उपराजधानीत ‘एम्स’?

एम्सच्या (आॅल इंडिया इन्स्टिट्यूट आॅफ मेडिकल सायन्सेस) धर्तीवर मेडिकल, मेयोचा विकास अशी ओरड लोकप्रतिनिधींकडून व्हायची. आता अर्थसंकल्पातच विदर्भात एम्सची घोषणा

विकास होणार : वैद्यकीय क्षेत्रात उत्साह
नागपूर : एम्सच्या (आॅल इंडिया इन्स्टिट्यूट आॅफ मेडिकल सायन्सेस) धर्तीवर मेडिकल, मेयोचा विकास अशी ओरड लोकप्रतिनिधींकडून व्हायची. आता अर्थसंकल्पातच विदर्भात एम्सची घोषणा झाल्याने वैद्यकीय क्षेत्रात उत्साहाचे वातावरण आहे. ‘एम्स’मुळे विदर्भातील आरोग्य क्षेत्रात बदल घडण्याच्या अपेक्षा वाढल्या आहेत.
भारतात वैद्यकीय क्षेत्रातील एक अग्रणी संस्था निर्माण करण्याचे स्वप्न भारताचे पहिले पंतप्रधान पं. जवाहरलाल नेहरू व तत्कालीन आरोग्यमंत्री राजकुमार अमृताकौर यांनी पाहिले आणि यातूनच पार्लमेंट्री अ‍ॅक्ट १९५६ नुसार व न्यूझिलण्ड सरकारच्या कोलंबो प्लानमधील सहकार्याने ‘एम्स’ ही संस्था निर्माण झाली. सद्यस्थितीत डॉक्टर-रुग्णाचे प्रमाण पाहिल्यास २००० हजार रुग्णांमागे एक डॉक्टर असे आहे. हे प्रमाण हजार रुग्णांमागे एक डॉक्टर असे आणण्यासाठी डॉक्टरांची निर्मिती वाढविण्याचा उद्देश समोर ठेवण्यात आला. त्यानुसार देशातील सहा राज्यात एम्ससारखीच सहा वैद्यकीय महाविद्यालये निर्माण करण्याचा निर्णय २०१२ मध्ये घेण्यात आला. भोपाळ (मध्यप्रदेश), भुवनेश्वर (ओरिसा), जोधपूर (राजस्थान), पाटणा (बिहार), रायपूर (छत्तीसगढ), ऋषिकेश (उत्तराखंड) येथे एम्सला मंजुरी मिळाली. त्यावेळी महाराष्ट्राचे प्रयत्न अपुरे पडले.
असा आहे ‘एम्स’साठी पर्याय
दिल्लीचा एम्सचा पसारा हा ३३० एकर जागेवर आहे. शहरात सद्यस्थितीत एवढी जमीन नाही. परंतु शहराच्या सीमेलगतच्या भागात एम्ससाठी जागा मिळणे शक्य आहे. वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांनुसार वर्धा रोडवरील मिहान प्रकल्पाजवळ, अमरावती रोड किंवा भंडारा रोड या मार्गावर एम्स होण्याची शक्यता आहे. जिथे रेल्वे, महामार्ग आणि हवाई सेवा उपलब्ध आहेत, तिथे एम्स उभारण्याची शक्यता अधिक असते, असे तज्ज्ञाचे म्हणणे आहे.
असे आहे ‘एम्स’
दिल्लीच्या एम्सचा दरवर्षीचा खर्च ११ अब्ज रुपये आहे. येथे ५५० वैद्यकीय शिक्षक कार्यरत असतात. ७७ पदवीपूर्व व २२० पदव्युत्तर विद्यर्थ्यांना शिकविले जाते. येथे ४५ सुपरस्पेशालिटीचे शिक्षण उपलब्ध करून देण्यात आले आहे.
एम्सचा उद्देश
देशातील इतर वैद्यकीय शिक्षण संस्थांना मार्गदर्शक ठरू शकेल अशी वैद्यकीय शिक्षण पद्धती निर्माण करणे.
अत्युत्तम प्रकारच्या वैद्यकीय शिक्षण सुविधा एकत्र आणून आरोग्य क्षेत्रातील मनुष्यबळाच्या प्रशिक्षणासाठी उपलब्ध करून देणे.
पदव्युत्तर अभ्यासक्रमामध्ये स्वयंपूर्णता आणणे.
एम्सची कर्तव्ये.
वैद्यकशास्त्रातील विविध क्षेत्रात पदवीपूर्व व पदव्युत्तर शिक्षण देणे.
परिचारिका व दंतवैद्यक शास्त्रामध्ये शिक्षण देणे.
वैद्यकीय शिक्षणामध्ये नवनवीन विचारप्रवाह आणणे.
देशासाठी वैद्यकीय शिक्षक निर्माण करणे.
वैद्यक व संबंधित विषयांमध्ये संशोधन करणे.
आरोग्य सेवा देणे.
सुपरलाही हवी स्वायत्तता उपराजधानीत ‘एम्स’ होईल तेव्हा होईल परंतु त्यापूर्वी सुपर स्पेशालिटीला स्वायत्तता देऊन त्याचा विकास करण्याची मागणी जोर धरू लागली आहे. १९८४ मध्ये सुपर स्पेशालिटीला सुरुवात झाली. त्यावेळी तत्कालीन आरोग्य सचिव गिल यांनी या स्पेशालिटीला स्वतंत्र दर्जा देण्यात येईल व मेडिकलमध्ये समाविष्ट करण्यात येणार नाही, असे उच्च न्यायालयात प्रतिज्ञापत्र सादर केले, परंतु अद्यापही सुपरला स्वायत्तता मिळाली नाही. ही संस्था अजूनही मेडिकलच्या अधिपत्याखालीच असल्याने सुपरचा विकास रखडला आहे. या इस्पितळात गॅस्ट्रोएंट्रोलॉजी, न्यूरो सर्जरी, कार्डिओलॉजी, नेफ्रोलॉजी, कॉर्डिओथोरेसीस आणि आता १८ वर्षांनंतर युरोलॉजी हा नवा विभाग सुरू करण्यात आला. सध्या या रुग्णालयात सकाळी ९ ते दुपारी १२ वाजेपर्यंतच्या वेळातच तपासणी व रुग्णांना भरती करून घेण्यात येते. या इस्पितळात आकस्मिक विभाग नाही. गंभीर आजाराच्या रुग्णांना भरतीही करून घेतले जात नाही.