Jara Hatke: पूजेत, धर्मकार्यात वापरला जाणारा पांढरा शुभ्र कापूर कसा तयार करतात माहितीय?

Jara Hatke: कापराची वडी प्रत्येकाकडे असते, वास्तू, ज्योतिष, आरोग्य, धर्मकार्यासाठी तो फार महत्त्वाचा आहे, पण तो तयार कसा होतो तेही जाणून घ्या. 

हिंदू धर्मात प्रत्येक पूजा-अर्चा, आरती आणि धार्मिक विधींमध्ये कापूर (Camphor) वापरला जातो. त्याच्या तीव्र आणि शुद्ध वासामुळे वातावरणातील नकारात्मक ऊर्जा दूर होते, असे मानले जाते. अनेकांना असे वाटते की कापूर रासायनिक प्रक्रियेतून तयार होतो, पण पारंपारिक आणि आजही प्रचलित असलेल्या पद्धतीत कापूर नैसर्गिकरीत्या झाडांपासून बनवला जातो.

Astro Tips: शुक्रवारी लक्ष्मी उपासनेसाठी तुम्ही कापराचे 'हे' उपाय करता का? मिळते धन-समृद्धी!

कापूर प्रामुख्याने दोन पद्धतीने तयार केला जातो: नैसर्गिक पद्धत (झाडांपासून) आणि कृत्रिम पद्धत (Chemical/Synthetic Method).

१. नैसर्गिक कापूर (Natural Camphor Making Process) बनवण्याची प्रक्रिया

• नैसर्गिक कापूर हा 'दालचिनी'च्या (Cinnamon) प्रजातीतील एका खास झाडापासून मिळवला जातो, ज्याला कापूर लॉरेल वृक्ष (Camphor Laurel Tree - Cinnamomum Camphora) किंवा कापूरचे झाड म्हणतात. 
• हे झाड प्रामुख्याने चीन, जपान, तैवान आणि भारताच्या काही भागांत आढळते. 
• या झाडाची खोडे, फांद्या आणि साल वापरली जाते. 
• उत्तम परिणाम मिळवण्यासाठी किमान ५० वर्षांपेक्षा अधिक जुन्या झाडांची निवड केली जाते, कारण त्यांच्या लाकडात कापूर तेलाचे प्रमाण जास्त असते.
• लाकडाचे किंवा फांद्यांचे छोटे छोटे तुकडे केले जातात. लाकडाचे तुकडे एका मोठ्या भांड्यात टाकले जातात. 
• या भांड्याच्या खाली मोठ्या प्रमाणात पाणी गरम करून वाफ तयार केली जाते. ही वाफ लाकडातून प्रवास करते, ज्यामुळे कापराचे  तेल आणि कापराचे रेणू धुराच्या स्वरूपात बाहेर पडतात. 
• बाहेर पडलेला हा धूर नळ्यांमधून नेऊन एका कूलरमध्ये जमा केला जातो. 
• हा धूर थंड झाल्यावर तो पुन्हा सॉलिड स्वरूपात येतो आणि त्याचे स्फटिक (Crystals) तयार होतात. हे स्फटिकच कापूर असतो.
• या प्रक्रियेदरम्यान कापूर तेल (Camphor Oil) देखील जमा होते, जे वेगळे केले जाते.
• मिळालेले स्फटिक कापूर स्वरूपात वेगळे करून वाळवले जाते. 
• त्यानंतर त्यांना ग्राइंडर मशीनमध्ये टाकून त्याची बारीक पावडर तयार केली जाते.
• शेवटी, या कापूर पावडरपासून विविध आकाराच्या गोळ्या (Tablets) बनवल्या जातात, ज्या आपण बाजारात विकत घेतो.

Numerology: अंकशास्त्रानुसार आपल्यासाठी कोणत्या जन्मतारखेची व्यक्ती परफेक्ट जोडीदार असते?

कृत्रिम कापूर (Synthetic Camphor) बनवण्याची प्रक्रिया

• आजकाल बाजारात मिळणारा बहुतांश कापूर कृत्रिम पद्धतीनेही बनवला जातो. 
• हा कापूर नैसर्गिक कापूरपेक्षा वेगळा असतो, परंतु रासायनिकदृष्ट्या तोच असतो. 
• कृत्रिम कापूर बनवण्यासाठी टर्पेन्टाईन तेल (Oil of Turpentine) वापरले जाते, जे पाईन (Pine) किंवा इतर शंकूच्या आकाराच्या (Coniferous) झाडांच्या तेलात मुबलक प्रमाणात आढळणाऱ्या अल्फा-पिनिन (Alpha-Pinene) पासून काढले जाते.
• अल्फा-पिनिनवर रासायनिक प्रक्रिया करून त्याला आइसोबार्निल एसीटेट (Isobornyl Acetate) मध्ये रूपांतरित केले जाते. 
• यानंतर, हायड्रोलिसिस आणि ऑक्सिडायझेशनच्या प्रक्रियेतून शुद्ध रेसेमिक कापूर (Racemic Camphor) तयार होतो.
• याबाबत प्रात्यक्षिक देणारे अनेक व्हिडीओ इंटरनेटवर उपलब्ध आहेत, तुम्ही तेही पाहू शकता. 

टीप: पूजा-अर्चा आणि औषधी उपयोगांसाठी नेहमी शुद्ध नैसर्गिक कापूर वापरणे उत्तम मानले जाते. शुद्ध कापूर पूर्णपणे जळतो आणि कोणताही अवशेष (Residue) ठेवत नाही.