आशिष राॅय
नागपूर : एनर्जी अँड रिसर्च इन्स्टिट्यूट (टेरी)च्या २०१८-१९च्या अहवालानुसार चंद्रपूरजवळील घुग्गुस हे ‘महाराष्ट्रातील सर्वांत प्रदूषित ठिकाण’ असल्याचे आढळून आले आहे. येथील वातावरणात धुलीकणांची (आरएसपीएम) पातळी केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाद्वारे निर्धारीत मर्यादेच्या तिपटीवर पाेहोचली असून वायू प्रदूषणामुळे लाेक माशांसारखे मरत आहेत. अशी गंभीर परिस्थिती असताना उपाययोजनांबाबत सरकार उदासीन आहे आणि जिल्हाधिकारी आणि महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (एमपीसीबी)चे अधिकारी गाढ झोपेत आहेत.
टेरीच्या अहवालानुसार रिस्पायबल सस्पेंडेट पार्टिक्युलेट मॅटर (आरएसपीएम)ची सरासरी पातळी केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने निर्धारित केलेल्या कमाल मर्यादेच्या तिप्पट आहे. ६० मायक्रोग्रॅम घनमीटर या मर्यादेच्या तुलनेत २०१८-१९ मध्ये ते १७५ म्युग्रॅम् / घनमीटर एवढे हाेते. २०१७ - १८ साली ते २९८ म्युग्रॅम / घनमीटरपर्यंत वाढले हाेते. आरएसपीएमच्या उच्चपातळीमुळे घुग्गुसचे रहिवासी हृदयविकाराच्या धक्क्याने मरत आहेत. बहुतेकांना किडनी, स्तन, फुफ्फुस, हृदय, डोळे आणि त्वचेच्या आजारांनी ग्रासले आहे. उदरनिर्वाहासाठी शहरात राहण्यास भाग पडलेल्या अनेकांनी आपली कुटुंबे नागपूर किंवा इतर ठिकाणी स्थलांतरित केली असल्याचे आम आदमी पक्षाचे नेते अमित बोरकर यांनी सांगितले.
घुग्गुसचे डॉ. प्रदीप यादव यांच्या मते, शहरात त्वचेची अॅलर्जी, दमा आणि ह्रदयाचे आजार भयंकर वाढले आहेत. येथे सेंट्रिझीन या अँटी-अॅलर्जिक औषधाची विक्री खूप जास्त आहे. घुग्गुसमध्ये स्पंज आयर्न, सिमेंट आणि कोळशाचा घातक संयोग आहे. लॉयड्स मेटलचा स्पंज आयर्न प्लँट, एसीसीचा सिमेंट प्लँट आणि डब्ल्यूसीएलच्या कोळशाच्या खाणी शहराजवळ आहेत. स्पंज आयर्न प्लँट्स हे सर्वांत प्रदूषित उद्योगांपैकी एक असून, अनेक देश आणि भारतीय राज्यांनी त्यांच्यावर निर्बंध लादले आहेत. घुग्गुसमध्ये मात्र हे उद्याेग हवेत मुक्तपणे विष टाकत आहेत.गेल्या ३० वर्षांपासून प्रदूषणाविरोधात लढा देणारे पर्यावरण कार्यकर्ते विनेश कलवाल यांनी सांगितले की, लॉयड्स प्लँटमधून लोहाचे बारीक कण हवेत उत्सर्जित हाेतात व मानवी फुफ्फुसात स्थिरावत रक्तप्रवाहात प्रवेश करतात. तिशीतले तरुण ह्रदयविकाराच्या आजाराने त्रस्त झाले आहेत, तर २० वर्षांच्या तरुणांना कर्करोग होत आहे. घुग्गुसमधील प्रत्येक तिसऱ्या घरात कर्करोगाचा रुग्ण असून, लवकरच प्रत्येक घरात एक रुग्ण असेल, कलवाल म्हणाले.
प्रदूषणाचे परिणाम
- अवेळी मृत्यू
- श्वसनाचे तीव्र आजार
- वनस्पतीच्या वाढीवर परिणाम
२०१८-१९ मध्ये प्रदूषणाचा स्तर
एसओटू - एनओएक्स - आरएसपीएम
मर्यादा - ५० ४० ६०
घुग्गुसमध्ये स्तर - ४ २९ १७५