एका हाताला लकवा, नीट ऐकताही येत नाही! तरीही ४४ वर्षांपासून अयातुल्ला खामेनेई कसं सांभाळतात इराणचं सरकार?

खामेनेईंनी संविधानात केलेल्या बदलांमुळे राष्ट्रपतींचे सर्व महत्त्वाचे अधिकार सर्वोच्च नेत्याच्या नावावर हस्तांतरित झाले. यामुळे, खामेनेई हे इराणमध्ये सर्वात शक्तिशाली व्यक्ती बनले आहेत.

जगभरात सध्या इराण आणि इस्राइलमध्ये चाललेल्या संघर्षाची चर्चा सुरू आहे. या सगळ्यातच एक नाव सगळ्यांच्या तोंडी येतंय ते म्हणजे अयातुल्ला खामेनेई. अमेरिकेने इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनेई हेच आपले लक्ष्य असल्याचे म्हटले आहे. तर, इस्रायलने त्यांना संपवण्याची थेट धमकी दिली आहे. इस्रायलच्या मते, जर खामेनेईंना संपवले, तर इस्रायल आणि इराणमधील सध्याचा संघर्ष संपेल. या धमक्यांमुळे खामेनेई सध्या तेहरानमधील एका गुप्त बंकरमध्ये लपून बसले आहेत.

हल्ल्यातून वाचलेले खामेनी: संघर्ष आणि सत्ता
खामेनेईंवर जीवघेणे हल्ले होण्याची किंवा त्यांना धमक्या मिळण्याची ही पहिली वेळ नाही. १९८१ मध्ये, इस्लामिक क्रांतीनंतर अवघ्या दोन वर्षांनी त्यांच्यावर एक मोठा हल्ला झाला होता. एका पत्रकार परिषदेत बोलत असताना त्यांच्या शेजारी ठेवलेल्या टेप रेकॉर्डरमध्ये स्फोट झाला. या स्फोटात त्यांच्या उजव्या हाताला गंभीर दुखापत झाली आणि त्यांना एका कानाने ऐकण्याची क्षमता देखील गमवावी लागली. या शारीरिक कमतरता असूनही, ते आजही इराणमध्ये पूर्ण ताकदीने सत्ता सांभाळत आहेत. इराणला धार्मिक हुकूमशाहीच्या दिशेने नेण्यात खामेनेई आणि त्यांचे गुरू रुहुल्ला खामेने यांची मोठी भूमिका मानली जाते.

'खामेनेई' आडनावामागील रंजक कथा
अयातुल्ला अली खामेनेई यांचा जन्म १९३९ मध्ये इराकमधील नजफ येथे झाला. त्यांचे वडील जावेद खामेनेई हे धर्मगुरू होते. अयातुल्ला अली खामेनेई हे त्यांच्या आठ भावंडांमध्ये दुसरे होते. त्यांनी लहान वयातच धर्मगुरू म्हणून काम सुरू केले होते. त्यांचे आणखी दोन भाऊ धर्मगुरू आहेत, तर धाकटा भाऊ हादी खामेनेई हे वृत्तपत्र संपादक आणि धर्मगुरूही आहेत. अयातुल्ला अली खामेनेई यांचे वडील अझरबैजानी वंशाचे होते आणि ते पूर्व अझरबैजान प्रांतातील 'खमेनेह' या गावाचे रहिवासी होते. याच गावाच्या नावावरून त्यांच्या कुटुंबाने 'खामेनेई' हे आडनाव स्वीकारले.

१९८९ मध्ये सर्वोच्च नेतेपदावर विराजमान
१९७९ च्या इराणी इस्लामिक क्रांतीमध्ये अयातुल्ला खामेनेई यांनी रुहुल्ला खामेनेई यांच्या नेतृत्वाखाली महत्त्वाची भूमिका बजावली. या क्रांतीनंतर जेव्हा शाह मोहम्मद रझा पहलवी यांना सत्तेवरून हटवण्यात आले, तेव्हा खामेनेईंचा काळ सुरू झाला. खामेनेई यांना १९८१ मध्ये इराणचे राष्ट्रपती बनवण्यात आले. त्यावेळी रुहुल्ला खामेनेई हे इराणचे सर्वोच्च नेते होते. १९८९ मध्ये खामेनेई यांचे निधन झाल्यावर, अयातुल्ला खामेनी यांनी त्यांची जागा घेतली आणि ते सर्वोच्च नेते बनले. सध्या मसूद पेझेश्कियान हे इराणचे राष्ट्रपती आहेत. खामेनेई यांनी १९८९ मध्ये सर्वोच्च पद स्वीकारल्यानंतर, त्यांनी संविधानात बदल करून आपले अधिकार आणखी वाढवले.

राष्ट्रपतींचे अधिकारही खामेनेईंच्या हातात: इराणचे सर्वात शक्तिशाली व्यक्ती
खामेनेईंनी संविधानात केलेल्या सुधारणांमुळे राष्ट्रपतींचे सर्व महत्त्वाचे अधिकार सर्वोच्च नेत्याच्या नावावर हस्तांतरित झाले. यामुळे, खामेनेई हे इराणमध्ये सर्वात शक्तिशाली व्यक्ती बनले आहेत. ते फक्त सर्वोच्च नेतेच नाहीत, तर इराणच्या सैन्याचे सर्वोच्च कमांडर देखील आहेत. देशाच्या धोरणात्मक निर्णयांपासून ते सैन्याशी संबंधित महत्त्वाच्या बाबींपर्यंत, त्यांचा निर्णय अंतिम असतो. संविधान आणि इस्लामच्या नावाखाली मिळालेल्या अधिकारांमुळे, अयातुल्ला अली खामेनेई हे इराणमध्ये खूपच शक्तिशाली आहेत. असे मानले जाते की राष्ट्रपती हे त्यांच्या फक्त नावालाच आहेत, खरे अधिकार खामेनेईंकडेच आहेत. विशेष म्हणजे, १९८१ मध्ये देशाची सत्ता हाती घेतल्यापासून अयातुल्ला अली खामेनेई यांनी कधीही परदेशात प्रवास केलेला नाही, म्हणजेच त्यांनी इराण सोडलेच नाही.