गुरुपुष्यामृतयोगात श्रावणारंभ: श्रावणी सोमवारी शिवामूठ कशी वाहावी? योग्य पद्धत, दानमहात्म्य

Shravani Somvar 2025 Shivamuth Importance In Marathi: यंदा श्रावणात किती सोमवार आहेत? कोणती शिवामूठ वाहायची आहे? शिवामूठ अर्पण करण्याची योग्य पद्धत, शास्त्र, महत्त्व अन् मान्यता जाणून घ्या...

Shravani Somvar 2025 Shivamuth Importance In Marathi: चातुर्मासातील श्रावण महिना सुरू होत आहे. मराठी वर्षातील श्रावण महिना अनेकार्थाने विशेष मानला जातो. यंदाचा श्रावण महिना सुरू होताना गुरुपुष्यामृतयोग जुळून येत आहे. श्रावण महिन्याची सुरुवात अत्यंत शुभ योगात होणे पुण्यफलदायी मानले गेले आहे. उत्तर भारतीय पंचांगानुसार, श्रावण महिना सुरू झालेला आहे. परंतु, महाराष्ट्रासह लगतच्या भागांमध्ये शुक्रवार, २५ जुलै २०२५ रोजी श्रावण मास सुरू होत आहे. श्रावणी सोमवारी शिवामूठ कशी अर्पण करावी? शिवामूठ वाहण्याचे महत्त्व, महात्म्य जाणून घेऊया...

श्रावण महिन्यातील प्रत्येक दिवसाचे महत्त्व अनन्य साधारण असेच आहे. श्रावण महिन्याला व्रत-वैकल्यांचा राजा म्हटले जाते. या दिवशी दररोज व्रते आचरली जातात. श्रावणीतील व्रते जेवढी सांस्कृतिक आणि धार्मिकदृष्टीकोनातून महत्त्वाची आहे, तेवढीच निसर्ग आणि शास्त्राधारही असणारी आहेत, असे मानले जाते. यंदाच्या २०२५ वर्षी श्रावणाची सुरुवात शुक्रवारी होत आहे. पहिला श्रावणी सोमवार, २८ जुले २०२५ रोजी आहे.

श्रावणी सोमवारचे महत्त्व

आषाढी देवशयनी एकादशीला ब्रह्मांडाचे पालक श्रीविष्णू योगनिर्देत जातात. त्यामुळे चातुर्मास काळात ब्रह्मांडाचे पालकत्व महादेव शिवशंकर यांच्याकडे असते. श्रावण हा महादेवांचे पूजन, नामस्मरण, उपासना करण्यासाठी सर्वोत्तम मानला गेल्यामुळे श्रावणातील प्रत्येक सोमवारला विशेष महत्त्व प्राप्त होते. श्रावणी सोमवारी महादेव शिवशंकरावर जलाभिषेक, दुग्धाभिषेक, रुद्राभिषेक मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. प्रत्येक सोमवारी महादेवावर वाहिल्या जाणाऱ्या शिवामूठीचे महत्त्वही वेगळे आहे. दानाची परंपरा सांगणारी ही अद्भूत परंपरा मानली गेली आहे.

श्रावणी सोमवारी शिवमुठीचे व्रत

लग्न झाल्यानंतर सलग पहिली पाच वर्षे महाराष्ट्रात स्त्रिया हे शिवास्त वाहण्याचे व्रत करतात. या व्रतात श्रावणातील सर्व सोमवारी उपवास केला जातो. शिवपूजन करून त्यावर प्रत्येक सोमवारी क्रमाने तांदूळ, तीळ, मूग, जवस, सातू (पाचवा श्रावणी सोमवार) यापैकी एकेका धान्याची एक मूठ वाहिली जाते. म्हणजे पहिल्या श्रावणी सोमवारी तांदळाची एक मूठ, दुसऱ्या श्रावणी सोमवारी तिळाची एक मूठ असा हा क्रम असतो. ही मूठ वाहताना ‘नम: शिवाय शान्ताय पंचवक्त्राय शूलिने । शृकङ्गिभृङ्गि-महाकालणयुक्ताय शम्भवे ।।’ असा मंत्र म्हणावा. पाच वर्षांनंतर व्रताचे उद्यापन करावे. यथाविधी शिवलिंगाची पूजा करून ब्राह्मणांना तसेच आप्तेष्टांना यथाशक्ती भोजन, भेटवस्तू, दक्षिणा देऊन या व्रताची समाप्ती करावी, असे म्हटले जाते.

श्रावणातील मोठा वसा शिवामूठ

प्रत्येक मुलीला वाटते की, आपण जेव्हा सासरी जातो, तेव्हा त्या घरातले आवडते व्यक्तिमत्त्व बनावे. सासरच्या माणसांची माया वाढवण्यासाठी श्रावणात एक सण म्हणजे वसा आहे. तो वसा केल्याने सासुरवाशीण आपल्या सासरच्या माणसाची आवडती बनते. तो वसा म्हणजे शिवामूठ. प्रत्येक सोमवारी शिवामूठ वाहताना शिवा शिवा महादेवा... माझी शिवामूठ ईश्वरा देवा सासू-सासरा, दिरा-भावा, नणंदाजावा, भ्रतारा नावडतीची आवडती कर रे देवा, असे म्हणत महादेवाची मनोभावे पूजा करावी. शक्यतो उष्टे खाऊ नये. सायंकाळी आंघोळ करून महादेवाला बेलपत्र वाहावे. ही शिवमूठ श्रावणातला मोठा वसा मानला जातो. ती प्रत्येक महिलेने वाहावी, असे सांगितले जाते.

शिवामूठ अन् दानाचे महात्म्य

आपल्या पतीसाठी, कुटुंबासाठी अशी व्रत-वैकल्ये महिला आनंदाने करतात. नेहमीचा तोचतोपणा आलेल्या आयुष्यात थोडा वेळ का होईना पण बदल होतो, तोदेखील त्यांना पुरेसा होतो. देण्याचा आनंद काय असतो, ते अशा व्रतांमधून अनुभवता येते. दिल्याने कमी होत नाही तर त्यात वाढ होते, मग ते ज्ञान असो वा अन्न, हीच आपल्या भारतीय संस्कृतीची शिकवण आहे. मूठभर असले तरीही ते देता आले, याचे गृहिणीना समाधान मिळते. मूठ-मूठ करून काही अन्नधान्य मिळाले, याचे घेणाऱ्याला समाधान, असा दुहेरी लाभ या व्रत-वैकल्यांमधून होताना दिसतो. ज्यांना शिवालयात जाणे काही कारणाने शक्य नसेल त्यांनी घरीच शिवामूठ वाहावी. शंकराचे नामस्मरण करून ती काढावी आणि नंतर त्यात भर घालून गरजूंना द्यावी, असे सांगितले जाते. 

यंदा श्रावणी सोमवार किती आणि कधी?

- पहिला श्रावणी सोमवार: २८ जुलै २०२५ - शिवामूठ: तांदूळ

- दुसरा श्रावणी सोमवार: ०४ ऑगस्ट २०२५ - शिवामूठ: तीळ

- तिसरा श्रावणी सोमवार: ११ ऑगस्ट २०२५ - शिवामूठ: मूग

- चौथा श्रावणी सोमवार: १८ ऑगस्ट २०२५ - शिवामूठ: जव