- विवेक भुसेपुणे : २९ ऑगस्ट आणि १९ सप्टेंबर या दोन दिवशी मुंबई तसंच कोकणात जोरदार पाऊस होऊन संपूर्ण जनजीवन विस्कळीत झालं होतं. संपूर्ण मुंबईत पाणी साचल्याने मुंबईचं वर्णन तुंबई असं केलं गेलं. पण असं असलं तरी इतका पाऊस पडण्याची ही काही पहिली वेळ नाही. मुंबईत एकाच दिवसात २०० मिमी पाऊस होणं हे सामान्य असल्याचं गेल्या ६५ वर्षातील पावसाची आकडेवारी पाहिली असता दिसून येतं आहे. पुणे हवामान विभागातील शास्त्रज्ञांनी केलेल्या अभ्यासात १९५० ते २०१५ या ६५ वर्षात मुंबईत तब्बल ५१ वेळा एका दिवसात २०० मिमी पाऊस झाल्याचं आढळून आलं आहे. त्यामुळे पाऊस हा नेहमीसारखाच असला तरी पावसाच्या पाण्याचा निचरा न होणं, हे त्यामागील कारण असल्याचे दिसून येत आहे. पुणे हवामान विभागातील वरिष्ठ शास्त्रज्ञ ए.के श्रीवास्तव यांनी याबाबत केलेल्या अभ्यासात हे दिसून आलं आहे.
मुंबई व कोकण विभागात पावसाळ्यामध्ये एका दिवसात २०० मिमी पाऊस होणं ही तशी सामान्य घटना आहे. मागील ६५ वर्षात अनेकदा असं आढळून आले आहे, की एकाच वर्षात एकाच दिवसात २०० मिमी पाऊस दोनदा काही वेळा तीनदा पडला आहे. हवामान विभागाने त्या त्या वेळी अतिवृष्टीची शक्यता व्यक्त करुन त्याप्रमाणे मुंबई महापालिका, राज्य शासन तसेच संबंधित सर्व यंत्रणांना त्याचा अलर्ट दिलेला आहे. अनेकदा पहिल्या दिवशी इतका पाऊस पडल्यानंतर दुसऱ्या दिवशीही त्याचा जोर कमी असल्याची नोंद आहे. २९ ऑगस्टच्या मॉडेलच्या पूर्वानुमानात ते दिसून आलं होतं पण त्यावेळी तो पाऊस रात्रीतून गुजरातच्या दिशेने गेला होता.
मुंबई व कोकणात पडणारा इतका पाऊस हा हवामानाच्या दृष्टीने पाहिले तर सर्वसाधारण आहे. मागील पाच वर्षाचा विचार केला तर २०११ मध्ये २८ व २९ ऑगस्टला सांताक्रुझ येथे अनुक्रमे २२४ मिमी आणि २३२ मिमी पाऊस पडला होता़ त्यानंतर २०१२ मध्ये एका दिवसात इतका पाऊस झाला नाही. २४ जुलै २०१३ रोजी १५६ मिमी, ३ जुलै २०१४ रोजी २०७ मिमी आणि १९ जुलै २०१५ मध्ये २८३ मिमी पाऊस एकाच दिवशी पडला होता. तसंच २००९ मध्ये ५ व १५ जुलै, २००७ मध्ये २४ जून आणि १ जुलै तसेच २००५ मध्ये तर ५ व २७ जुलै आणि १ ऑगस्ट अशा एका वर्षात दोन किंवा तीन वेळा एकाच दिवशी २०० मिमीपेक्षा अधिक पाऊस मुंबईत पडला आहे. हे पाहता एका दिवशी २०० मिमी पेक्षा अधिक पाऊस मुंबईमध्ये साधारणपणे नियमित होत असतो़ पण, गेल्या काही वर्षांमध्ये पावसामुळे मुंबई ठप्प होण्याचे प्रमाण दिवसें दिवस वाढत असले तरी त्याला कारण पाऊस हे केवळ निमित्त असल्याचे दिसून येते. त्याला इतर कारणाने कारणीभूत असल्याचे दिसून येईल, असे त्यांनी सांगितले़.
- १९५० ते २०१५ या ६५ वर्षात ५१ वेळा एकाच दिवसात २०० मिमी पाऊस झाला होता़- १० वर्षामध्ये एकाच पावसाळ्यात २ वेळा २०० मिमी पेक्षा जास्त पाऊस - २ वर्षे एकाच हंगामात तीन वेळा २०० मिमी पेक्षा अधिक पाऊस (१९५८ आणि २००५ )- १९५२ मध्ये ४ वेळा एकाच दिवसात २०० मिमी पेक्षा अधिक पाऊस
मुंबईत (सांताक्रुझ वेधशाळा) एकाच दिवसात पडलेला सर्वाधिक पाऊस
सकाळी साडेआठ ते दुसºया दिवशी सकाळी साडे आठ या वेळेत पडलेला पाऊस
वर्ष पडलेला पाऊस (मिमी)
२१ जून १०५२ 208
२२ जून १९५२ 207
१६ जुलै १९५२ 361
१७ जुलै १९५२ 305
१९ जुलै १९५३ 305
२८ जुलै १९५३ 310
२ जुलै १९५४ 224
७ आॅगस्ट १९५४ 256
२६ जुलै १९५८ 232
११ आॅगस्ट १९५८ 218
१० सप्टेंबर १९६२ 210
१६ जुलै १९६५ 372
२१ जुलै १९६५ 207
१९ जुलै १९६६ 291
२९ जुलै १९६७ 201
३ जुलै १९६९ 201
२४ जून १९७१ 244
२ जुलै १९७२ 203
५ जुलै १९७४ 375
९ जुलै १९७५ 223
३१ जुलै १९७५ 221
५ आॅगस्ट १९७६ 264
२३ सप्टेंबर १९८१ 318
१९ जुलै १९८१ 275
२१ जुलै १९८२ 208
१७ जुलै १९८३ 253
२ जुलै १९८४ 204
१३ सप्टेंबर १९८४ 215
१७ जून १९८५ 223
९ जून १९९१ 351
१० जून १९९१ 399
१२ आॅगस्ट १९९२ 215
२३ सप्टेंबर१९९३ 312
२३ आॅगस्ट १९९७ 346
१० आॅगस्ट १९९८ 211
१३ जुलै२००० 351
२७ जुलै २००५ 944
१ आॅगस्ट २००५ 208
१० सप्टेंबर २००५ 223
५ जुलै २००६ 231
७ आॅगस्ट २००६ 224
२४ जून २००७ 209
१ जुलै २००७ 256
५ जुलै २००९ 243
१५ जुलै २००९ 274
२८ आॅगस्ट २०११ 220
२९ आॅगस्ट २०११ 232
२४ जुलै २०१३ 215
३ आॅगस्ट २०१४ 207
१९ जून २०१५ 283