भारत-चीनवर पुतिन यांचा ट्रम्प यांना थेट संदेश, काय म्हणाले रशियाचे राष्ट्रपती?

अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या टॅरिफ वॉर दरम्यान, रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी अमेरिकेला थेट संदेश दिला आहे. बुधवारी चीनमध्ये झालेल्या पत्रकार परिषदेत पुतिन यांनी पुन्हा एकदा बहुध्रुवीय जागतिक व्यवस्थेची मागणी मांडली. चीनचा चार दिवसांचा दौरा पूर्ण केल्यानंतर पुतिन म्हणाले की, भारत आणि चीनसारख्या मोठ्या अर्थव्यवस्थांचे वाढते वजन आता दुर्लक्षित करता येणार नाही. आता वेळ आली आहे की, कोणत्याही एका देशाने जगाच्या राजकारणावर किंवा सुरक्षेवर वर्चस्व गाजवू नये.

पुतिन म्हणाले की, भारत आणि चीनसारखे आर्थिक दिग्गज आता आपलं वजन दाखवत आहेत. आपली अर्थव्यवस्था पीपीपीच्या बाबतीतही टॉप-४मध्ये आहे. पण याचा अर्थ असा नाही की एका देशाने राजकारण किंवा सुरक्षेवर वर्चस्व गाजवावे. सर्व समान असले पाहिजेत. त्यांनी एकध्रुवीय जगाचे मॉडेल जुने आणि अन्यायकारक असल्याचे म्हटले. पण, ही द्विध्रुवीय जागतिक व्यवस्था आहे तरी काय?

पुतिन यांचा इशारा कशाकडे?
पुतिन यांनी स्पष्ट केले की, नवीन बहुध्रुवीय जग जुन्या साम्राज्यवादी रचनेची नक्कल करणार नाही आणि कोणतीही नवीन वर्चस्ववादी शक्ती उदयास येणार नाही. त्यांनी ब्रिक्स आणि एससीओ सारख्या व्यासपीठांचा उल्लेख याची उदाहरणे म्हणून केला आणि म्हटले की, सर्व देश यात समानतेने सहभागी होतात. शीतयुद्धापासून, अमेरिका जागतिक राजकारणात सर्वात मोठी शक्ती राहिली आहे. या काळाला एकध्रुवीय जागतिक व्यवस्था म्हटले जात असे, जिथे फक्त एकाच महासत्तेचे जगावर वर्चस्व होते.

बहुध्रुवीय जागतिक व्यवस्था म्हणजे काय?
पण आता परिस्थिती बदलत आहे. चीन, भारत, रशिया आणि ब्राझील सारख्या उदयोन्मुख अर्थव्यवस्था केवळ वेगाने वाढत नाहीत तर, आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठांवरही आवाज उठवत आहेत. बहुध्रुवीय जागतिक व्यवस्थेचा अर्थ असा आहे की, जागतिक निर्णय केवळ एका देशाने नव्हे तर अनेक बलवान देशांनी आणि गटांनी घेतले पाहिजेत. ब्रिक्स आणि एससीओ सारखे गट या विचारसरणीचे प्रतिबिंब आहेत, जिथे सदस्य देश समान सहभागाबद्दल बोलतात. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, बहुध्रुवीय जग म्हणजे एक अशी आंतरराष्ट्रीय व्यवस्था जिथे कोणताही एक बॉस नसून अनेक देशांची शक्ती आणि हितसंबंध एकत्रितपणे जागतिक राजकारण आणि सुरक्षेचा समतोल ठरवतात. ट्रम्पच्या अमेरिका फर्स्ट धोरणाचे उद्दिष्ट आर्थिक संरक्षणवाद आणि लष्करी शक्तीद्वारे अमेरिकेचे वर्चस्व पुन्हा स्थापित करणे आहे, ज्याला पुतिन यांनी आव्हान दिले आहे.

बहुध्रुवीय जागतिक व्यवस्थेला चालना देणारे काही मोठे गट देखील आहेत. जसे की BRICS (ब्राझील, रशिया, भारत, चीन, दक्षिण आफ्रिका), SCO- शांघाय सहकार्य संघटना (चीन, रशिया, भारत, पाकिस्तान + मध्य आशियाई देश). तिसरे म्हणजे, जी२०, जरी ते एक जागतिक व्यासपीठ असले तरी, त्यात उदयोन्मुख अर्थव्यवस्था अमेरिकन युरोपीय वर्चस्वाचे संतुलन साधतात. याशिवाय, इंडोनेशिया, सौदी अरेबिया, इराण सारखे देश देखील अनेकदा बहुध्रुवीय जगाचे समर्थन करतात, कारण त्यांना फक्त अमेरिका किंवा पश्चिमेकडील देशांनी नियम ठरवावेत असे वाटत नाही.