शाकंभरी नवरात्र २०२५: पौषात रविवारपासून सुरु होतोय शाकंभरी नवरात्रोत्सव; काय आहे महत्त्व आणि कुलाचार?

Shakambhari Navratri 2025: यंदा २८ डिसेंबर ते ३ जानेवारी रंगणार शाकंभरी देवीचा नवरात्रोत्सव, त्यानिमित्ताने या उत्सवाशी संबंधित कुळधर्म कुलाचार जाणून घेऊ. 

शाकंभरी नवरात्री(Shakambhari Navratri 2025) ही देवी भगवतीच्या 'शाकंभरी' रूपाला समर्पित असलेली अत्यंत महत्त्वाची नवरात्री आहे. विशेषतः अन्नाची कमतरता भासू नये आणि निसर्गाचा समतोल राखला जावा, यासाठी ही उपासना केली जाते.

Libra Yearly Horoscope 2026: तूळ राशीसाठी नवीन वर्ष 2026 नियोजन आणि स्वप्नपूर्तीचे वर्ष; 'या' एका चुकीमुळे होऊ शकते मोठे नुकसान!

या नवरात्रीबद्दलची सविस्तर माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

१. नवरात्रोत्सवाचा काळ आणि तिथी (वेळ)

शाकंभरी नवरात्री दरवर्षी पौष महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या अष्टमीला सुरू होते आणि पौष पौर्णिमेला (शाकंभरी पौर्णिमा) समाप्त होते. यंदा २८ डिसेंबर २०२५ ते ३ जानेवारी २०२६ शाकंभरी देवीचा नवरात्रोत्सव रंगणार आहे. 

२. शाकंभरी देवीची उगम कथा 

पौराणिक कथेनुसार, एकदा पृथ्वीवर भीषण दुष्काळ पडला. शंभर वर्षे पाऊस पडला नाही, त्यामुळे नद्या, तलाव कोरडे पडले आणि वनस्पती नष्ट झाल्या. अन्नावाचून जीवमात्र तडफडू लागले. तेव्हा ऋषी-मुनींनी आणि देवांनी देवीची प्रार्थना केली.

भक्तांच्या हाकेला ओ देऊन देवी प्रकट झाली. तिच्या अंगावर अनेक डोळे होते (म्हणून तिला 'शताक्षी' म्हणतात). सृष्टीची अवस्था पाहून देवीला रडू कोसळले आणि तिच्या डोळ्यांतील अश्रूंनी नद्यांना पुन्हा पाणी आले. त्यानंतर देवीने आपल्या शरीरातून विविध प्रकारच्या पालेभाज्या, फळे आणि धान्य उत्पन्न केले, ज्यामुळे पृथ्वीवरील भूक शमली. शाक (भाजीपाला) धारण करणारी म्हणून तिला 'शाकंभरी' असे नाव पडले.

New Year 2026: २०२६ मध्ये तुमचे प्रत्येक स्वप्न होईल पूर्ण; त्यासाठी वापरा '३६९ मॅनिफेस्टेशन' टेक्निक 

३. महोत्सवाचे स्वरूप आणि परंपरा

भाज्यांची सजावट: या नवरात्रीमध्ये देवीच्या मंदिरात विविध प्रकारच्या पालेभाज्या, फळे आणि धान्याची मोठी आरास (सजावट) केली जाते.

नैवेद्य: शाकंभरी पौर्णिमेच्या दिवशी देवीला ६० किंवा त्याहून अधिक प्रकारच्या भाज्यांचा एकत्रित 'कडबा' किंवा नैवेद्य अर्पण करण्याची प्रथा आहे.

गरिबांना दान: अन्नदानाला या काळात विशेष महत्त्व आहे. गरजू लोकांना अन्न आणि भाज्या दान केल्याने देवी प्रसन्न होते, अशी श्रद्धा आहे.

Swami Samartha: आपल्यावर सद्गुरू कृपा आहे की नाही हे ओळखण्याचा सोपा मार्ग जाणून घ्या

४. धार्मिक महत्त्व

ही नवरात्री प्रामुख्याने निसर्ग आणि मानवाचे नाते अधोरेखित करते.

अन्नाचा सन्मान करणे आणि निसर्गाचे रक्षण करणे हा यामागील मुख्य उद्देश आहे.

शाकंभरी देवीला 'वनस्पतींची देवी' मानले जाते, त्यामुळे शेतकरी वर्गात या उत्सवाला मोठे महत्त्व आहे.

महाराष्ट्रात कोल्हापूरची अंबाबाई, तुळजापूरची भवानी माता आणि अन्य प्रमुख देवींच्या मंदिरात शाकंभरी नवरात्रीनिमित्त भाज्यांची अतिशय सुंदर आरास केली जाते, जी पाहण्यासाठी भाविकांची मोठी गर्दी होते.