डॉग स्क्वॉडने वाढविली शान

शिरीष शिंदे , बीड
पोलीस दलात अधिकारी, कर्मचारी कार्य करताना त्यांच्याकडून चुका होतात. काही व्यक्तींच्या अयोग्य वर्तणुुकीमुळे ‘खाकी’वर्दी डागाळत चालली आहे मात्र अशा परिस्थितीत डॉग आपली ड्युटी इमानेइतबारे बजावत असून तपासाला गती देण्याचे काम खऱ्या अर्थाने केले जात आहे. कोणत्याही ठिकाणी चोरी, दरोडा अथवा एखाद्या ठिकाणी बॉम्ब असल्याची माहिती मिळताच सर्वात प्रथम पाचारण करण्यात येते ते डॉग स्कॉडचे.
गुन्ह्यादरम्यान आरोपीने वापरलेल्या वस्तुंचा वास डॉगला देऊन आरोपीचा माग काढून प्रत्यक्षरित्या तपासाला सुरुवात होते. त्यानंतरच गुन्ह्याच्या तपासाला खऱ्या अर्थाने गती मिळते. मात्र आरोपी निष्पन्न झाल्यानंतर डॉग स्कॉडचा विसर तपासी अधिकाऱ्यांना पडतो हे वास्तव ‘लोकमत’ने केलेल्या पहाणीत समोर आले.
जिल्ह्यासाठी स्वतंत्र डॉग स्कॉड असून ते २०१०-११ साली सुरु झाले. सदरील स्कॉडच्या कार्यालयाचे उद्घाटन १ जानेवारी २०११ साली झाले असले तरी त्याचे काम २०१० पासूनच सुरु होते. गुन्हा घडल्यानंतर आरोपीने तपासादरम्यान वापरलेल्या वस्तुचा वास डॉगला देऊन तो कोणत्या दिशेने गेला आहे याची अचूक माहिती डॉगच देऊ शकतो हे यापूर्वी सिद्ध झाल्याने राज्य शासनाने डॉग स्कॉडला मंजुरी दिली आहे. बीड सारख्या जिल्ह्यात गुन्ह्यांचे प्रमाण अधिक असल्याने चार डॉगद्वारे तपासांचे काम पूर्ण केले जात आहे.
चार श्वान व आठ ट्रेनर
बीडच्या श्वान पथकामध्ये एकूण चार डॉग असून त्यांच्यावर नियंत्रणासाठी आठ ट्रेनरची नियुक्ती करण्यात आली आहे. हे सर्व कर्मचारी पोउपनि मधुकर चांदेकर यांच्या देखरेखीखाली काम करतात. गुन्हे शोधक पथकाचे पोलीस कर्मचारी संयज खाडे व ज्ञानेश्वर वख्रे हे डॉनचे ट्रेनर आहेत. तर रॉकीचे नितीन येवले, बाबासाहेब तुपे ट्रेनर आहेत. बॉम्ब शोधक पथकातील मार्शल नामक श्वानांचे शिवराम घोंगडे व विनायक जाधव तर जानी या नाकम श्वानाचे शरद सानप व सचिन गायकवाड हे ट्रेनर आहेत. श्वानांना ट्रेनर दिलेल्या आॅर्डरच्या सूचना कळतात. इतर कोणत्या व्यक्तीने दिलेल्या सुचना तो पाळत नाही. असा प्रयत्नही केला तर डॉग अंगावर धाऊन जातात. मुळात कुत्रा हा इमानदार प्राणी असल्यामुळेच त्याचा पोलीस खात्यात समावेश करण्यात आला आहे.
अनेक गुन्ह्यांत मार्ग दाखविला
२०१२ मध्ये अंबाजोगाई येथील योगेश्वरी मंदीरात चोरी झाली होती. आरोपीनी चोरी दरम्यान वापरलेले साहित्य दीड किलो मिटर अंतरावर नेऊन फेकून दिले होते. त्यावेळी श्वान पथकातील डॉगन माग काढत हे साहित्य पोलिसांच्या निदर्शनास आणून दिले होते. उस्मानाबाद जिल्ह्यातील वाशी तालुक्यात चोरी झाली होती. त्यावेळी उस्मानाबाद श्वान पथकातील श्वान आजारी असल्याने बीड श्वान पथकाला बोलाविण्यात आले होते. पथकातील मार्शलने माग काढत थेट तीन आरोपीच्या घरासमोर जाऊन पोहोचला होता. पाटोदा येथे एका न्यायाधिशांच्या घरी चोरी झाली होती. चोरी करणाऱ्या आरोपीपर्यंत श्वान जाऊन पोहोचला होता. बीड शहरातील माळीवेस भागातील एका दुकानात बंदुकीच्या धाकावर लाखो रुपयांची चोरी झाली होती. पथकातील डॉगने शाम आठवले याच्या घराच्या दिशेने मार्गक्रमण केले होते. या गुन्ह्या दरम्यान माकड टोपीवरुन श्वानने मार्गक्रमण केले होते. परळी तालुक्यात एका पोलिसाचा खून झाला होता. त्यावेळी श्वानने माग काढत झोपडपट्टीत प्रवेश करीत आरोपीच्या घरापर्यंत जाऊन पोहोचला होता.
७२ तासात केली पाहिजे तपासणी
गुन्हा घडल्यानंतर आरोपीने वापरलेल्या वस्तुचा वास ७२ तासानंतर राहत नाही. त्यामुळे श्वान पथकाद्वारे घटनस्थळाची तात्काळ तपासणी केली जाते.
पोलीस दलातील तपासासाठी श्वानांचे महत्व अधिक आहे. ‘डॉग इज गॉड आॅफ बीडीडीएस’ म्हणजेच श्वान हा बॉम्ब शोधक पथकासाठी देव आहे असे मोठ्या आदराने म्हटले जाते. एखाद्या ठिकाणी बॉम्ब आहे की नाही हे सागणे तंत्रज्ञान व शास्त्रज्ञही सांगणे कठीण बनते त्या ठिकाणी श्वान अतिशय खात्रीशिरपणे सूचकपणे हे सांगु शकतो. त्यामुळे आजही श्वान पथकाच्या मार्गदर्शनानुसार कामाला सुरुवात होते व त्यांच्यामुळेच गुन्ह्याची उकल होते हे तपासी अधिकाऱ्यांना मान्यच करावे लागेल.
श्वान पथकाचे कार्य अत्यंत उत्कृष्ट आहे़ गेल्या तीन वर्षांपासून त्यांच्या चांगल्या कामाचा आलेख वाढत आहे़ तपास कामामध्ये श्वान पथकाचा लाभ होत आहे़ त्याची दखल विशेष महानिरीक्षक यांनी घेतली आहे़
- नवीनचंद्र रेड्डी , पोलीस अधीक्षक