शहरं
Join us  
Trending Stories
1
"आजच्या भेटीचा डायरेक्ट संबंध...!"; फडणवीस-राज ठाकरे भेटीवर संजय शिरसाटांची पहिली प्रतिक्रिया, मनसे प्रमुखांना थेट ऑफरच दिली!
2
Raja Raghuvanshi Case: एक चूक अन् डाव पालटला! राजाच्या हत्येला आत्महत्या दाखवायचे होते; सोनमच्या एका चुकीमुळे झाले उघड
3
"ऑपरेशन सिंदूर हे लहान मुलांच्या व्हिडीओ गेमसारखे" नाना पटोलेंचं वक्तव्य
4
भाजपाची खेळी स्वत:वरच उलटली; १० पैकी ९ नगरसेवकांनी बनवला स्वतंत्र गट, CM फडणवीसांना धक्का
5
Interest Rate Cut : स्वस्त झालं होम आणि कार लोन, 'या' ३ बँकांनी ग्राहकांना दिलं मोठं गिफ्ट
6
पाकिस्तानच्या नागरिकांची अन्नासाठी वणवण अन् ११ कोटींचा शेफ बनवणार शाहबाज शरीफ यांचं जेवण!
7
धरणं सुकली, शेतकरी त्रासले; सिंधु पाणी करार स्थगित झाल्याने पाकिस्तानमध्ये हाहाकार! सध्या परिस्थिती काय?
8
Paytm च्या शेअरमध्ये १०% ची मोठी घसरण; सरकारच्या एका पोस्टनं स्टॉकमध्ये भूकंप
9
महापालिका निवडणुकीत ‘मराठी’ मुद्दा गाजण्याची चिन्हे! पाणी, जमीन, भाषा महत्त्वाची, देशाचे विभाजन होऊ नये; मनसेची भूमिका
10
कामाख्या देवीचं दर्शन ठरलं अखेरचं! राजा रघुवंशीचा मंदिरातील 'तो' फोटो आला समोर
11
आधीच कर्जबाजारी त्यात आणखी भर! पाकिस्तान चीनकडून ४० विमाने खरेदी करणार; बजेटमधून मोठा खुलासा
12
ट्रम्प आणि मस्क यांच्यात 'पॅच-अप'? माफी मागताच एकाच रात्रीत संपत्तीत 'एवढी' वाढ!
13
पन्नाशी ओलांडली तरी इतक्या फिट कशा आहेत कविता मेढेकर? म्हणाल्या- "दोन मुलं झाली तरी..."
14
हनिमूनलाच केली नवऱ्याची हत्या; सोनम-राजा रघुवंशीसारखीच अंगावर काटा आणणारी घटना
15
IND vs ENG: कसोटी मालिकेआधी इग्लंडच्या उपकर्णधाराला विराट कोहलीची आठवण, म्हणाला...
16
राज-फडणवीस भेटले, विरोधकांचे टेन्शन वाढवले? महापालिका निवडणुकीच्या तोंडावर झालेल्या या भेटीसंदर्भात नाना पटोले काय बोलले?
17
'काँग्रेस का हात, पाकिस्तान के साथ' हे पुन्हा एकदा सिद्ध झालं; भाजपाचा नाना पटोलेंवर पलटवार
18
मोठी 'राज'कीय घडामोड! देवेंद्र फडणवीस - राज ठाकरे यांची ताज हॉटेलमध्ये बैठक? चर्चांना उधाण
19
देवेंद्र फडणवीस-राज ठाकरे भेटीनंतरही उद्धवसेनेचे नेते मनसेसोबत युतीवर सकारात्मक, म्हणाले... 

तो सूट घेऊन यान सूर्याकडे झेपावले; १० वर्षांच्या परिश्रमानंतर पुण्यात बनला आदित्य एल-१ चा ‘सूट’

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: September 3, 2023 13:36 IST

सूटच्या माध्यमातून सूर्याच्या अतिनील तरंग लांबीचे फोटो घेऊ शकू, जे इतर कोणत्या देशाने केलेले नाही

पुणे : सूर्यावर नेमकं चालतंय काय, तिथं कसल्या हालचाली होतात, त्याचा पृथ्वीवर काय परिणाम होतो, याविषयीचे गूढ आता उलगडेल. कारण ‘आदित्य एल१’ हे यान सूर्याचा अभ्यास करण्यासाठी निघाले असून, त्यातील एका (solar Ultravailet telescope) ‘सूट’ची निर्मिती पुण्यातील आयुका संस्थेत झाली आहे. जवळपास ९-१० वर्षे यावर काम झाले आहे. या सूटवर काम करणारे अभियंते भूषण जोशी यांच्याशी ‘लोकमत’ने संवाद साधला.

जोशी म्हणाले, ९ वर्षांपूर्वी आमच्याकडे एक प्रस्ताव आला की, आदित्य एल-१ साठी एक उपकरण तयार करायचे आहे. त्यावर काम सुरू केले. कोरोनात पहिले टेस्टिंग झाले. त्यासाठी आयुकात (आंतरविद्यापीठीय खगोलशास्त्र आणि खगोलभौतिकी केंद्र) ‘क्लिन रूम’ तयार केली होती. आम्ही डिझाइन केल्यानंतर त्याचे लॅब टेस्टिंग झाले. नंतर क्वाॅलिफिकेशन माॅडेल आणि मग फ्लाइट माॅडेल बनवले गेले. आम्ही बनवलेल्या सूटवर इस्रोतही प्रयोग झाले. खूप तापमानाचा दाब, गुरुत्वाकर्षणाचा दाब, व्हायब्रेशन आदींचे प्रयोग त्यावर करण्यात आले. तयार केलं आणि पाठवलं असं होतं नाही. खूप टेस्टिंग होतात. अखेर आज आम्ही बनवलेला सूट घेऊन यान सूर्याकडे झेपावले आहे. यानात ७ विविध सूट म्हणजे उपकरणे आहेत. ती जेव्हा पहिला फोटो काढून पाठवेल तेव्हा सोनेरी आनंदाचा क्षण असेल.

आयुकातील प्रा. ए. एन. रामप्रकाश आणि प्रा. दुर्गेश त्रिपाठी यांनी ‘इस्रो’च्या सहकार्याने सोलर अल्ट्राव्हायोलेट इमेजिंग टेलिस्कोपची (सूट) निर्मिती केली आहे. त्यात अभियंता म्हणून भूषण जोशी यांनी मोठी कामगिरी बजावली आहे. तसेच अक्षय कुलकर्णी, अफाक, प्रवीण चोरडिया, महेश बुरशे, अभय कोहक, शाक्य सिन्हा आदींनी काम केले आहे.

एल-१ या बिंदूपर्यंत जाऊन तेथून सूर्याच्या प्रभामंडळाचा अभ्यास करणे आणि सौर वाऱ्यांचा अभ्यास करणे हा या मोहिमेचा मुख्य उद्देश आहे. एल १ हा बिंदू पृथ्वीपासून १५ लाख किमी दूर आहे. तिथे सूर्याची आणि पृथ्वीची गुरुत्वाकर्षण समपातळीवर आहे. तिथे हे यान थांबून सूर्यावर लक्ष ठेवणार आहे. हे यान पृथ्वीभोवती नाही तर सूर्याभोवती फिरणार आहे. त्यामुळे आपल्याला २४ तास सूर्यावर काय हालचाल होत आहे, ते समजेल.

तो खूप मोठ्या आनंदाचा क्षण 

मी जवळपास नऊ वर्षे ‘आदित्य-एल-१’च्या ‘सूट’ उपकरणावर काम केले आहे. पण, जेव्हा हे यान ११० दिवसांनी पहिल्यांदा सूर्याचे फोटो पाठवेल, तेव्हा खऱ्या अर्थाने कष्टाचे चीज झाल्याचे समाधान मिळेल. तो खूप मोठ्या आनंदाचा क्षण असेल. - भूषण जोशी, ‘सूट’ उपकरणाचे अभियंता, आयुका, पुणे

क्लीन रूम कशासाठी?

हे उपकरण करताना क्लीन रूम लागते. म्हणजे एक घनमीटरमध्ये ४०-५० लाख धूलिकण असतात. तर आम्ही केवळ १०० धूलिकण असतील एवढ्या क्लीन रूममध्ये काम केले. हे धूलिकण आम्ही मोजायचो, त्यासाठी मशीन होती. इस्रोने आम्हाला रूमसाठी जागा दिली होती, तिथे उपकरण तयार केले, असे जोशी म्हणाले.

वेगळेपण काय ?

सूर्याकडून अतिनील किरणं पृथ्वीवर येतात; पण, ओझोनच्या थरामुळे त्यांची तीव्रता कमी होते. त्यामुळे सूर्याचे फोटो तंतोतंत येत नाहीत. म्हणून ओझोन थराच्या वर जाऊन आपण ते फोटो घेणार आहोत. सूर्याची अतिनील तरंग लांबीचे फोटो घेऊ शकू, जे इतर कोणत्या देशाने केलेले नाही. तिथे अमेरिका, युरोप आणि जपानचे उपग्रह आहेत; पण, आपले हे वैशिष्ट्य असणार आहे.

सूर्यावरील सौरज्वाळांचे कण पृथ्वीवर फेकले गेल्याने धोका निर्माण होतो. म्हणून आपण त्या ज्वाळांचा अभ्यास करणार आहोत. ते आपल्याकडे फेकले जाण्यापूर्वी आदित्य एल-१ त्यांचे आपोआप फोटो घेईल. त्याने आपल्याला समजेल की, तिथे सौरज्वाळांचा स्फोट होत आहे.

टॅग्स :PuneपुणेAditya L1आदित्य एल १isroइस्रोSocialसामाजिकscienceविज्ञान