सूनेचा सासरच्या संपत्तीवर केव्हा अन् किती असतो अधिकार?; कायदा सांगतो की...

एक महिला ही मुलगी, पत्नी आणि सूनदेखील असते. भारतीय कायद्यात त्यांना संपत्तीविषयी काय अधिकार आहेत हे आपण समजून घेऊ. सुप्रीम कोर्टाचे वकील सचिन नायक यांनी याबाबत विस्तृत माहिती दिली आहे.

प्रश्न – कोर्टाच्या निर्णयानुसार, पत्नी तिची प्रॉपर्टी स्वत:च्या मर्जीने विकू शकते का?

उत्तर – होय, हायकोर्ट सांगते की, जर पती त्याच्या पत्नीची मर्जी आणि सल्ला घेतल्याशिवाय कुठलीही प्रॉपर्टी विकू शकते तर पत्नीही प्रॉपर्टी जी तिच्या नावावर आहे ती पतीच्या मंजुरीविना विकू शकते.

प्रश्न – सूनेचा सासरच्या संपत्तीवर केव्हा आणि किती अधिकार असतो?

उत्तर – हिंदू वारसा कायदा कलम ८ नुसार, एका महिलेचे तोपर्यंत सासरच्या संपत्तीवर अधिकार नसतो, जोवर तिचा पती आणि सासू-सासरे जिवंत आहेत. पतीच्या मृत्यूनंतर सासरच्या संपत्तीवर तिचा अधिकार असतो. तिला वडिलोपार्जित संपत्तीत पतीच्या हिस्स्याचा अधिकार असतो. जे पतीच्या हिस्स्यात आहे त्यावर पत्नीचा अधिकार असतो.

प्रश्न – वडिलांच्या संपत्तीत मुलीचा अधिकार काय?

उत्तर – वडिलांच्या संपत्ती मुलीचा हक्क असतो. २००५ मध्ये हिंदू वारसा कायदा १९५६ मध्ये दुरुस्ती केल्यानंतर मुलींना त्यांच्या वडिलांच्या मालमत्तेत पुत्रांप्रमाणे समान अधिकार देण्यात आले. २०२० मध्ये झालेल्या दुरुस्तीनंतर महिलांना वडिलोपार्जित संपत्तीतही समान अधिकार मिळाले आहेत. विवाहित मुलगीही वडिलांच्या संपत्तीत दावेदार आहे.

प्रश्न – आईच्या संपत्तीत मुलीचा किती हक्क असतो?

उत्तर – वडिलोपार्जित संपत्तीवर मुलगा-मुलगी दोघांना अधिकार असतो. परंतु आईने बनवलेली संपत्ती अथवा जी प्रॉपर्टी तिच्या पतीकडून मिळाली जी आईच्या नावे आहे. त्यावर मुलीचा अधिकार तोपर्यंत नसतो जोवर आईने प्रॉपर्टीवर मुलीचे नाव लिहिले नाही. आईच्या मृत्यूनंतर कायद्यानुसार त्यांचे पाल्य संपत्तीचे वारस असतील. सुप्रीम कोर्टानुसार, जर आई वडिलांची इच्छा असेल तरच ते मुलांना प्रॉपर्टी देऊ शकतात.

प्रश्‍न - अशा स्थितीत काय होईल, जेव्हा मुलीला वडिलांसोबत संबंध ठेवायचे नाहीत, तेव्हा वडिलांच्या मालमत्तेवर तिचा हक्क असेल का?

उत्तर - मुलगी प्रौढ असेल आणि तिला वडिलांसोबत संबंध ठेवायचे नसतील तर तिच्या खर्चाची जबाबदारी वडिलांची नाही. पण वडिलांच्या मृत्यूनंतर वडिलांच्या संपत्तीवर तिचा पूर्ण कायदेशीर हक्क आहे.

प्रश्न - मुलगी स्वतःचे निर्णय घेण्यास सक्षम कधी होते?

उत्तर - मुलगा असो की मुलगी, दोघेही प्रौढ झाल्यानंतर स्वतःचे निर्णय घेण्यास स्वतंत्र असतात.

प्रश्न - जर आई-वडिलांचा घटस्फोट झाला असेल तर मुलीचा वडिलांच्या मालमत्तेवर काय अधिकार असेल?

उत्तर: होय, पूर्ण अधिकार आहेत. आई-वडिलांच्या विभक्त होण्याने मुलींचे हक्क बदलत नाहीत. वडिलांच्या मालमत्तेवर मुलीचा हक्क सर्व परिस्थितीत संरक्षित आहे. जर लिव्ह-इन जोडप्याला मूल असेल तर त्याचा त्याच्या वडिलांच्या मालमत्तेवर विवाह बंधनातून जन्मलेल्या मुलासारखाच हक्क आहे.

प्रश्न - कोणत्या परिस्थितीत मुलीला संपत्तीचा वारसा मिळत नाही?

उत्तर - फक्त २ परिस्थितीत मुलीचा तिच्या वडिलांच्या मालमत्तेवर आणि पैशावर अधिकार नसतो. पहिले म्हणजे, जेव्हा वडिलांनी त्यांच्या मृत्यूपत्रात आपल्या मुलीचा समावेश केलेला नाही आणि आपली संपूर्ण मालमत्ता त्याचा मुलगा, सून, नातू, नातू, मित्र, कोणतीही संस्था किंवा ट्रस्ट यांना दिली आहे. दुसरे म्हणजे, जेव्हा न्यायालयात मुलगी आणि वडील यांच्यातील नाते तुटल्याचे रेकॉर्ड आहे. मुलगी वडिलांच्या मृत्यूपत्राला न्यायालयात आव्हान देऊ शकते. तसेच, सध्याच्या नियमांनुसार, मुलीने त्यागपत्रावर स्वाक्षरी केल्याशिवाय भाऊ देखील मालमत्ता त्यांच्या नावावर हस्तांतरित करू शकत नाहीत.

प्रश्‍न - २००५ पूर्वी मुलगी जन्माला आली, पण वडिलांचे निधन झाले, तर त्या स्थितीत मुलीला हक्क मिळणार नाहीत का?

उत्तरः हिंदू वारसा कायद्यात ९ सप्टेंबर २००५ रोजी सुधारणा करण्यात आली. अशा परिस्थितीत, मुलगी कोणत्या तारखेला आणि कोणत्या वर्षात जन्मली याचा काही फरक पडत नाही. वडिलांच्या संपत्तीवर तिचा पूर्ण अधिकार आहे. मग ती संपत्ती वडिलोपार्जित असो किंवा वडिलांनी स्वतः मिळवलेली असो.