सरकारची बदलती धोरणे डाळी उद्योग व्यवसाय क्षेत्राच्या हिताची नाहीत

जालना : केंद्र सरकार एका बाजूला डाळी व डाळींच्या उत्पादनात देशाला स्वावलंबी बनविण्याचा आणि शेतकऱ्यांना मोबदल्याच्या किमती मिळाव्यात, यासाठी प्रयत्न करीत आहे, तर बदलत्या धोरणांमुळे डाळींच्या देशांतर्गत उत्पादनावर परिणाम होण्याची शक्यता आहे.

गेल्यावर्षी जूनमध्ये सरकारने इतर वस्तूंबरोबरच डाळींना मुक्तपणे व्यापार आणि डाळींचा व्यापार करण्याची संधी देण्यासाठी आवश्यक वस्तू कायद्यात बदल केला होता; परंतु एका वर्षाच्या आत त्यावर बंदी घातली. यामुळे व्यावसायिक समुदाय अत्यंत नाखूश, निराश झाला आहे. प्रथम शेतकऱ्यांकडून जास्तीत जास्त किमतीवर डाळी खरेदी करण्यास व्यापाऱ्यांना प्रोत्साहन देण्यात आले आणि ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर त्यांना कमी किमतीत त्यांचे उत्पादन विकायला भाग पाडले जात आहे.

स्टोरेज मर्यादेमुळे व्यापारी आणि मिलर यांना आपला माल वारंवार बाजारात उतरावा लागला, तर केवळ शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावरच परिणाम होणार नाही तर काही काळात डाळींची भीषण टंचाई भासू शकते. डाळींचे घरगुती उत्पादन वार्षिक मागणी आणि गरजेपेक्षा कमी होत आहे आणि म्हणूनच आयातीला प्रोत्साहन देण्यात येत आहे. देशातील डाळींची वार्षिक मागणी सुमारे २४५ ते २५० लाख टन आहे, तर मागील दोन वर्षात हे उत्पादन २३० दशलक्ष टन एवढेच राहिले आहे.

कृषी मंत्रालयाकडून डाळींच्या उत्पादनाचा अंदाज व्यावसायिक नाही, त्यामुळे बाजारात मागणी व पुरवठा यांच्यात असंतुलन आहे आणि वाणिज्य मंत्रालय व अन्न मंत्रालयाला वारंवार धोरणात बदल करावा लागतो. त्याचा फटका शेतकरी, व्यापारी, नाडी विक्रेते आणि आयातदार सर्वांनाच बसतो. देशी हरभरा, मसूर आणि काबुली हरभरा हे भारी आयात शुल्क आकारले जाते, तर मटारची आयात पूर्णपणे बंद झाली आहे कारण त्यासाठी कडक अटी लावण्यात आल्या आहेत.

यामुळे देशात डाळीची कमतरता येण्याची दाट शक्यता आहे. अशा परिस्थितीत व्यापाऱ्यांचा साठा साफ करणे हा धोकादायक निर्णय असल्याचे सिद्ध होऊ शकते. स्टॉक मर्यादेमुळे आयातही मर्यादित होईल कारण आयातदारांना आपला स्टॉक अवघ्या ४५ दिवसांत विक्री करावी लागणार आहे. येत्या काही महिन्यांत डाळी आणि डाळींच्या किमतींमध्ये मोठी वाढ झाल्यास आश्चर्य वाटणार नाही. ही किंमत वाढ सरकारी धोरणांमुळे होईल.