतो. पण हा वर्ख नेमका बनवतात कसा, याची प्रक्रिया फार कमी लोकांना माहीत आहे.

चांदीच्या वर्खाची पारंपरिक (Traditional) पद्धत :

जुनी आणि पारंपरिक पद्धत खूप मेहनतीची आणि वेळखाऊ होती. या पद्धतीत सर्वात आधी शुद्ध चांदीचे छोटे तुकडे घेतले जात असत. या चांदीच्या तुकड्यांना खूप वेळ सतत हातोडीने (Hammer) मारावे लागत असे. चांदी चिकटू नये आणि ती खूप पातळ व्हावी म्हणून, प्राण्यांच्या अवयवांच्या पातळ पडद्यांपासून (Membranes) बनवलेल्या शीट्सचा (उदा. बैलाची आतडी) वापर केला जात असे.

या शीट्समध्ये चांदीचे तुकडे ठेवून तास न् तास हाताने पिटले जात. हळूहळू चांदीचा थर इतका पातळ होत असे की तो ०.२ ते ०.८ मायक्रोमीटर (Micrometer) इतका पारदर्शक दिसत असे. त्यामुळे हा वर्ख शाकाहारी लोक निषिद्ध मानत असत. 

आजच्या काळात चांदीचा वर्ख कसा बनतो? 

तर, आजच्या काळात तंत्रज्ञान आणि अन्न सुरक्षा नियमांमुळे चांदीचा वर्ख बनवण्याच्या पद्धतीत मोठा बदल झाला आहे. आता बहुतेक ठिकाणी मशीन्सचा वापर केला जातो. सर्वात महत्त्वाचा बदल म्हणजे, चांदीला पातळ करण्यासाठी प्राण्यांच्या अवयवांपासून बनवलेल्या शीट्सऐवजी कृत्रिम (Synthetic) शीट्स किंवा पार्चमेंट पेपर (Parchment Sheets) वापरले जातात. या शीट्स पूर्णपणे शाकाहारी असतात. अनेक कंपन्या आणि व्यावसायिक त्यांच्या चांदीच्या वर्खावर 'Vegetarian Certified' असे लेबल लावतात, जेणेकरून ग्राहकांना तो वर्ख पूर्णपणे शाकाहारी असल्याची खात्री मिळावी.

चांदीचा वर्ख शाकाहारी आहे की नाही, हे कसे ओळखावे?

जरी आता वर्ख बनवण्याच्या पद्धतीत सुधारणा झाली असली तरी, काही स्थानिक किंवा छोटे विक्रेते जुन्या पद्धतीचा वापर करत असू शकतात. जर तुम्ही पॅकेज्ड मिठाई घेत असाल, तर त्यावर 'चांदीचा वर्ख' शाकाहारी आहे की नाही, याचा उल्लेख स्पष्टपणे केलेला असतो, तो वाचून घ्या. स्थानिक मिठाईच्या दुकानातून खरेदी करताना दुकानदाराला थेट विचारून माहिती घ्या. प्रतिष्ठित हलवाई याबद्दलची योग्य माहिती देतात. जर तुम्हाला शंका असेल, तर तुम्ही वर्ख नसलेली मिठाई खाण्याचा पर्याय निवडू शकता.

चांदीचा वर्ख मिठाईला केवळ आकर्षक रूपच देत नाही, तर तो खाण्यासाठी पूर्णपणे सुरक्षित मानला जातो. मात्र, खात्रीपूर्वक शाकाहारी वर्ख असलेली मिठाई निवडण्यासाठी, आधुनिक पद्धतीने बनवलेल्या आणि प्रमाणित (Certified) वर्खाचा वापर करणाऱ्या विक्रेत्यांकडून खरेदी करणे अधिक सुरक्षित ठरते.