बैलांच्या किमती ट्रॅक्टरलाही सारताहेेत मागे

सांगली : यांत्रिकीकरणामुळे शेतीच्या मशागत कामात बैलांची संख्या घटली, तरीही त्यांच्या किमती सोन्याशी स्पर्धा करत आहेत. मिरजेच्या जनावर बाजारात मशागतीच्या बैलाची किंमत सरासरी साठ हजारांच्या पुढे गेली आहे. गावस्तरावरील उलाढालीत त्यांना लाखोंचा भाव मिळत आहे.

मशागतीसाठी ट्रॅक्टर वाढले, तरी बैल अजूनही भाव खाताहेत. विशेषत: मशागत व शर्यत अशा दोन्ही कामांची सवय असलेल्या बैलांसाठी अक्षरश: लिलाव लागत असल्याची स्थिती आहे. बेडग (ता. मिरज) येथील नारायण पाटील यांची गज्या व वश्याची जोडी अशीच. कमी वयातच त्यांना शर्यतीबरोबर मशागतीचीही सवय त्यांनी लावली होती. गज्या साडेतीन, तर वश्या चार वर्षांचा. जोडीची किंमत तेरा लाख रुपये सांगितली होती, कारंदवाडी (ता. वाळवा ) येथील प्रवीण पाटील व बटू पाटील या शेतकऱ्यांनी ती साडेदहा लाखांना घेतली. टोकदार शिंगे, पांढरीशुभ्र त्वचा आणि हृद्याचा वेध घेणारे काळेभोर डोळे अशी देखणी, धिप्पाड जोडी त्यांच्या दावणीची शोभा वाढवताहेत.

चौकट

मिरजेचा बाजार पश्चिम महाराष्ट्रात प्रसिद्ध

मिरजेचा जनावर बाजार सध्या लम्पी आजारामुळे बंद आहे. पुढील सूचनेपर्यंत तो भरवू नये, असे आदेश निबंधकांनी काढले आहेत. तत्पूर्वीपर्यंत बाजार मोठ्या प्रमाणात भरत होता. बुधवारची एका दिवसाची उलाढाल एक ते सव्वा कोटीवर जायची. सांगली, कऱ्हाड, कोल्हापूर, सोलापूर, बेळगाव आदी जिल्ह्यांतून खरेदी व विक्री करणारे व्यापारासाठी येतात. बैलांना सांभाळणे आर्थिकदृष्ट्या जिकिरीचे आणि खर्चिक होत असले, तरीही बैल बाजार फार्मात असतो. बैल, म्हैस, संकरित गायी तसेच लहान जनावरे मिळून या बाजारात कोट्यवधींची उलाढाल हमखास होते.

चौकट

- दुधाळ जनावरांची मागणी मात्र दिवसेंदिवस कमी होत आहे. चारापाणी व अैाषधांचा खर्च आवाक्याबाहेर जाऊ लागल्याने शेतकऱ्यांच्या दावणी रिकाम्या पडू लागल्या आहेत.

- एका म्हैशीचा दररोजचा किमान खर्च दीड-दोनशे रुपये होतो. त्यामुळे शेतकरी संकरित गायीकडे वळले आहेत.

- मिरजेच्या बाजारात म्हैशींची सरासरी आवक ३०० ते ५०० इतकी होते, त्याचवेळी संकरित गाई मात्र ५०० हून अधिक असतात.

- दुधाचे उत्पादन वाढते, तेव्हा दूध संघांकडून संकरित गाईंचे दूध नाकारण्याचे प्रकार वारंवार घडतात, त्यामुळेही शेतकरी त्याकडे पाठ फिरवू लागले आहेत.

चौकट

एका बैलजोडीचा दररोजचा खर्च हजारावर

जातिवंत बैलांची एक खिलार जोडी दावणीला सांभाळायची, तर दररोजचा खर्च हजार रुपयांच्या घरात जातो. आठ किलो भरडा, चार लिटर दूध, सहा ते आठ किलो हरभरा, मटकी, काट्याळ, सुकी व ओली वैरण यांची बेगमी करायची, तर शेतकऱ्याला मोठी तोशीस सोसावी लागते. पण बैलाशिवाय दावणीला शोभा नाही, असे मानणारा जातिवंत शेतकरी पोराबाळांना कमी करून बैलजोडीचे पोट भरतो.

कोट

बैलांची जोडी हिमतीने सांभाळली. खर्चही केला, पण त्यांना किंमतही चांगली मिळाली. खिल्लार जोडी सांभाळणे दिवसेंदिवस सामान्य शेतकऱ्याच्या आवाक्याबाहेर चालले आहे.

- नारायण पाटील, बेडग

कोट

अनेक वर्षांपासून बैलांची हौस आहे. जातिवंत बैलांपुढे पैशांची फिकीर करून चालत नाही. गज्या-वश्याने आमच्या दावणीची शोभा वाढविली आहे.

- प्रवीण पाटील, कारंदवाडी

कोट

बैलांची जोडी सांभाळणे म्हणजे खायचे काम नाही. प्रसंगी स्वत:चा खर्च कमी करून खोंडांसाठी जीव ओतावा लागतो. पशुखाद्याच्या किमती दिवसेंदिवस आवाक्याबाहेर चालल्याने बैलांचा खर्चही वाढला आहे, पण खानदानी शेतकरी मागे हटणारा नाही.

बटू पाटील, कारंदवाडी