Ayodhya Ram Mandir: अयोध्येचे राम मंदिर होऊन वर्ष होत आले, मग ध्वजारोहण सोहळा आता का? 

Ayodhya Ram Mandir: आज पंतप्रधान मोदी यांच्या हस्ते अयोध्येच्या राम मंदिराचा ध्वजारोहण सोहळा पार पडला, काय आहे या सोहळ्याचे महत्त्व? जाणून घेऊ. 

अयोध्या येथील श्री राम जन्मभूमि मंदिराची प्राण प्रतिष्ठा २२ जानेवारी २०२४ रोजी झाली होती, म्हणजे आज (२५ नोव्हेंबर २०२५) ला त्या वर्षगांठी जवळजवळ २२ महिने होत आहेत (एक वर्ष नव्हे, पण दीर्घकाळाची प्रतीक्षा संपली आहे). मंदिराचे मुख्य निर्माण कार्य आता पूर्ण झाले असून, ध्वजारोहण हा त्याच्या पूर्णत्वाची अधिकृत घोषणा आहे. हे केवळ एक विधी नाही, तर मंदिराच्या आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक पूर्णतेचे प्रतीक आहे. चला, याचे कारण आणि महत्त्व समजून घेऊया.

ध्वजारोहण का आता? (मुख्य कारणे)

राम मंदिराचे बांधकाम हळूहळू प्रगतीपथावर होते – प्राण प्रतिष्ठेनंतरही शिखर, मूर्ती स्थापना (जून २०२५ मध्ये १८ मूर्तींची प्राण प्रतिष्ठा) आणि इतर भाग पूर्ण होत गेले. ध्वजारोहण हे शेवटचे मोठे विधी आहे, जे मंदिराच्या वैभवाची अधिकृत सुरुवात करते. खालीलप्रमाणे कारणे:

मंदिर निर्माण पूर्ण झाले: राम जन्मभूमि तीर्थ क्षेत्र ट्रस्टच्या अध्यक्ष नृपेंद्र मिश्र यांच्या मते, ध्वजारोहण हे "मंदिराचे बांधकाम पूर्ण झाल्याचे संकेत" आहे. प्राण प्रतिष्ठेनंतरही काही भाग शिल्लक होते, जे आता पूर्ण झाले.

विवाह पंचमीचा शुभ मुहूर्त: आजची तारीख (२५ नोव्हेंबर २०२५) ही मार्गशीर्ष शुक्ल पंचमी आहे, जी त्रेतायुगात श्री राम-सीतेच्या विवाहाशी जोडलेली आहे. हा दुर्मीळ संयोग आहे – अभिजीत मुहूर्त (दुपारी ११:५२ ते १२:३५) मध्ये ध्वज फडकवला जातो. यामुळे मंदिरात राम-सीतेचे दांपत्य स्वरूप अधिक प्रकट होते. 

धार्मिक परंपरा: वैदिक शास्त्रांनुसार, कोणत्याही मंदिरात शिखरावर धर्म ध्वज (भगवा पताका) फडकवणे अनिवार्य आहे. हा ध्वज देवतेची उपस्थिती, शक्ती आणि संरक्षणाचे प्रतीक आहे. प्राण प्रतिष्ठेनंतर हा विधी उशिरा होतो, कारण तो मंदिराच्या सात्विक ऊर्जेला सक्रिय ठेवतो.

ऐतिहासिक संदर्भ: ५०० वर्षांच्या संघर्षानंतर मंदिराचे पूर्णत्व साजरे करण्यासाठी हा क्षण निवडला गेला. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आज १६१ फूट उंच शिखरावर २२ फूट लांब आणि ११ फूट रुंद भगवा ध्वज फडकवतील, ज्यात आरएसएसचे सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवतही सहभागी असतील.

अयोध्या येथील भव्य श्री राम जन्मभूमी मंदिरात २५ नोव्हेंबर २०२५ रोजी विवाह पंचमीला झालेल्या धर्मध्वजारोहणाचा फार मोठा धार्मिक, सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व आहे. याचे प्रमुख मुद्दे खालीलप्रमाणे:

मंदिर पूर्णत्वाची अधिकृत घोषणा

शिखरावर भगवा धर्मध्वज फडकवला की मंदिराचे निर्माण पूर्ण झाले आणि देवतेची प्राणप्रतिष्ठा पूर्णत्वास गेली असे मानले जाते. म्हणूनच हे ध्वजारोहण मंदिराच्या “उद्घाटनाचा शेवटचा टप्पा” मानले जाते.

भगवान रामांच्या उपस्थितीचे प्रतीक : धर्मध्वज म्हणजे स्वतः भगवान रामांची पताका. हा ध्वज फडकल्यावर मंदिरात श्री रामांचे संपूर्ण वैभव, शक्ति आणि संरक्षण सतत कार्यरत राहते असे शास्त्र सांगते.

सात्विक ऊर्जेचे संचालन

शिखरावरील ध्वज मंदिरातील सात्विक ऊर्जेला दिशा देतो, नकारात्मक शक्तींपासून रक्षण करतो आणि भाविकांना दर्शनाचा पूर्ण फळ प्राप्त होण्यास मदत करतो.

वैदिक परंपरेचे पुनरुज्जीवन

प्राचीन काळी प्रत्येक देवालयात धर्मध्वज अनिवार्य असायचा. ५०० वर्षांच्या संघर्षानंतर पुन्हा अयोध्येत ही परंपरा जिवंत झाली, ही भारतीय संस्कृतीची पुनर्प्राप्ती आहे.

विवाह पंचमीशी संयोग

त्रेतायुगात मार्गशीर्ष शुक्ल पंचमीला श्री राम-सीतेचा विवाह झाला होता. त्याच तिथीला ध्वज फहरवल्याने मंदिरात सियारामांचे दांपत्य स्वरूप अधिक प्रकट होते आणि वैवाहिक सौख्य देणारी ऊर्जा वाढते.

राष्ट्रीय एकतेचे प्रतीक

हा भगवा ध्वज केवळ राममंदिराचा नाही, तर संपूर्ण हिंदू समाजाच्या संकल्प, तपश्चर्या आणि विजयाचा झेंडा आहे. म्हणूनच देशभरातून लाखो लोकांनी हा क्षण उत्सव म्हणून साजरा केला.

थोडक्यात : “शिखरावरील भगवा धर्मध्वज म्हणजे स्वतः मर्यादा पुरुषोत्तम श्री रामांचा विजयपताका; जो सांगतो की अयोध्येत पुन्हा रामराज्य अवतरले आहे!”

धर्मध्वजाचे महत्त्व : 

लेखक सर्वेश फडणवीस लिहितात, 'धर्मध्वज धर्माधिष्ठित राज्याची प्रेरणा देत असल्याने धर्मध्वजाला प्रार्थना करण्याची पद्धत आहे. मंदिर ही यज्ञ भूमी असल्याने यज्ञ मंडपाच्या मांडणीचेही ते प्रतीकात्मक रूप आहेच. ही यज्ञ-भूमी असल्याने येथे कळसावर 'भगवाध्वज' लावतात. मंदिरावरील भगवाध्वज अग्नि-ज्वालेचे प्रतीक आहे. ज्वालेचे रूप स्पष्ट दिसावे म्हणून ध्वजाच्या दोन शिखा दाखवितात. अग्नीच्या दोन शक्ती - स्वधा आणि स्वाहा, अशा सांगितल्या आहेत. अग्नी या दोन पत्नींसहच असायचा आणि म्हणून ध्वजाचा रंग आणि आकार अग्नि-शिखांसारखाच घेतला आहे. आणखीही एक कारण आहे. ध्वज वाऱ्यावर फडफडत असणार आणि इतर कोणत्याही आकारचे ध्वज वाऱ्यावर अधिक काळ फडफडत ठेवले तर त्याच्या चिंध्या होतात. हा विशिष्ट आकार असल्याने भगव्या ध्वजाच्या कधीच लक्तरा होत नाहीत.'