६ जुलै रोजी आषाढी एकादशी (Ashadhi Ekadashi 2025) आहे. त्यादिवशी शांतपणे विठुरायाचे दर्शन कितपत मिळेल याबद्दल शंका आहे, पण पांडुरंगाचे सुंदर ध्यान कायमस्वरूपी मनावर ठसले आहे. ते आठवून पाहिले तर त्याच्या कानातील मकर कुंडलांची अर्थात माशाच्या आकाराच्या कुंडलांची प्रतिमा लगेच डोळ्यासमोर येईल. जाणून घेऊया त्याबद्दल...
Ashadhi Wari 2025: दिंडीतून जाताना वारकरी महिला डोईवर तुळशी वृंदावन नेतात; पण का? वाचा!
आषाढी एकादशीनिमित्त जवळपास ३०० दिंड्या आणि त्यात सहभागी झालेले लाखो वारकरी आषाढी वारीसाठी(Ashadhi Wari 2025) पंढरपूरला रवाना झाले आहेत. आषाढी एकादशीच्या दिवशी सगळ्या पालख्या पंढरपुरात पोहोचतील. विठुरायाच्या दर्शनासाठी आतुर होतील. पण एकूणच गर्दी पाहता काही वारकरी विठ्ठल मंदिराच्या पायरीवर डोकं ठेवून तर काही वारकरी नुसत्या कळसाचे दर्शन घेऊन परत येतील. 'देवाचिये द्वारी उभा क्षणभरी' एवढी संधीदेखील त्यांना मिळेल याची शाश्वती नाही. तरीदेखील ते एवढी पायपीट करत या सोहळ्यात सहभागी होतात. कारण पांडुरंगाचे मूर्त रूप पंढरपुरात स्थित असले तरी त्याचे अमूर्त रूप प्रत्येक भाविकांच्या अंत:पुरात स्थित असते.
पांडुरंगाचे प्रत्यक्ष दर्शन घडावे एवढी आपली योग्यता नाही, मात्र संतांनी केलेले पांडुरंगाचे वर्णन मनावर ठसले आहे. तुकोबा तर 'सुंदर ते ध्यान' या अभंगात पांडुरंगाच्या सगुण रूपाचे शब्द चित्र रेखाटताना लिहितात, 'मकर कुंडले तळपती श्रवणी...' या मासोळ्यांचा आवर्जून उल्लेख करण्यामागे काय कारण असेल ते पाहू.
मकर अर्थात मासे. पांडुरंगाच्या भेटीसाठी एक भक्त जो व्यवसायाने कोळी होता, तो देवाच्या भेटीला येताना दोन मासे भेट म्हणून घेऊन गेला. देवाच्या ठिकाणी पावित्र्य जपण्यासाठी मांसाहार निषिद्ध असल्याने तिथल्या व्यवस्थापकांनी ते मासे देवाला अर्पण करण्यापासून कोळ्याला रोखले. कोळी हताश झाला. त्याने देवाला मनोमन हाक मारली आणि आपल्याकडे याशिवाय द्यायला काहीच नाही असे सांगून माशांचा स्वीकार करावा अशी प्रार्थना केली. त्याची आर्त हाक देवाजवळ पोहोचली. पांडुरंग प्रगट झाले आणि त्यांनी मासोळ्या कानात कुंडल म्हणून धारण केल्या. तेव्हापासून मकर कुंडल हे देवाचे आभूषण झाले.
Ashadhi Ekadashi 2025: ईश्वरभेटीची सोपी वाट दाखवणार्‍या गुरुंचे आपल्या आयुष्यातील योगदान जाणून घ्या!
तसेच काही जणांच्या म्हणण्यानुसार विष्णूंच्या दशावतारापैकी मत्स्य हा पहिला अवतार असल्याने आणि पांडुरंग हे विष्णू रूप असल्याने ती खूण म्हणूनही भगवंताने मकर कुंडले धारण केली आहेत.
काही का असेना, तुकोबा म्हणतात तसे ही मकर कुंडले देवाला शोभून तर दिसत आहेतच, शिवाय ती तळपत आहेत. चकाकत आहेत. जसे पाणी चकाकते, तशा मासोळ्या पांडुरंगाच्या कानात चकाकतात.
राम कृष्ण हरी!