Pandav Panchami 2025: आजच्या काळात काय आहे पांडव पंचमीचे महत्त्व? तिलाच 'लाभ पंचमी' का म्हणतात?

Pandav Panchami 2025: २६ ऑक्टोबर रोजी पांडव पंचमी आहे, ही तिथी आजच्या काळात का आणि कशी साजरी करावी? इतर प्रांतात त्याचे काय महत्त्व आहे ते जाणून घेऊ. 

कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथीला 'पांडव पंचमी(Pandav Panchami 2025) म्हणून ओळखले जाते. दिवाळीतील महत्त्वाच्या सणांपैकी हा एक दिवस आहे. हा दिवस केवळ पांडवांच्या पराक्रमाचे स्मरण करण्यासाठी नव्हे, तर त्यांच्यातील आदर्श गुण आत्मसात करण्यासाठीही साजरा केला जातो. महाराष्ट्रासह गुजरात आणि जैन समाजात या दिवसाचे विशेष महत्त्व आहे. पांडव पंचमी साजरी करण्यामागे मुख्यतः दोन प्रमुख कारणं आहेत... 

१. पांडवांचा विजय दिवस आणि अज्ञातवासातून प्रकट होणे

विजयाचे प्रतीक: महाभारतातील घनघोर युद्धात श्रीकृष्णाच्या मार्गदर्शनाखाली पांडवांनी बलाढ्य कौरवसेनेचा पराभव केला. हा विजय सत्प्रवृत्तीचा अधर्मावर विजय दर्शवतो. हा दिवस पांडवांच्या शौर्य, धर्मनिष्ठा आणि धैर्याचे प्रतीक म्हणून साजरा केला जातो.

अज्ञातवासातून प्रकट: एका मान्यतेनुसार, कौरवांकडून द्यूतात पराभूत झाल्यानंतर पांडवांनी १२ वर्षांचा वनवास आणि १ वर्षाचा अज्ञातवास भोगला. याच कार्तिक शुक्ल पंचमीच्या दिवशी पांडव अज्ञातवासातून प्रकट झाले होते, म्हणून हा दिवस विशेष मानला जातो.

Manifestation Tips: पैसा, मनःशांती, समाधान, जे हवं ते सगळं मिळेल; फक्त रोज करा 'हे' तीन उपाय

२. आदर्श गुणांचे स्मरण

पाच पांडवांमध्ये असलेले आदर्श गुण (युधिष्ठिराची धर्मनिष्ठा, भीमाचे सामर्थ्य, अर्जुनाची निष्ठा, नकुल-सहदेवाचे ज्ञान) आपल्यात यावेत यासाठी त्यांचे पूजन केले जाते. कौरव (दुष्ट प्रवृत्ती) कितीही बलवान असले तरी पांडवांसारख्या (सत्प्रवृत्ती) व्यक्तीवर विजय मिळवू शकत नाहीत, याची आठवण देणारा हा दिवस आहे.

हा दिवस वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा केला जातो 

पांडवांचे प्रतिक पूजन: या दिवशी गायीच्या शेणापासून (गोमय) पांडवांचे प्रतीकात्मक रूप (पाच पिंड किंवा मूर्ती) तयार करून त्यांची पूजा केली जाते. (शहरी भागात शेण उपलब्ध नसल्यास, पाटावर पाच सुपारी ठेवून किंवा कृष्ण-पांडवांचे चित्र ठेवून मानसपूजा केली जाते.)

षोडशोपचार पूजा: पांडवांच्या या प्रतीकांना हळद, कुंकू, अक्षता, फुले अर्पण केली जातात.

नैवेद्य: पांडवांना लोणी आणि खडीसाखर यांचा नैवेद्य दाखवला जातो. काही ठिकाणी गोड पदार्थ किंवा पंचपक्वान्न देखील बनवले जातात.

व्रत आणि कथा: या दिवशी अनेक जण उपवास करतात. पांडवांसारखे गुणवान पुत्र मिळावेत यासाठी स्त्रिया हे व्रत करतात. पांडवांचे स्मरण करून महाभारत कथा किंवा पांडवांच्या पराक्रमाची कथा वाचली किंवा ऐकली जाते.

Marriage Astro Tips: लग्न ठरवताना घाई केली, तर भविष्यात हर्षल नेपच्युन देऊ शकतो धोका!

पांडव पंचमीला वेगवेगळ्या प्रादेशिक नावानेही ओळखले जाते:

लाभ पंचमी (गुजरात): गुजरातमध्ये दिवाळीचा शेवटचा दिवस म्हणून 'लाभ पंचमी' साजरी होते. या दिवशी व्यापारी लोक आपले नवीन खाते (खतावणी) उघडून कार्य सुरू करतात. याला 'सौभाग्य पंचमी' असेही म्हणतात.

ज्ञान पंचमी (जैन धर्म): जैन धर्मात या तिथीला 'ज्ञान पंचमी' म्हणून साजरी करतात. या दिवशी ज्ञान आणि ग्रंथांची पूजा करून श्रुतज्ञान प्राप्त करण्याची प्रार्थना केली जाते.

कडपंचमी (महाराष्ट्र): महाराष्ट्रातील काही भागांत या दिवशी गोड पदार्थ न बनवता कडू पदार्थांचे (कडधान्यांचे) सेवन करण्याची परंपरा आहे, म्हणून याला 'कडपंचमी' म्हणतात.

पांडव पंचमी २०२५: पांडवांच्या विजयाचे आणि आदर्श गुणांचे स्मरण! वाचा महत्त्व आणि परंपरा!

पांडव पंचमी हा केवळ सण नाही, तर तो धर्म, धैर्य, आणि सतचरित्र्य यांचे महत्त्व सांगणारा दिवस आहे. या दिवशी पांडवांचे स्मरण करून त्यांच्यासारखे आदर्श गुण आपणही आत्मसात करावेत, हीच भावना या पूजनामागे असते.