भाषांतराकडे " वस्तुस्थिती" च्या दृष्टीकोनातून पाहातो : ओंकार गोवर्धन

आद्य पत्रकार, भाषांतरकार बाळशास्त्री जांभेकर यांच्या नावाने देण्यात येणारा 'भाषांतर पुरस्कार' यंदा ओंकार गोवर्धन यांना  'रंगमंचकला' या मराठी भाषांतरासाठी जाहीर...

ठळक मुद्दे व्यक्तींच्या परंपरेत आपण बसत असू तर, ही आनंद द्विगुणित करणारी गोष्ट

आंतरभारती अनुवाद सुविधा केंद्रातर्फे आद्य पत्रकार, भाषांतरकार बाळशास्त्री जांभेकर यांच्या नावाने देण्यात येणारा  'भाषांतर पुरस्कार' यंदा ओंकार गोवर्धन यांना त्यांनी केलेल्या कन्स्तन्तिन स्तानिस्लावस्की यांच्या 'अ‍ॅन आर्ट ऑफ द स्टेज' या ग्रंथाच्या 'रंगमंचकला' या मराठी भाषांतरासाठी जाहीर झाला आहे. नाटक आणि चित्रपट क्षेत्रात स्वत:चा वेगळा ठसा उमटविलेल्या ओंकार गोवर्धन यांची 'उत्कृष्ट भाषांतरकार' अशी एक नवी ओळख यानिमित्तानं झाली आहे. 30 सप्टेंबरचा आंतरराष्ट्रीय भाषांतरदिन आणि त्यांना मिळालेला पुरस्कार यानिमित्तानं त्यांच्याशी 'लोकमत'ने साधलेला संवाद.
 

- नम्रता फडणीस
* बाळशास्त्री जांभेकर भाषांतर पुरस्कार जाहीर झाल्याबददलची भावना काय? 
_ - बाळशास्त्री जांभेकर यांच्या नावाचा पुरस्कार मिळाल्याचा आनंद आहेचं. पण ज्ञानपीठ पुरस्कार विजेते ज्येष्ठ साहित्यिक गो. वि. उर्फ विंदा करंदीकर यांनी आंतरभारती अनुवाद सुविधा केंद्राला दिलेल्या देणगीच्या व्याजातून  हा पुरस्कार देण्यात येतो. या व्यक्तींच्या परंपरेत आपण बसत असू तर, ही आनंद द्विगुणित करणारी गोष्ट आहे. 
*अभिनेता म्हणून कलाप्रवास सुरू असताना भाषांतराकडे कसे वळलात? 
- मी जेव्हा इंग्रजी पुस्तकं वाचायचो.  तेव्हा माझं तितकसं लक्ष्य केंद्रित व्हायचं नाही. जर मी ते मराठीत वाचलं तर अधिक चांगल्या पद्धतीने ते समजू शकतं असा माझा अनुभव आहे. कुठलीही गोष्ट मातृभाषेत जितकी चांगली समजू शकते तितकं इतर भाषेत सहजसाध्यपणे त्याचं आकलन होत नाही. असं माझं वैयक्तिक मत आहे. काही भाषांतरित पुस्तकं वाचल्यानंतर ह्यभाषांतरह्ण या कलेकडे आकृष्ट झालो. परदेशातील मान्यवर लेखकांचे कुठलेही साहित्य आपण  त्यांच्या मूळ भाषेत कधीच वाचू शकत नाही. भाषांतरामुळेच जागतिक साहित्य आपल्याला उपलब्ध होते. एका टप्प्यावर भाषांमधील हे आदान-प्रदान खूप आवडायला लागलं.
* रंगमंचकला हे पुस्तक भाषांतरित करण्यामागचा उददेश कोणता ? 
- कन्स्तन्तिन स्तानिस्लावस्की यांचे ह्यअ?ॅन आर्ट आॅफ द स्टेजह्णहे पुस्तक खूप भावलं होतं. हे पुस्तक जर मराठीत भाषांतर केलं तर रंगमचांशी संबंधित मराठी कलाकारांपर्यंत ते पोहोचविता येईल असं वाटलं. रंगमंचप्रवेशापूर्वीच्या तयारीपासून ते समग्र मंच व्यवहाराविषयी यात भाष्य करण्यात आले आहे. ही माज्या आकलनाप्रमाणे लिहिलेली माहिती आहे.  
* रंगमंचकला नंतर कॉम्रेड कुंभकर्ण ही पुस्तके पाहाता मराठीत भाषांतरासाठी खास ह्यनाटकह्ण हा प्रकार तुम्ही निवडलाय का?
- नाही. तसं मुळीच नाही.  या दोन पुस्तकांच्या भाषांतरापूर्वी उत्पल दत्तांनी 1991 मध्ये दिल्ली येथे श्रीराम सेंटर मध्ये जी व्याख्यानं दिली. त्या व्याख्यानमाला देखील भाषांतरित केल्या आहेत. मॉब लिंचिंगवर दोन लेख अनुवादित केले आहेत. त्यामुळं नाटकांवर करायचं असं काही ठरवलेलं नाही.  ह्यनाट्यह्ण हा प्रांत जवळचा आहे इतकचं. 
चौकट
 भाषांतर या कलेकडे वस्तुस्थिती]च्या दृष्टीकोनातून पाहातो.रंगमंचकला मध्ये जसंच्या तसचं भाषांतर करण्याचा प्रयत्न केला आहे. हे माझं व्हर्जन नाही असे मी मानतो.  हे माज्या समजुतीचं व्हर्जन असू शकतं. तो माणूस जे म्हणतो आहे ते मला माज्या भाषेत तसचं पोहोचवावसं वाटतं. तसं नसेल तर मी स्वतंत्र लेखातून माझी मत मांडावीत. हा माझा भाषांतराकडे पाहाण्याचा दृष्टीकोन आहे. तो माणूस जे म्हणतो ते दुस-या भाषेतील व्यक्तीला समजायला हवं. माज्यासाठी आव्हानात्मक भाग हा शब्द योजनेतला असतो. त्यासाठी मला भाषांतराची लय समजून घ्यावी लागेल. 
-----------------------------