मोक्षदा एकदाशी २०२५: मोक्ष म्हणजे काय? कलियुगात मोक्ष मिळू शकतो का? पाहा, ५ सोपे सरळ मार्ग!

Mokshada Ekadashi 2025: मोक्ष म्हणजे काय? मोक्षदा एकदाशीपासून काही गोष्टींची सुरुवात केल्यास नक्कीच मोक्षापर्यंत पोहोचता येऊ शकते. कसे ते जाणून घ्या...

Mokshada Ekadashi 2025: मार्गशीर्ष मास हा केशव मास म्हणूनही ओळखला जातो. कारण या महिन्याचे पालकत्व भगवान महाविष्णू यांच्याकडे असते.  गीतेमध्ये दहाव्या अध्यायात विभूतीयोग सांगताना भगवंतांनी ‘मासानां मार्गशीर्षोऽहम’ म्हणजे मार्गशीर्ष महिन्यात मी असतो, असे म्हटले आहे. मार्गशीर्ष महिन्याच्या शुद्ध पक्षातील एकादशी मोक्षदा एकादशी म्हणून ओळखली जाते. याच दिवशी गीता जयंती असते. सोमवार, ०१ डिसेंबर २०२५ रोजी मोक्षदा एकादशी आहे. याच दिवशी गीता जयंती आहे. विशेष म्हणजे यंदाची मार्गशीर्ष शुद्ध मोक्षदा एकादशी अशुभ, अमंगलाचे सूचक मानल्या गेलेल्या पंचक काळात असणार आहे. गुरुवारी सुरू झालेले पंचक सोमवार, ०१ डिसेंबर २०२५ रोजी रात्री ११ वाजून १८ मिनिटांनी संपणार आहे. मोक्षदा एकदाशी ही ०१ डिसेंबर २०२५ रोजी सायंकाळी ०७ वाजून ०१ मिनिटांपर्यंत आहे. 

मोक्षदा एकदाशी २०२५: ‘असे’ करा व्रत, वाचा, महती अन् महत्त्व; मोक्ष प्राप्तीचा सापडेल मार्ग!

मार्गशीर्षातील मोक्षदा एकादशीला महाभारतात प्रत्यक्ष भगवंतांनी करुक्षेत्रावर युद्धप्रसंगी अर्जुनाला गीता सांगण्यास सुरुवात केली. मनुष्यप्राण्याला मोक्ष प्राप्त करण्यासाठी आवश्यक असे मार्गदर्शक विचार गीतेमध्ये आले आहेत. त्यामुळे ती मोक्षदा म्हणजे मोक्ष देणारी म्हणून गौरवली जाते. या दिवशी श्रीकृष्ण, व्यास आणि गीता यांची पूजा भक्तिपूर्वक केली जाते. मोक्ष म्हणजे काय? तर सुटका! मग ती अनेक गोष्टींमधून असू शकते. नावडते ठिकाण, नावडती व्यक्ती, नावडते विषय, नावडते काम अशा नावडत्या गोष्टीतून स्वत:ची सुटका झाली, की तो क्षण मनुष्याला मोक्ष प्राप्तीचा आनंद देणारा ठरतो. परंतु, अध्यात्म मार्गात जो 'मोक्ष' सांगितला गेला आहे, तो सुटका करणाराच आहे, फक्त ती सुटका विषयांमधून, संसारातूनच नाही, तर जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यातून असते, असे सांगितले जाते. 

मोक्षदा एकदाशी २०२५: ‘या’ २ खास कारणांमुळे ही एकादशी ठरते अगदी विशेष अन् वेगळी; कशी? वाचा

आत्म्याचा प्रवास अन् नरदेह हा मोक्षाचा मार्ग

आपल्याकडे पुनर्जन्माची संकल्पना रुढ आहे. जर पुनर्जन्माला कोणताही शास्त्रीय आधार नाही, तर मोक्षाची कल्पनाच बाद ठरेल. असंख्य जीव-जीवाणू जन्म-मृत्यूचा प्रवास करून मनुष्य देहात येतात. मनुष्य देहातून आत्म्याची सुटका झाली, तर आत्मा मुक्त होतो, म्हणजेच त्याला मोक्ष मिळतो. मात्र, तसे झाले नाही, तर तो पुन्हा जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यात अडकतो. एका जन्मात एवढी सुख-दु:खं, हाल-अपेष्टा, न्याय-अन्याय सोसल्यानंतर कोणत्या जिवाला पुनश्च जन्म घ्यावासा वाटेल? ती कल्पनादेखील असह्य होईल. म्हणून नरदेह हा मोक्षाचा मार्ग ठरवला आहे. 

मोहाच्या क्षणी दिलेला नकार, म्हणजे मोक्ष!

भगवद्गीतेत भगवान श्रीकृष्णांनी सांगितले आहे की, नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः ।  न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः। म्हणजेच आत्मा अमर आहे. त्याला कोणतेही शस्त्र भेदू शकत नाही, मारू शकत नाही, जाळू शकत नाही, पुरू शकत नाही. आत्म्याला परमात्म्याशी संधान साधायचे असते. मात्र, आपण एवढी पापे करून ठेवतो, की आत्माल्या नाईलाजाने पुन्हा पुन्हा वेगवेगळा देह धारण करून क्लेषदायी प्रवास करावा लागतो. याबाबत सुप्रसिद्ध निवेदिका धनश्री लेले वर्णन करतात, `मोहाच्या क्षणी दिलेला नकार, म्हणजे मोक्ष!' अतिशय सोप्या व्याख्येत त्यांनी मोक्ष शब्दाची व्याप्ती आणि उकल सांगितली आहे. मनुष्य अडकतो, कारण तो मोहाला बळी पडतो. मात्र, योग्य वेळी दिलेला एक ठाम नकार, आयुष्याला कलाटणी देतो. तोच मोक्ष! 

कलियुगात मोक्ष मिळू शकतो का? ५ सोपे सरळ मार्ग!

- हिंसा न करणे.

- चोरी न करणे.

- व्यभिचार न करणे.

- खोटे न बोलणे.

- मादक पदार्थांचे सेवन न करणे. 

हे नियम वाचत असताना, नकळत आपल्या मनात या नियमांशी आपले आचरण जुळते का, हा विचार डोकावला असेल. कदाचित जाणते-अजाणतेपणी आपल्या हातून अनेक चुका घडल्या असतीलही. परंतु, वेळ गेलेली नाही. आपल्या आचरणाची यादी स्वच्छ असेल, तर मृत्यूपश्चात आत्मा मुक्त होईल आणि त्याला मोक्ष मिळेल. परंतु, मोक्ष मिळेल न मिळेल, याचा विचार न करता, आपल्याला आपले वर्तन नेहमीच शुद्ध ठेवले पाहिजे. आपण रोज झोपतो आणि झोपून उठतो, हाही आपला पूनर्जन्मच आहे. कालच्या दिवसात आपल्या हातून काही पाप घडले असेल, तर त्याचे ओझे आजच्या दिवशी आपल्या डोक्यावर राहील. त्याचे निवारण करण्यात आजचा दिवस वाया जाईल. म्हणून, उद्याचा विचार न करता आपले वर्तमान शुद्ध ठेवा. कोणत्याही क्षणी आपल्याला इहलोकीची यात्रा संपवावी लागली, तरी आपल्या नावावर कोणतेही गैरवर्तन नसेल. त्यामुळे आपसुकच मोक्षाचा मार्ग खुला होईल. 

॥ ॐ नमो भगवते वासुदेवाय ॥

- सदर माहिती सामान्य गृहीतके आणि ज्योतिषीय मान्यतांवर आधारित असून, यासंदर्भात तज्ज्ञ व्यक्तींचा सल्ला घेणे उपयुक्त ठरू शकेल, असे सांगितले जात आहे.