व्हॉट आॅर्डर?

आॅनलाइन ७/१२ चा उतारा ते आधार हे सारं काय आहे, डिजिटल इंडिया की इंडस्ट्री ४.०?

डॉ. भूषण केळकर
गेल्या वर्षी मी अमेरिकेत गेलो असताना मित्राबरोबर त्याच्या गाडीतून चाललो होतो. स्टारबक्समध्ये कॉफी प्यायला निघालो. गाडीत बसल्यावर मित्र म्हणाला ‘कॉफी’. तो मित्र माझ्याशी बोलत नव्हता, तो त्याच्या गाडीशी बोलत होता. गाडीनं विचारलं, स्टारबक्स? तो हो म्हणाल्यावर गाडीनं विचारलं, व्हॉट आॅर्डर? तो म्हणाला, माय युजवल फॉर मी, वन मोअर हॉट चॉकलेट! मग गााडीनं सांगितलं की सगळ्यात जवळचं स्टारबक्स २० मिनिटांवर (२० मैलांवर) आहे. तेवढ्यात शॉर्टेस्ट रूट स्क्रीन जीपीएसवर आला. आणि आम्ही निघालो. वाटेत आमच्या गप्पा चालू असताना अचानक गाडी बोलू लागली की ‘आम्हाला पोहोचायला ट्राफिकमुळे उशीर लागेल’ त्यामुळे गाडीनंच मग आमची आॅर्डर (त्या मित्राची नेहमीची कॉफी आणि माझे हॉट चॉकेलट) कॅन्सल करून पुन्हा रिआॅर्डरपण केली. म्हणजे आम्ही (आता उशिराने) पोहोचण्याची वेळ व कॉफी/चॉकलेट येण्याची वेळ साारखीच येईल! मला त्या हॉट चॉकलेटची नितांत गरज होती कारण मी हे सगळं पाहून एव्हाना गपगार पडलो होतो!
हे काय आहे?
हेच तर आहे इंडस्ट्री ४.०!
तुम्ही म्हणाल, अहो अमेरिकेत हे होऊ शकेल; पण भारत आणि इतर विकसनशील देशांत ही फार पुढची गोष्ट आहे.
असं म्हणता, जरा तपासून पाहूया.
आपल्याकडेही आता शेतातला पाण्याचा पंप चालू करण्यासाठी अनेक शेतकरी मोबाइल फोनचा वापर करताहेत.
जन्म दाखला, ७-१२चा उतारा या गोष्टी आता इंटरनेटवरून उपलब्ध होताहेत, नाशिक ते चंद्रपूर सगळीकडेच, देशभर! १०-१२ वर्षांपूर्वी पुण्यात जीपीएसविषयी उपहासानं बोललं जायचं की ११२ सदाशिव आणि ११३ सदाशिव हे दोन पत्ते गूगल शोधूच शकणार नाही; कारण ते कधीच जवळ जवळ नसतात! आज सदाशिव-नारायणपेठ सकट सर्व पुणे गूगल मॅपवर उपलब्ध आहे. तेही अचूक!
माझ्या मित्राच्या आजोबांना साधा फोनसुद्धा १५ वर्षांपूर्वी हायफाय वाटायचा. आज ते विजेचं बिल मोबाइल अ‍ॅपवरून भरताहेत आणि बँकत जाणं कमी झालंय. बँकेच्या अ‍ॅपमुळे तब्येतीमुळे नाही बरं का, तब्येत खणखणीत आहे त्यांची!
असो, एव्हाना तुमच्या लक्षात आलं असेल की इंडस्ट्री ४.० ही लाट, त्सुनामी फक्त युरोप-अमेरिकेसाठी नाही. ते स्वाभाविकच नाही का? थॉमस फ्रिडमनचं वर्ल्ड इज फ्लॅट नावाचं पुस्तक आहे. त्यात जागतिकीकरण, त्याचे सुदूर परिणाम व त्यांची अपरिहार्यता याचं वर्णन आहे. आता हेच बघा ना, सौदी अरेबिया आणि सिरिया-इराणमधील ताणतणावाचा परिणाम पुणे, मुंबई, नाशिकमध्ये पेट्रोलचे भाव वाढण्यात होतोच! एचवन बी व्हिसाच्या अमेरिकेतील नियमातील बदलांचा परिणाम भारतात आयटी कंपन्या किती पदवीधारकांना नोकºया देतील यावर होतो. सबब, इंडस्ट्री ४.० म्हणून जर्मनीत २०११ मध्ये सुरू झालेली ही लाट पुणे-मुंबई-नाशिक-नागपूरच नव्हे तर सातारा-सांगली-मालेगाव-चंद्रपूर अन् रत्नागिरीतपण दिसणार आहे, दिसत आहे.
आपल्या दैनंदिन जीवनातसुद्धा ती दिसतेय. त्याची ही उदाहरणं..
१) गाड्यांचं पार्किंग आता आॅटोमेटेड होतं आहे. पार्किंग लॉटमध्ये पार्किंग उपलब्ध आहे. ते कुठे आहे त्याचा नकाशाच तुम्हाला उपलब्ध होतो.
२) घरातला रेफ्रिजरेटरसुद्धा नुसतेच तपमान नियंत्रित करतो असं नाही तर कुठल्या प्रकारचं व किती अन्न आहे याचा अंदाज घेऊन ते नियंत्रण करतोय. नुसतं एवढंच नाही तर तुम्हाला आजकाल मोबाइल वरून घराबाहेर कित्येक मैलच्या अंतरावरूनही ते नियंत्रण ठेवता येऊ शकतं.
३) खरेदी करताना किमती व वस्तू/सेवांचा दर्जा याची तुम्हाला तुलना करता येते आहे. त्यात इतर लोकांच्या अनुभवावरून निर्णय पक्का करता येतोय.
४) म्हणजे निष्कर्ष असा काढता येईल की इंडस्ट्री ४.० विकसित देशांमध्ये जेवढं खोलवर रुजलंय आणि जेवढं व्यापक झालंय, तेवढं भारतात (शहरी/ग्रामीण) नसलं तरी या बदलाची लाट भारतात आली आहे, रुजली आहे नक्की. ती वाढत जाणार हेही नक्की. डिजिटल इंडिया हा विचार केवळ संकल्पना नव्हे तर मूर्त रूपात येत असणारी क्रांती आहे.
७-१२ चा उतारा, जन्म दाखलाा, एवढंच काय तर संपूर्ण आधार प्रणाली ही इंडस्ट्री ४.० चा आविष्कार आहे. सरकारी पातळीवरही या तंत्रज्ञानाचा प्रभाव वाढतो आहे. कालचीच बातमी आहे - ‘पुणे महापलिकेचे इस्रोच्या सॅटेलाइटद्वारे अनधिकृत बांधकामांवर लक्ष’...
आता बोला!!

( लेखक आयटी तज्ज्ञ आहेत. bhooshankelkar@hotmail.com)