उद्या उपराष्ट्रपती पदाची निवडणूक; संख्याबळ कोणाकडे? कोणाचा कोणाला पाठिंबा? जाणून घ्या...

Vice Presidential Chunav 2025: भारताच्या उपराष्ट्रपती पदासाठी उद्या, ९ सप्टेंबर रोजी मतदान होणार आहे. एनडीएचे सीपी राधाकृष्णन आणि इंडिया आघाडीचे सुदर्शन रेड्डी यांच्यात लढत आहे.

Vice Presidential Chunav 2025: जगदीप धनखड यांच्या राजीनाम्यामुळे रिक्त झालेल्या उपराष्ट्रपतीपदासाठी उद्या, म्हणजेच ९ सप्टेंबर २०२५ रोजी निवडणूक होत आहे. तत्पुर्वी, सत्ताधारी एनडीए आणि विरोधकांची इंडिया आघाडी आपापल्या उमेदवारांना पाठिंबा मिळवण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करत आहेत. या निवडणुकीत, दोन्ही बाजूंना त्यांच्या विजयाची खात्री आहे, परंतु मार्ग इतका सोपा नाही. 

उद्या देशाचे १७ वे उपराष्ट्रपती निवडले जाणार आहेत. हे पद एका इलेक्टोरल कॉलेजद्वारे निवडले जाते, ज्यामध्ये लोकसभा आणि राज्यसभेचे सदस्य सहभागी असतात. या निवडणुकीत कोणत्या पक्षाचा वरचष्मा आहे, कोणता पक्ष कोणत्या उमेदवाराला पाठिंबा देत आहे आणि मतदानाची प्रक्रिया काय आहे, ते जाणून घेऊया?

सीपी राधाकृष्णन vs सुदर्शन रेड्डी
उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत वरिष्ठ भाजप नेते सीपी राधाकृष्णन(तामिळनाडू) आणि सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायाधीश बी. सुदर्शन रेड्डी(आंध्र प्रदेश) यांच्यात थेट स्पर्धा आहे. महाराष्ट्राचे राज्यपाल राधाकृष्णन हे भाजप संघटनेचे एक निष्ठावंत आणि विश्वासू चेहरा मानले जातात. दक्षिण भारतात, विशेषतः तामिळनाडूत पक्षाला बळकटी देण्यासाठी भाजपने त्यांना उमेदवारी दिली आहे. दुसरीकडे, सुदर्शन रेड्डी हे न्यायव्यवस्थेत त्यांच्या प्रामाणिक आणि निष्पक्ष प्रतिमेसाठी ओळखले जातात. विरोधकांचा विश्वास आहे की, ते संविधान आणि लोकशाही मूल्यांचे रक्षण करण्यासाठी काम करतात. राजकारण आणि न्यायव्यवस्थेतील हा थेट संघर्ष ही निवडणूक आणखी रंजक बनवतो.

कोणत्या पक्षाचा कोणाला पाठिंबा ?
भाजपाच्या नेतृत्वाखालील एनडीएला लोकसभेत मजबूत बहुमत आहे. अनेक प्रादेशिक पक्षही त्यांना पाठिंबा देत आहेत. यामुळे सीपी राधाकृष्णन यांचा विजय जवळजवळ निश्चित आहे. मात्र, विरोधी पक्षही पूर्वीपेक्षा अधिक एकजूट आणि मजबूत दिसत आहे. काँग्रेस, तृणमूल काँग्रेस, आम आदमी पक्ष, समाजवादी पक्ष, राजद, डावे पक्ष, शिवसेना (उबाठा) आणि असदुद्दीन ओवैसी यांचा न्यायमूर्ती सुदर्शन रेड्डी यांना पाठिंबा आहे.

संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी द्रमुक अध्यक्ष आणि तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री एमके स्टॅलिन यांच्याशी संपर्क साधून पाठिंबा मागितला होता, परंतु स्टॅलिन यांनी कोणतेही विधान करण्याचे टाळले. याशिवाय, वायएसआर काँग्रेस पक्षाने एनडीएला पाठिंबा देण्याची घोषणा केली आहे. लोकसभेत त्यांचे चार आणि राज्यसभेत सात सदस्य आहेत. मागील राष्ट्रपती आणि उपराष्ट्रपती निवडणुकीतही त्यांनी एनडीएच्या उमेदवारांना पाठिंबा दिला होता. सध्या, बीजेडी प्रमुख आणि ओडिशाचे माजी मुख्यमंत्री नवीन पटनायक दिल्लीत आहेत. त्यांनी उपराष्ट्रपती पदासाठी मतदान करण्याबाबत आपले पत्ते उघडलेले नाहीत. बीजेडीच्या ज्येष्ठ आमदार प्रमिला मलिक यांनी निश्चितपणे म्हटले आहे की पक्षप्रमुख ओडिशाचे हित सर्वोपरि ठेवून योग्य वेळी निर्णय घेतील.

बहुमत कोणाकडे?
उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत एनडीएचा वरचष्मा असल्याचे दिसून येते, कारण लोकसभेत त्यांचे बहुमत आहे. आपण आकडेवारी पाहिली, तर लोकसभेत एनडीए खासदारांची संख्या २९३ आहे आणि राज्यसभेत १३० आहेत. याशिवाय, १२ नामनिर्देशित सदस्य आहेत. अशाप्रकारे, एनडीएकडे एकूण ४३५ खासदार आहेत. निवडणुकीत ७८२ खासदार भाग घेतील, त्यामुळे बहुमताचा आकडा ३९२ आहे. क्रॉस व्होटिंग झाले नाही, तर एनडीएचा विजय जवळजवळ निश्चित आहे.

निवडणुकीत कोण मतदान करते?
उपराष्ट्रपतींची निवड एका इलेक्टोरल कॉलेजद्वारे केली जाते, ज्यामध्ये संसदेच्या दोन्ही सभागृहांचे सदस्य भाग घेतात. इतकेच नाही तर नामनिर्देशित सदस्य देखील त्यात भाग घेतात. या निवडणुकीत राज्य विधानसभांची कोणतीही भूमिका नसते. २०२५ मध्ये, रिक्त पदे वगळता, दोन्ही सभागृहांत ७८२ खासदार आहेत, त्यापैकी ५४३ लोकसभेत, २३३ राज्यसभेत आणि १२ नामनिर्देशित सदस्य आहेत. प्रत्येक खासदाराच्या मताचे मूल्य समान आहे.

मतदान प्रक्रिया काय आहे आणि ती कशी मोजली जाते?
उपराष्ट्रपतीची निवड संविधानाच्या कलम ६६ अंतर्गत प्रमाणशीर प्रतिनिधित्व प्रणाली अंतर्गत एकल हस्तांतरणीय मत (STV) द्वारे केली जाते. मतदार गुप्तपणे त्यांचे मतदान करतात. ते उमेदवारांना पसंतीच्या क्रमाने (१, २, ३, इ.) क्रमवारी लावतात. निवडणूक जिंकण्यासाठी, उमेदवाराकडे एकूण वैध मतांपैकी निम्म्याहून अधिक मते असणे आवश्यक आहे. जर कोणत्याही उमेदवाराला पहिल्या पसंतीच्या मतांपैकी बहुमत मिळाले नाही, तर सर्वात कमी मते असलेला उमेदवार वगळला जातो आणि त्याचे मतपत्र पुढील उपलब्ध पसंतींमध्ये हस्तांतरित केले जातात. उमेदवार बहुमत मिळवेपर्यंत ही प्रक्रिया चालू राहते.