Ritual: स्त्रियांनी साष्टांग नमस्कार घालू नये असे म्हणतात; पण का? जाणून घ्या शास्त्रार्थ!

Sashtang Namaskar Ritual: हिंदू धर्मातील प्रत्येक कृतीमागे काही ना काही शास्त्रार्थ दडला आहे, तो लक्षात घेतला तर विरोध होणार नाहीच, शिवाय कृतीचे महत्त्वही कळेल. 

सनातन धर्मात, प्रत्येक व्यक्तीने त्याच्या क्षमतेनुसार पूजा करणे बंधनकारक आहे. शास्त्रांमध्ये उपासनेचे विविध प्रकार आणि पद्धती वर्णन केल्या आहेत. ज्याद्वारे भक्त आपल्या इष्टदेवाची पूजा करू शकतो आणि त्यांच्या चरणांप्रती आपली भक्ती व्यक्त करू शकतो.

Manglagauri 2025: यंदा मंगळागौर, नागपंचमी एकत्र? जाणून घ्या तारखा आणि 'अशी' करा तयारी!

या विविध प्रकारच्या उपासनेला पंचोपचार, दशोपचार, षोडशोपचार पूजा असे म्हणतात. या सर्व प्रकारांमध्ये सर्वोत्तम प्रकार म्हणजे षोडोपचार पूजा पद्धत मानली जाते. षोडोपचार पूजा पद्धतीमध्ये, देवाची पूजा सोळा वेगवेगळ्या उपायांनी केली जाते, ज्यामध्ये शेवटचा उपाय म्हणजे साष्टांग दंडवत प्रणाम मानला जातो. आपल्या उपासना पद्धतीमध्ये दंडवत प्रणामला सर्वोच्च मान्यता आहे.

दंडवत प्रणाम हे सर्व प्रकारच्या प्रणामांमध्ये सर्वोत्तम मानले जाते, परंतु तुम्हाला माहिती आहे का की आपल्या शास्त्रांमध्ये महिलांना दंडवत प्रणाम करण्यास पूर्णपणे मनाई आहे. शास्त्रांनुसार, महिलांनी कधीही कोणासमोर दंडवत प्रणाम करू नये. आजकाल, अनेक ठिकाणी असे दिसून येते की महिला मंदिरं, प्रार्थनास्थळे आणि परिक्रमा इत्यादी ठिकाणीही साष्टांग दंडवत प्रणाम करतात, जे शास्त्रांनुसार अयोग्य आहे. असे का आहे याचे उत्तर आपल्याला 'धर्मसिंधु' नावाच्या एका ग्रंथात मिळते, ज्यामध्ये स्पष्ट सूचना आहेत-

'ब्राह्मणस्य गुदं शंखं शालिग्रामं च पुस्तकम्।
वसुन्धरा न सहते कामिनी कुच मर्दनं।।'

म्हणजे, जर ब्राह्मणांचे नितंब, शंख, शालिग्राम, धार्मिक ग्रंथ (ग्रंथ) आणि स्त्रियांचे स्तन थेट जमिनीला स्पर्श करत असतील, तर पृथ्वी हा भार सहन करू शकत नाही. हे भार सहन करणाऱ्या व्यक्तीचे धन अष्टलक्ष्मी हिरावून घेते. म्हणून ब्राह्मणाला बसण्यासाठी आसन देतात, शंख ठेवण्यासाठी आसन असते, ग्रंथ ठेवण्यासाठी लाकडी स्टॅन्ड असतो आणि स्त्रियांनी गुडघे टेकून नमस्कार करावा असा नियम असतो. कारण स्त्रियांचे उरोज अर्थात स्तन हे बालकाला जीवन देणारे असतात. एवढे मोठे दायित्व प्रकृतीने त्यांच्यावर सोपवले असल्यामुळे त्याचा भार जमिनीवर टाकू नये असे म्हटले जाते. 

Karka Sankranti 2025 : कर्क संक्रांतीला 'या' पाच राशींच्या आयुष्यात होईल मोठे संक्रमण; येतील अच्छे दिन!

म्हणून, शास्त्रांच्या या सूचनेनुसार, महिलांनी कधीही साष्टांग दंडवत करू नये. नतमस्तक होण्याऐवजी, महिलांनी गुडघ्यावर बसून आणि जमिनीला डोके स्पर्श करून नतमस्तक व्हावे आणि ब्राह्मण, शंख, शालिग्राम भगवान, धार्मिक ग्रंथ (ग्रंथ) नेहमी त्यांच्या योग्य आसनांवर ठेवावे.