१६ डिसेंबर पासून सुरु होत आहे धनुर्मास; आहार, आरोग्य, लक्ष्मी उपासनेसाठी महत्त्वाचा महिना!

Dhanurmas 2025: धनुर्मास तथा धुंधुरमास हा आरोग्यदायी महिना मानला जातो, या महिन्यात शुभ कार्य वर्ज्य मानली जातात, तरीही या महिन्याचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. 

धनुर्मास(Dhanurmas 2025) हा सौर महिना (Solar Month) आहे, जो ज्योतिषशास्त्रात सूर्याच्या एका राशीतून दुसऱ्या राशीत प्रवेश करण्यावर आधारित असतो. जेव्हा सूर्य धनु राशीत प्रवेश करतो, तेव्हापासून या पवित्र महिन्याची सुरुवात होते आणि सूर्य मकर राशीत प्रवेश करेपर्यंत (म्हणजे मकर संक्रांतीपर्यंत) हा काळ असतो. यंदा १६ डिसेंबर रोजी धनुर्मास सुरू होत आहे, त्यानिमित्त या महिन्याचे महत्त्व जाणून घेऊ. 

महत्त्व आणि मान्यता

धनुर्मास हा काळ पूजा-अर्चा, जप, तप आणि धार्मिक कार्यांसाठी अत्यंत शुभ मानला जातो, विशेषत: भगवान विष्णू आणि लक्ष्मीची उपासना करण्यासाठी.

विष्णूची उपासना: या महिन्यात भगवान विष्णूची (आणि त्यांच्या अवतारांची) उपासना करण्याचे विशेष महत्त्व आहे.

ब्रह्म मुहूर्तावर पूजा: या काळात सूर्योदयापूर्वी (ब्रह्म मुहूर्तावर) स्नान करून मंदिरात जाऊन पूजा करणे अत्यंत शुभ मानले जाते. यामुळे आरोग्य आणि दीर्घायुष्य लाभते, अशी श्रद्धा आहे.

प्रसाद: या काळात मंदिरात गरम पदार्थ (खिचडी, पोंगल) किंवा दुधाचे पदार्थ यांचा नैवेद्य दाखवण्याची परंपरा आहे.

धनुर्मास आणि शुभ कार्ये

धनुर्मास हा धार्मिक कार्यांसाठी शुभ असला तरी, हा काळ काही भौतिक शुभ कार्यांसाठी (Material Auspicious Events) वर्ज्य मानला जातो.

या काळात विवाह, मुंडन, गृहप्रवेश, नवीन व्यवसायाची सुरुवात यांसारखी मोठी शुभ कार्ये केली जात नाहीत.

याला काही लोक 'खरमास' (Kharmas) असेही म्हणतात. खरमासमध्ये कोणताही महत्त्वाचा निर्णय किंवा मोठे शुभ कार्य करू नये, अशी मान्यता आहे.

२०२५ मधील धनुर्मास

सुरुवात: साधारणपणे १६ डिसेंबरच्या आसपास (जेव्हा सूर्य धनु राशीत प्रवेश करतो), यादिवशी धनुर्मास सुरु होत आहे. 

समाप्ती: १४ जानेवारी २०२६ (मकर संक्रांतीच्या दिवशी).

धनुर्मास आहार :

धनुर्मास हा काळ आत्म-चिंतन आणि धार्मिक उपासना करून नवीन वर्षासाठी आध्यात्मिक बळ मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. शिशिर ऋतूमध्ये सूर्याचे महत्त्व अधिक जाणवू लागते. म्हणून याच काळात सूर्यपूजेशी निगडित अनेक व्रत, पूजा, उत्सव, सण साजरे केले जातात. या उत्सवाच्या निमित्ताने निसर्गपूजेचा विधी पार पाडला जातो आणि निसर्गाशी जवळीक साधली जाते. अनेक प्रकारच्या हिरव्या भाज्या, रसरशीत फळे बाजारात आलेली असतात. ती पाहून आणि खाऊन तनामनाला उभारी येते. 

धनुर्मासातले आरोग्य : 

शिशिर ऋतु येताच हिवाळा अधिक गडद जाणवू लागतो. त्यालाच धुंधुरमास असेही म्हणतात. या काळात भूक खूप लागते, परंतु पचनशक्तीचा वेग मंदावत जातो. त्यामुळे आरोग्यवर्धक आहार डोळसपणे घेतला पाहिजे, यावर आहार तज्ज्ञांचा भर असतो. मात्र, याच काळात व्यायामावर भर देण्याकडेही लक्ष दिले जाते. नवीन वर्ष, गारवा, थंडी, धुके हे सर्व निमित्त साधून प्रभात फेरीची सुरुवात होते. हा काळ आरोग्याच्या कमाईसाठी अनुकूल ठरतो. उत्तरायणाची सुरुवात झालेली असत़े  वर्षभरासाठी सूर्य नमस्काराचा संकल्प देखील केला जातो.