मासेमारीसाठी ‘बीआरडी’ पद्धत

मत्सिकी प्रौद्योगिकी संस्थान : दुर्मीळ मत्स्य प्रजातींचे होणार संवर्धन

संदीप बोडवे- मालवण -ट्रॉलिंग मासेमारीमुळे सागरी साधनसंपत्तीवर परिणामी जैवविविधतेवर होणारे आघात कमी करण्यासाठी तसेच दुर्मीळ व नष्ट होत चाललेल्या मत्स्य प्रजातींच्या रक्षणासाठी ट्रॉलिंग मासेमारीमध्ये बीआरडी पद्धत विकसित करण्यात आली आहे. या पद्धतीचा वापर करण्यासाठी यांत्रिकी मच्छिमारांनी पुढे येण्याचे आवाहन मत्सिकी प्रौद्योगिकी संस्थान करत आहे. युएनडीपी प्रकल्पांतर्गत सिंधुदुर्गातील मच्छिमारांसाठी येथील कांदळवन विभागाच्या कार्यालयात एकदिवसीय कार्यशाळा घेण्यात आली. त्याला मच्छिमारांनी चांगला प्रतिसाद दिला. या कार्यशाळेत यांत्रिकी मच्छिमारांना या बीआरडी पद्धतीची माहिती देण्यात आली. याची प्रत्यक्ष चाचणी घेण्याची मागणी मच्छिमारांनी केली आहे. यामध्ये जेएफईएसएसडी व एसपीटीएस जाळ्यांचे प्रदर्शन, चौकोनी आसाचे कॉडएण्ड तयार करण्याचे प्रशिक्षण देण्यात आले. कार्यशाळेत केंद्रीय मत्सिकी प्रौद्योगिकी संस्थान कोचिनचे टेक्निकल आॅफिसर अरविंद कलंगुटकर व वरिष्ठ अनुसंधान अधिष्ठाता परेश खानोलकर यांनी मच्छिमारांना मार्गदर्शन केले. या कार्यशाळेला सिंधुदुर्ग जिल्हा मच्छिमार फेडरेशनचे अध्यक्ष मेघनाद धुरी, मच्छिमार नेते कृष्णनाथ तांडेल, मुनव्वर सोलकर, सादिक पावसकर, शकील मालपेकर, लुईस रॉड्रिक्स, प्रमोद खडपकर, हेमंत मेथर, निकसन काळसेकर, रवींद्र जोशी, इरफान मालपेकर, प्रशांत दुधवडकर, हरेश्वर खवळे, वरिष्ठ अनुसंधान अधिष्ठाता सौरभ साळवी, आदी उपस्थित होते. (प्रतिनिधी)

अशी आहे बीआरडी पद्धत...
ट्रॉलिंग पद्धतीच्या मासेमारीत मोठ्या प्रमाणावर लहान मासे सापडतात. हे मासे समुद्रात फेकून दिले जातात. अनेकवेळा नष्ट होण्याचा धोका असलेली दुर्मीळ समुद्री कासवे व दुर्मीळ माशांच्या प्रजाती ट्रॉलिंग करताना जाळ्यांमध्ये येतात. या सर्वांना वगळण्यासाठी बायकॅच रिडक्शन डिवायसेस (बीआरडी) ही पद्धत विकसित करण्यात आली आहे. सध्याच्या अतिरेकी पारंपरिक ट्रॉलिंग पद्घतीमुळे २०४८ मध्ये समुद्रातील मासे संपतील, असा तज्ज्ञांचा अंदाज आहे. या पार्श्वभूमीवर सागरी जैव साखळीतील महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्या दुर्मीळ मत्स्य प्रजातींचे व समुद्री कासवांचे संवर्धन करण्यासाठी अशा मासेमारीच्या पद्धती विकसित केल्या जात आहेत. या पद्धतीमध्ये जाळ्यांच्या रचनेनुसार लहान अनावश्यक माशांची सुटका होऊ शकते. समुद्री कासवांसारखे जीव त्यातून बाहेर पडू शकतात. ही पद्धती वापरल्याने इंधनाचाही बचत होते.


बीआरडी पद्धत मत्स्य प्रजातींच्या संवर्धनासाठी हितकारक आहे. मात्र, या पद्धतीच्या मासेमारीची प्रत्यक्ष चाचणी येथील समुद्रात करावी व स्थानिक मच्छिमारांनाही सोबत घ्यावे. एकाचवेळी पारंपरिक पद्धतीची ट्रॉलिंग फिशिंग व बीआरडी पद्धतीची ट्रॉलिंग फिशिंग करून चाचणी करावी.
- कृष्णनाथ तांडेल,
मच्छिमार नेते, मालवण.


केरळ, गुजरात, तमिळनाडू येथील मच्छिमारांनी प्रयोगिक तत्त्वावर या पद्धतीने या जाळ्यांचा वापर करण्यास सुरूवात केली. तेथील मच्छिमारांना चांगला अनुभव येत आहे.
- परेश खानोलकर,
वरिष्ठ अनुसंधान अधिष्ठाता,
केंद्रीय मत्सिकी प्रौद्योगिकी संस्थान, कोचिन.