‘पार्किन्सन’ आजारावर संशोधन! आंतरराष्ट्रीय पातळीवर दखल

अल्पभूधारक शेतकऱ्याचा मुलगा... जिल्हा परिषद शाळेत सातवीपर्यंतचे शिक्षण... मोठ्या भावाने केलेली मजुरी... आई-वडिलांनी केलेली आर्थिक मदत या सर्वांच्या जोरावर ग्रामीण भागातील तरुणाने ‘पार्किन्सन’ या आजारावर संशोधन केले.

- रविकिरण सासवडे
बारामती - अल्पभूधारक शेतकऱ्याचा मुलगा... जिल्हा परिषद शाळेत सातवीपर्यंतचे शिक्षण... मोठ्या भावाने केलेली मजुरी... आई-वडिलांनी केलेली आर्थिक मदत या सर्वांच्या जोरावर ग्रामीण भागातील तरुणाने ‘पार्किन्सन’ या आजारावर संशोधन केले. भारतीय तंत्रज्ञान संस्था मुंबई (आयआयटी) या संस्थेतून पीएच.डी.ची पदवी प्राप्त करून ती पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या उपस्थितीत मिळविली. या तरुणाच्या संशोधनाची दखल थेट स्वीडन देशाने घेतली असून, त्यांंना पुढील संशोधनासाठी आमंत्रित केले आहे.
गणेश मारुती मोहिते (रा. कळंब, ता. इंदापूर) असे या कर्तबगार तरुणाचे नाव आहे. मोहिते यांची पावणेतीन एकर जमीन आहे. या जमिनीतून मिळणाºया अल्प उत्पन्नावर त्यांनी मुलांना शिक्षण देण्याचा प्रयत्न केला. अरुण व गणेश या त्यांच्या मुलांनीही आई-वडिलांच्या कष्टांचे चीज करायचे ठरवले. गणेश हे अभ्यासात नेहमी पुढे असायचे. महाविद्यालयीन शिक्षणासाठी मोठा खर्च होऊ लागल्यानंतर मोठे बंधू अरुण यांनी शिक्षण सोडून दुसºयाच्या शेतात मजुरी सुरू केली; मात्र गणेश यांना शिक्षणापासून दूर जाऊ दिले नाही. गणेश यांनीदेखील बँकेकडून कर्ज घेऊन शिक्षण सुरू ठेवले.
दरम्यान, घरी दुग्धव्यवसाय व शेतीकामामध्ये ते मदत करीत असत. त्यांनी बारावीपर्यंतचे शिक्षण वालचंदनगर येथील वर्धमान विद्यालयात, तर महाविद्यालयीन शिक्षण बारामती येथील तुळजाराम चतुरचंद महाविद्यालयातून पूर्ण केले. तर, पुढील शिक्षणासाठी त्यांनी पुणे येथील मॉडर्न महाविद्यालयामध्ये प्रवेश घेतला. त्यांनी सेट, नेट या परीक्षा अगदी पहिल्याच प्रयत्नात उत्तीर्ण केल्या. त्यामुळे त्यांना शासनाकडून शिष्यवृत्ती मिळू लागली. त्यांनी पीएच.डी.साठी आयआयटी मुंबई या प्रतिष्ठित संस्थेत प्रवेश मिळविला. त्यांच्या संशोधक वृत्तीला या संस्थेत खरी दिशा मिळाली. ‘नोकरी मिळविण्यासाठी शिक्षण घ्यायचे नव्हते, तर आपण ज्या क्षेत्रात काम करतो त्या क्षेत्रात काही तरी भरीव कार्य करायला हवे. या भावनेतूनच मी शिकत राहिलो, असे गणेश सांगतात. मोहाली (पंजाब) येथे ६ महिन्यांपूर्वी परिसंवादाला १२७ देशांचे संशोधक उपस्थित होते. या परिसंवादात त्यांनी केलेल्या ‘पार्किन्सन रोगाशी निगडित आनुवांशिक उत्परिवर्ती अल्फा सायनुक्लिन प्रथिनावरील अभ्यास’ या संशोधनाला ‘बेस्ट पोस्टर’ पुरस्कार मिळाला. संशोधनाची दखल स्वीडन देशातील ‘लिकोपिंग’ विद्यापीठाने घेतली व पुढील संशोधनासाठी स्वीडनमध्ये आमंत्रित केले.

...असे आहे संशोधन

पार्किन्सन रोगाशी निगडित आनुवंशिक उत्परिवर्ती अल्फा सायनुक्लीन प्रथिनावरील अभ्यास केला आहे. जीन उत्परिवर्तनामुळे प्रथिनातील अमिनो आम्ल बदलतात. यामुळे झालेले उत्परिवर्ती प्रथिन पेशीसाठी हानिकारक अथवा उपयुक्त असू शकते.

अल्फा सायनुक्लीन जीन उत्परिवर्तन किंवा गुणन पार्किन्सन रोग होण्याशी संबंधित आहे. उत्परिवर्ती अल्फा प्रथिनांवर जैवभौतिक व पेशीसंबंधी संशोधन केले आहे. या संशोधनामध्ये ‘उत्परिवर्ती अल्फा प्रथिन जास्त प्रमाणात आॅलिगॉमर तयार करतात.

हे आॅलिगॉमर कदाचित पार्किन्सन रोग होण्यास कारणीभूत असावेत,’ असा निष्कर्ष या निघाला आहे.

आयआयटीचा पदवी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या उपस्थितीत घेतली. तत्पूर्वी, त्यांनी पुणे विद्यापीठाच्या आयबीबी संस्थेत १ वर्ष, बंगळुरू येथील एनसीबीएस संस्थेत १ वर्ष, तर टाटाज् इन्स्टिट्यूट आॅफ फंडामेंटल रीसर्च या संस्थेत ३ वर्षे संशोधनाचे काम केले.

...तरीही शेतीतील काम
संशोधक असूनही गणेश यांच्यातला कष्टकरी शेतकरी जिवंत आहे. ‘लोकमत’ला संशोधनाविषयी माहिती देत असतानाच ते ‘मला आता गार्इंच्या धारा काढायच्या आहेत. इथं आहे तोपर्यंत भावाला मदत करतो. आई-वडील, वहिनी, पत्नी सकाळपासून शेतात भुईमूग काढत आहेत. आमच्या शेतीला पाण्याची मोठी अडचण आहे. कुटुंबाच्या कष्टामुळे भुईमुगाचे पीक हाती लागले आहे; मात्र डाळिंबात मोठे नुकसान झाले. भाऊ अरुण यांनी मोठ्या कष्टाने डाळिंबाची बाग जगविली आहे. मात्र, बाजारात दर नसल्याने त्याचा हिरमोड झाला,’ असे सांगितले. मुलाच्या संशोधनाची दखल आंतरराष्ट्रीय पातळीवर घेतली, या आनंदाने आई-वडिलांच्या डोळ्यांत अश्रू तरळले होते.