झटकन बनवा, पटकन खा!

एखाद्या रविवारी किंवा वीकेण्डला घराबाहेर पडण्याचा कंटाळा येतो.

- प्रज्ञा म्हात्रे
एखाद्या रविवारी किंवा वीकेण्डला घराबाहेर पडण्याचा कंटाळा येतो. हॉटेलातही जायचे नसते. होम डिलिव्हरीतील तोचतोचपणा टाळायचा असतो, पण ‘घरचे नव्हे तर बाहेरचे’ खायचे असते. तीच चव हवी असते. चमचमीत जेवण किंवा स्नॅक्स फूडची लज्जत मिळावीशी वाटते. मग, पावले वळतात, हॉटेलची चव असणाऱ्या, स्वादिष्ट जेवण बनवण्यासाठी बाजारात उपलब्ध असलेल्या रेडी टू कूक पदार्थांकडे. तसे मसाले, तशा पावडरी किंवा रेडी मिल्सकडे. इन्स्टण्ट कूकमधूनच चटकदार जेवण मिळावे, ही इच्छाही त्यातून पूर्ण होते. त्यासाठी सध्या ‘हिट अ‍ॅण्ड इट’ ही संकल्पना अन्नप्रक्रिया क्षेत्रात चांगलीच रुजली आहे. या रेडी मिल्सला महिलांचीच छान पसंती, मागणी असल्याने मोठ्या दुकानांतील रॅक, मॉलचे सेक्शन अशा पाकिटांनी ओसंडून वाहत आहेत. मागणी वाढली की प्रयोग सुरू होतात, हे गृहीत धरत आता यात अनेक व्हरायटी आल्या आहेत. सुरुवातीला फक्त नूडल्स, सूप, केकने सजलेले हे मार्केट आता इटालियनसोबत चायनीज, मेक्सिकन वळसे घेत पंजाबी-साउथ इंडियन डिशेश, गुजराती ढोकळा, ठेपला करतकरत पोहे, उपमा, मसालेभात, शिरा, थालिपिठापर्यंत पोहोचत दिवसेंदिवस अधिक खुसखुशीत, खमंग होते आहे. तीच घरची चव, तोच रंग, तोच स्वाद आणि तसाच दर्जा मिळावा म्हणून प्रत्येक जण धडपडताना दिसतो आहे.
भाज्यांपासून ते अगदी स्नॅक्स किंवा बिर्याणी, डाळ (आमटी) पर्यंत भरघोस प्रकार या रेडीमिल्समध्ये उपलब्ध आहेत. पनीर माखनी, दाल माखनी, शाही पनीर, पनीर बटर मसाला, जिरा राइस, दाल फ्राय, आलू मटर, नवरतन कुर्मा, मटर पनीर, खिचडी, पावभाजी, व्हेज कटलेट, आलू मॅश, आलू टिक्की, हराभरा कबाब, बर्गर पॅट्टी, पालक पनीर, पिंडी चना, यल्लो दाल तडका, मिर्च का सालन, जोधपुरी मुंगदाल हलवा, बिर्याणी, व्हेजिटेबल पुलाव, पोंगल, मोगलाई पनीर, पनीर दरबारी, याखनी पुलाव, भेंडी मसाला अशी किती नावे घ्यायची?
या रेडी टू कूकच्या पाकीटबंद दुनियेत ‘हिट अ‍ॅण्ड इट,’ ‘फ्रोजन,’ ‘कट, कूक अ‍ॅण्ड सर्व्ह’ अशा वेगवेगळ्या संकल्पना रुजल्या आहेत.
‘हिट अ‍ॅण्ड इट’मध्ये फूड बनवण्यासाठी पाकिटातील आतील पाउच पाच मिनिटे उकळत्या पाण्यात टाकायचा आणि तो बाहेर काढला की, तो पाउच कापून मग गरमागरम पदार्थ सर्व्ह करायचा. पाकिटातच हे रेडी फूड मिळते किंवा पाउचमध्ये असलेली सामग्री कढईत टाकून मंद गॅसवर दोन मिनिटे ठेवून ती गरम केली किंवा पाउचमधील सामग्रीला मायक्रोवेव्हच्या भांड्यात टाकून एक ते दोन मिनिटे गरम केले की, अन्न तयार.
एखादे ग्रेव्हीयुक्त फूड बनवायचे असेल, तर ती ग्रेव्ही किंवा रस्साही रेडिमेड स्वरूपात बाजारात उपलब्ध आहे. त्यात फक्त जो पदार्थ तयार करायचा, तो त्यात मिक्स करून गरम करण्याचेच काम उरते.
इन्स्टंट खिचडी तयार करायची असेल, तर पाउचमधील खिचडीमध्ये पाणी घालून त्यात कढीपत्ता आणि लाल मिरची घालून उकळवल्यास इन्स्टंट खिचडी तयार होते. पावभाजी तयार करायची असेल, तर एका भांड्यात बटर आणि टोमॅटो तीन ते चार मिनिटे परतवून त्यात पाउचमधली सामग्री घालून त्यात पाणी टाकून ते उकळवले की, लगेच पावभाजी तयार होते.
सूप, रस्सा, ग्रेव्हीसारखे काही पदार्थ पावडरच्या स्वरूपातही मिळतात. त्यात पाणी घालून ते काही मिनिटे गॅसवर शिजवावे लागतात. त्यानंतर, त्यातून पदार्थ तयार होतो. म्हणजे पदार्थ बाहेरच्यासारखा, पण आपण हाताने बनवल्याचेही समाधान.

>इन्स्टंट मराठमोळे फूड
‘कट, कूक आणि सर्व्ह’ या संकल्पनेवर आधारित मराठमोळे फूडही बाजारात उपलब्ध आहे. यातील नाश्त्याच्या पदार्थांना अधिक मागणी आहे. त्यातही कांदेपोहे, साबुदाणा खिचडी आणि थालिपिठाला ग्राहक अधिक पसंती देतात. त्यातही थालिपीठ बनवायचे असेल, तर पिठात किंवा इन्स्टंट मिक्समध्ये पाणी घालून ते थापून तव्यावर भाजायचे. साबुदाणा वडे बनवायचे असतील, तर २५ मिनिटे साबुदाणा वड्याचे पीठ किंवा मिक्स भिजत ठेवून मग त्याचे वडे तयार करून तळून गरमागरम खाता येतात.
डाळ किंवा आमटीच्या प्रकारात तयार आमटी, गुजराती डाळ, दाल फ्राय, सुरती कढी मिक्स, पिठले, कुळथाचे पिठले, झुणका मिळतो. खिरीच्या प्रकारात पंचामृत खीर, शेवया खीर, पायसम... उपवासाच्या पदार्थांमध्ये साबुदाणा खिचडी, साबुदाणा वडा, उपवास शिरा, उपवास थालिपीठ मिक्स... मसाला या प्रकारात भरवा मसाला, लसूण चटणी, शेंगदाणा चटणी... भाताच्या प्रकारात मूगडाळ खिचडी, जिरा राइस, मसालेभात, पुलाव, साखरभात... भाजीत अळू भाजी, पालक भाजी, अंबाडीची भाजी, तर नाश्त्याच्या पदार्थांमध्ये कांदेपोहे, मसाला आंबोळी, मूग लाडू पीठ, मूग शिरा, नवान्न घावन, प्रसादाचा शिरा, थालिपीठ मिक्स, तिखट शिरा, उपमा मिक्स, बेसन लाडू पीठ, चकली भाजणी, चविष्ट उकड, गोटा भाजी असे अनेक पर्याय आवडीनुसार उपलब्ध आहेत.
>फ्रोजन फूडही सज्ज : फ्रोजन फूडमध्येदेखील संकल्पना वाढते आहे. मांसाहारी पदार्थ, मटाराचे दाणे यापुरतेच मर्यादित असलेले हे मार्केटही विस्तारते आहे. फ्रोजन मोदकही अलीकडे उपलब्ध होत आहेत. अर्धकच्च्या भाजलेल्या चपात्या, चिरून फक्त फोडणीला सज्ज असलेल्या भाज्या हेही त्यातलेच. तयार पोळ्या, पुरणपोळ्या, खोवलेले खोबरे, पराठे, ठेपले, चटण्या, लोणची हाही त्यातलाच पण अगदी सवय झालेला प्रकार.
‘रेडी टू कूक’ फूडमध्ये वापरले जाणारे प्रिझर्व्हेटिव्ह किंवा ते पदार्थ टिकण्यासाठी वापरलेल्या गोष्टी सतत पोटात गेल्यास आरोग्याचे प्रश्न निर्माण करू शकतात. त्या पदार्थाला स्वाद, रंग येण्यासाठी तसेच दीर्घकाळ टिकण्यासाठी वापरली जाणारी रसायने आरोग्याला हानिकारक असतात.
आपल्याला जर चांगले आणि वाईट यात निवड करायची असेल, तर अर्थात आपण चांगल्याची निवड करतो. रस्त्यावरील, हॉटेलमधील, हातगाडीवरील पदार्थ खाण्यापेक्षा हे पदार्थ खाणे चांगलेच. असे रेडी टू कूक पदार्थ आठवड्यातून एकदा किंवा दोनदा खाणे योग्य. परंतु, आपला नाश्ता, दुपारचे जेवण, रात्रीचे जेवण जर त्यावरच अवलंबून असेल तर अर्थातच त्याचा परिणाम हा आरोग्यावर होणारच.
कोणतीही गोष्ट मर्यादेबाहेर गेली की, त्याचे विपरित परिणाम होतातच. असे पदार्थ अति खाल्ल्याने रक्तातील साखर वाढणे, थायरॉइडच्या समस्या, महिलांच्या आरोग्याचे प्रश्न उद्भवू शकतात. पण, कोणता आजार होईल, हे मात्र नक्की सांगता येत नाही. त्यामुळे खा, पण मर्यादा पाळूनच.
- अशा शेख, आहारतज्ज्ञ
>पेइंग गेस्ट,
ट्रेकर्स, परदेशस्थ भारतीयांची पसंती
‘रेडी टू कूक’मध्ये सुरुवातीला पंजाबी, साउथच्या पदार्थांचा अधिक भरणा होता. हळूहळू मराठमोळ्या पदार्थांचीही यात भर पडली. जवळपास ५० हून अधिक पदार्थ ‘रेडी टू कूक’मध्ये उपलब्ध आहेत. हल्ली पिझ्झा, बर्गरपेक्षा घरच्या जेवणाला प्राधान्य दिले जाते. नोकरी करणाऱ्या महिलांना सकाळचा नाश्ता बनवायला वेळ नसतो. त्यामुळे अशा प्रकारच्या नाश्त्याला अधिक मागणी आहे. नोकरदार महिलांप्रमाणे पेइंग गेस्ट म्हणून राहणारी मुलेमुलीदेखील रेडी टू कूकला अधिक पसंती देतात. रेडी मिल्स घेऊन जाणाऱ्यांमध्ये ट्रेकर्सचा प्रामुख्याने समावेश आहे. आमच्याकडील पदार्थांची शेल्फ लाइफ सहा महिने आहे. त्यामुळे परदेशातील भारतीयदेखील रेडी मिल्स, ब्रेकफास्ट घेऊन जातात. महिन्याचे सामान भरणारेदेखील एकदाच बल्कमध्ये हे पदार्थ घेऊन ठेवतात.
- विदुला आमडेकर, रेडी टू कूक पदार्थाच्या निर्मात्या