शाश्वत विकासाचा बारामती पॅटर्न: आधुनिक तंत्रज्ञानातून समृद्ध शेतीचा मूलमंत्र

बारामती कृषी विज्ञान केंद्र : उत्पादन, उत्पादकता, उत्पन्न वाढविण्यासाठी कार्यरत, शेतकऱ्यांसाठी ठरतेय लाभदायक

महेश सरनाईक

सिंधुदुर्ग : संशोधन संस्थांमध्ये तंत्रज्ञान निर्मितीमधील वेळ कमी करून ते शेतकऱ्यांच्या शेतात हस्तांतरित करणे आवश्यक असते. जेणेकरून शेती आणि संबंधित क्षेत्रांमधून उत्पादन, उत्पादकता आणि उत्पन्न शाश्वत आधारावर वाढेल. हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी राज्यभरात कृषी विज्ञान केंद्रांची रचना करण्यात आली आहे. बारामती कृषी विज्ञान केंद्र हे देशातील पहिल्या क्रमांकाचे विज्ञान केंद्र असून येथील शेतकऱ्यांना शेती क्षेत्रातील आधुनिक तंत्रज्ञान पुरविण्याचे बहुमूल्य कार्य करीत आहे.

बारामती येथील कृषी विज्ञान केंद्र हे १ ऑगस्ट १९९२ रोजी भारतीय कृषी संशोधन परिषद (ICAR), नवी दिल्ली यांच्या संलग्नतेखाली स्थापन झालेले जिल्हास्तरीय कृषी विज्ञान केंद्र आहे. केव्हीके बारामती हे भारतातील मॉडेल, हाय-टेक आणि राष्ट्रीय  पुरस्कार विजेते आहे, जे शाश्वत शेतीच्या विकासासाठी गेल्या ३० वर्षांपासून शेतकरी समुदायासाठी काम करत आहे.

बारामती शहराच्या पश्चिमेला ६ किलोमीटर अंतरावर हे केंद्र आणि यजमान संस्था फार्म आहे. या केंद्रात तंत्रज्ञान मूल्यांकन आणि प्रात्यक्षिकासाठी एकूण ४४ हेक्टर जमिनीपैकी लागवडीखालील आणि प्रात्यक्षिकासाठी एकूण जमीन ३०.०३ हेक्टर, दुग्ध व्यवसाय १.६ हेक्टर, नर्सरी १.४ हेक्टर, पॉलिहाऊस ०.४० हेक्टर, केव्हीके आणि यजमान संस्था  इमारती ३.४ हेक्टर, विहीर  आणि पाण्याच्या साठवणुकीच्या टाक्या २.४ हेक्टर आणि रस्ते ४.७७ हेक्टर आहे. प्रात्यक्षिक फार्मचा वापर नवीन तंत्रज्ञानाच्या शेतातील चाचणीसाठी केला जातो. चांगल्या दर्जाचे बियाणे आणि  रोपे तयार करण्यासाठीदेखील याचा वापर केला जातो.

AI कृषी प्रकल्प

ऊस शेतीसाठी बारामतीत AI (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) तंत्रज्ञानाचा वापर केला जात आहे, ज्याची   दखल आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही घेतली गेली आहे.‘पंतप्रधान सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजना’ अंतर्गत बारामती उपविभागात १०७ प्रकल्प पूर्ण झाले आहेत.

पवारांनी बारामतीचा चेहरा-मोहरा बदलला

बारामती ही आमची जन्म आणि कर्मभूमी आहे. हे आमचे भाग्य समजतो. आदरणीय पवार साहेबांच्या नेतृत्वाखाली येथे विकासाची गंगा वाहत आहे. दुष्काळी भागात नंदनवन फुलवून बारामतीचा चेहरा-मोहरा बदलण्यामागे पवारसाहेबांनी गेली  चार दशके येथे प्रचंड मेहनत घेतली आहे. बारामतीसारख्या छोट्याशा तालुक्यात आज निर्माण झालेल्या शैक्षणिक हबमुळे २५ ते ३० हजार विद्यार्थी वेगवेगळ्या प्रकारचे शिक्षण घेत आहेत. अनेक अभ्यासक देश-विदेशातून बारामती पॅटर्नचा अभ्यास करायला येथे येत आहेत.  - नितीन सातव, खासदार सुप्रिया सुळेंचे स्वीय सहायक

कृषी विज्ञान केंद्रात काय पाहाल ?

• प्रशासकीय इमारत, कृषी तंत्रज्ञान माहिती केंद्र (एटीआयसी).
• प्रात्यक्षिक प्लॉट, हाय-टेक ग्रीन हाऊस, पॉलिहाऊस.
• माती, पाणी, पाने आणि पित्त चाचणी प्रयोगशाळा.
• पोल्ट्री हॅचरी, शेळी आणि मेंढ्या युनिट
• सौर मोटारसह पाण्याची साठवणूक टाकी, स्वयंचलित  फर्टिगेशन युनिट.
• फिश हॅचरी, कृषी आणि इको पर्यटन, हायड्रोफोनिक युनिट, नर्सरी.
• कॉन्फरन्स  हॉल, ऑडिओ व्हिज्युअल प्रशिक्षण सभागृह.
• वनस्पती आरोग्य क्लिनिक आणि जैव-नियंत्रण प्रयोगशाळा.
• ग्रेडिंग आणि पॅकिंग युनिट, मधमाश्या पाळण्याचे युनिट.
• शेतकरी वसतिगृह, सैल गृहनिर्माण दुग्धशाळा
• सायलेज प्रात्यक्षिक युनिट, एकात्मिक मासे आणि कुक्कुट  पालन युनिट.
• हाय-टेक शेतीसाठी  इंडो-डच प्रकल्प, वीज निर्मितीसाठी पवन सौर संकरित प्रणाली, शेतकरी भेटीचे नियोजन.