दर घसरल्याने बेदाणा उत्पादक हवालदिल

नवीन हंगाम तोंडावर : सध्याचा ८० ते १३५ रुपये दर न परवडणारा

गजानन पाटील- संख -बाजारात आवक मोठ्या प्रमाणात झाल्याने बेदाण्याचा दर कमालीचा घसरला आहे. कोल्ड स्टोअरेजचे भाडे, प्रक्रिया करण्याचा खर्च वजा जाता, द्राक्ष उत्पादक शेतकऱ्याच्या पदरात काहीच पडत नाही. त्यामुळे जत तालुक्यातील द्राक्ष उत्पादक शेतकरी आर्थिक संकटात सापडला आहे. दुष्काळी परिस्थिती, त्यात द्राक्ष हंगामाचा खर्च यामुळे मार्च महिन्यात कोल्ड स्टोअरेजमध्ये ठेवलेला बेदाणा विकण्याशिवाय पर्याय राहिला नसल्याने, द्राक्ष उत्पादक व बेदाणा शेतकरी अडचणीत सापडला आहे. सध्या ८० ते १३५ रुपये प्रति किलो भाव आहे. जत तालुक्यातील दुष्काळी परिस्थितीमुळे बेजार झालेला द्राक्ष उत्पादक शेतकरी कमी भाव असूनही बेदाणा उत्पादक शेतकऱ्यावर कमी भावाने बेदाणा विकण्याची वेळ आली आहे. त्यामुळे तालुक्यातील शेतकरी दुष्काळाने बेजार झाला असल्याने चिंताग्रस्त बनला आहे. तालुक्यामध्ये ५ हजार ६६० हेक्टर क्षेत्रावर द्राक्षबागा आहेत. प्रतिकूल परिस्थितीत तंत्रज्ञानाचा वापर करीत उजाड माळरानावर बागा उभ्या केल्या आहेत. पाण्याचा काटकसरीने वापर करीत ठिबक सिंचनचा वापर करीत बागा उभा केल्या आहेत. मडकी सिंचनाच्या साहाय्याने बागा लावल्या आहेत. तसेच कृषी विभागाच्या अनुदानावर व स्थत: शेततळी बांधली आहेत. पाण्याचा नियोजनबध्द वापर करुन दर्जेदार द्राक्षांचे उत्पादन घेतले जाते. शरद सोनाक्का, माणिक चमन, सुपर सोनाक्का, थॉमसन आदी जातीच्या बागा आहेत. विहिरीतील काळ्या दगडातील गोड पाणी असल्याने दर्जेदार सुट्या बेदाण्याची निर्मिती केली जात आहे.गेल्यावर्षी पाणीटंचाई, दुष्काळी परिस्थिती असतानासुध्दा शेतकऱ्यांनी कूपनलिका, विहिरीतील उपलब्ध पाणीसाठा तसेच टँकरद्वारे बागा जगविल्या आहेत. काही बागांना खोड जगविण्याएवढेही पाणी मिळाले नाही. परंतु शेतकऱ्यांनी बागा महत्प्रयासाने जगवून फळ आणले आहे. पण प्रतिकूलहवामानामुळे प्रारंभापासूनच दावण्या रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात झाला. औषधांवर मोठा खर्च झाला होता. पाण्याच्या कमतरतेमुळे काड्या मध्यम प्रमाणात तयार झाल्या. पाण्याअभावी खतांची मात्रा कमी पडल्यामुळे फळ मोठे होण्यास, मण्यांचा आकार वाढण्यास, मणी फुगण्यास अनुकूल स्थिती लाभली नाही. त्यामुळे द्राक्षघड आणि मणी लहान तयार झाले.
अवकाळी पावसामुळे काढणीसाठी परिपक्व झालेल्या द्राक्षात आलेली साखर कमी झाली. बेदाणा चपटा झाला होता. बेदाण्याचा उतारा कमी झाला होता. बेदाण्याचा उतारा कमी झाला होता.असे असतानाही द्राक्ष बागायतदारांनी बाजारात विक्रीसाठी न आणता पुढे जास्त भाव मिळेल, या उद्देशाने कोल्ड स्टोअरेजमध्ये माल वॉशिंग, त्याची प्रतवारी करून ठेवला. यावर हजारो रुपये खर्च केला होता.
मार्च-एप्रिल महिन्यामध्ये चांगला दर्जेदार बेदाणा २२५ ते २५५ रुपये, तर दोन नंबर बेदाण्यास १६० ते २२५ रुपये भाव होता. परंतु २०१४ मध्ये बेदाण्याला उच्चांकी भाव मिळाला होता. त्यावेळी २७५ ते ३५० रुपये इतका भाव मिळाला होता. त्यामुळे याहीवर्षी भाव मिळेल, या आशेवर शेतकऱ्यांनी कोल्ड स्टोअरेजमध्ये माल ठेवला आहे. सुरुवातीला चांगला भाव होता; पण सध्या मोठी घसरण झाली आहे.


कोल्ड स्टोअरेजचा दहा महिन्यांचा खर्च, वॉशिंग, प्रतवारीचा खर्च, बेदाणा निर्मितीचा खर्च, औषधे, खते, मशागतीचा खर्च वजा जाता, सध्याचा दर अजिबात परवडत नाही. परंतु द्राक्ष हंगामाचा खर्च करण्यासाठी बेदाणा विकण्याशिवाय पर्याय नाही. शेतकरी आर्थिक अडचणीत सापडला आहे.
- कामाण्णा पाटील,
बेदाणा उत्पादक शेतकरी