शहरं
Join us  
Trending Stories
1
हे काश्मीरच्या शत्रूंना पहावले नाही; पंतप्रधान नरेंद्र मोदींचे मन की बातमध्ये न्याय देण्याचे आश्वासन
2
"मी वडील गमावले, पण माझे २ भाऊ काश्मीरमध्ये..."; आरतीने सांगितली डोळे पाणावणारी घटना
3
नरेश म्हस्के यांची ज्ञानपीठच्या दिशेने वाटचाल होत आहे, सावधान..!
4
अनंत अंबानींना रिलायन्स इंडस्ट्रीजमध्ये मिळाली मोठी जबाबदारी; आकाश आणि ईशा अंबानी काय करतात?
5
पहलगामनंतर काश्मीरमध्ये कडक सुरक्षा, कुपवाडामध्ये सामाजिक कार्यकर्त्यावर दहशतवादी हल्ला
6
तुम्ही मराठी सिनेसृष्टीत आजवर असं कधीच पाहिलं नसेल! 'माझी प्रारतना'चा विलक्षण ट्रेलर रिलीज
7
पाकिस्तानने पीओकेमध्ये इमरजन्सी घोषित केली, आरोग्य कर्मचाऱ्यांच्या सुट्या रद्द; काय घडतेय...
8
WhatsApp मध्ये सीक्रेट चॅटसाठी आलं नवं फीचर; आता प्रायव्हसीचं टेन्शन होणार छूमंतर
9
घरी आणि ऑफिस दोन्ही ठिकाणी Wi-Fi? मग 'हे' रिचार्ज प्लॅन तुमच्यासाठी बेस्ट; कोण देतंय चांगली ऑफर?
10
Pahalgam Terror Attack : हृदयस्पर्शी! गोळीबार सुरू असताना काश्मिरी मुलाने वाचवला चिमुकल्याचा जीव; Video व्हायरल
11
Pahalgam Terror Attack : "माझ्या पतीला शहीद दर्जा द्यावा, त्याने अनेकांचा जीव वाचवला"; शुभमच्या पत्नीची सरकारकडे मागणी
12
जिल्हाधिकारी पैसे घेतात, अधिकारी २% शिवाय फाइल काढत नाहीत, खासदार, आमदारांचा आरोप
13
TCS की इन्फोसिस, कोणी वाढवला सर्वाधिक पगार? आयटी क्षेत्रात कोणती कंपनी देणार जास्त नोकऱ्या?
14
अरे बापरे! प्लास्टिकच्या बॉटलमध्ये पाणी पिणाऱ्यांनो सावधान; हार्ट ॲटॅकचा मोठा धोका
15
घर खरेदीदारांच्या नुकसान भरपाईसाठी अधिकाऱ्यांची होणार नियुक्ती; राज्यभरात १२ जिल्हा नियंत्रक अधिकारी, महसूल वसुली अधिकारी
16
Pahalgam Terror Attack : Video- मोठी कारवाई! पहलगाम हल्ल्यानंतर सुरक्षा दलांनी ९ दहशतवाद्यांची घरं केली उद्ध्वस्त
17
इराणच्या बंदरावर भीषण स्फोट की घातपात? १४ जणांचा मृत्यू तर ७५० लोक जखमी 
18
गुजरात पोलिसांची मोठी कारवाई! अहमदाबाद, सुरतमध्ये १ हजार बांगलादेशी ताब्यात
19
पर्यटकांवरील गोळीबाराच्या व्हिडीओंमुळे बेचैनी, अस्वस्थता वाढली, देशभरात नागरिकांमध्ये चिंता
20
पहिलाच प्रकार! बँक अकाऊंट सांभाळता सांभाळता डीमॅट अकाऊंट खाली झाले; रातोरात ५ लाखांचे शेअर वळते केले

मेथी गावातील पुरातन नागरशैली मंदिरे देतात यादव काळाची आठवण

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: July 14, 2023 05:54 IST

गावात एकाच पद्धतीची चार मंदिरे: १० ते १३ व्या शतकादरम्यान उभारल्याचा अंदाज

भिका पाटीलशिंदखेडा - गावोगावी विविध देवदेवतांची मंदिरे असतात. काही गावांमध्ये हेमाडपंथीय मंदिरे आहेत. मात्र, त्यांची संख्याही अत्यंत कमी असते. परंतु, शिंदखेडा तालुक्यातील अवघ्या साडेसात ते आठ हजार लोकसंख्या असलेल्या मेथी या गावात नागरशैली पद्धतीची एक नव्हे, दोन नव्हे, तर तब्बल चार मंदिरे आहेत. एका छोट्या गावात एकाच पद्धतीची मंदिरे असणे हे विशेष असून, आजही ही मंदिरे तत्कालीन वास्तुरचनेची साक्ष देत आहेत.

देशात पुरी येथील जगन्नाथ मंदिर, कोनार्व येथील कोनार्व मंदिर (ओडिशा), सोमनाथ मंदिर (गुजरात) ही मंदिरे नागरशैलीची मंदिरे आहेत. आकाशाकडे झेपावणारी, उंच पद्धतीची अशी या मंदिराची रचना असते. अगदी त्याच पद्धतीने मेथी गावातही नागरशैलीची मंदिरे आहेत. या गावाच्या पूर्वेला भवानी व बालाजी, पश्चिमेला विष्णू आणि हरिया ही मंदिरे आहेत. मेथी येथे यादवकाळात म्हणजे १० ते १३ व्या शतकादरम्यान ही मंदिरे बांधण्यात आलेली असल्याचे जाणकार सांगतात. बालाजी मंदिरास बालाजी मंदिर म्हणून ओळखतात. मात्र, काही तज्ज्ञांच्या मते नारायण, अनंतशयन वगैरे नावानेही संबोधले आहे.

गर्भगृहाच्या द्वारशाळेतील वैष्णव द्वारपालावरून आणि आडव्या प्रस्तावावरून गरुडाच्या शिल्पावरून हे  विष्णू मंदिर आहे. मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. साधारणत: १२ फूट उंच अशा मजबूत जोत्यावर ते अधिष्ठित आहेत. सात ते आठ पायऱ्या चढून जावे लागते. पायऱ्या मंदिराच्या पूर्वेकडे व दक्षिणेकडे आहेत. मुख्य मंडप व उपमंडप किंवा कठड्यांनी सुरक्षित व सुशोभित आहे. बालाजी मंदिरास लागूनच भवानी मंदिर आहे. मंदिराचे पूर्वेकडे तोंड आहे. गर्भगृह अंतराळ, गूढमंडप आणि मुखमंडप आहे. ते ११ फूट उंच अशा जोत्यावर अधिष्ठित आहे. येथील दगडावरील कोरीव काम नजरेत भरण्यासारखे आहे. 

अशी आहे रचनाहरिया मंदिर गावाच्या दक्षिणेस नदीच्या पलीकडे आहे. स्थानिक लोकांना हरिया म्हणून परिचित असलेले विष्णूचे मंदिर जगतीवर अधिष्ठित आहे. मंदिराची रचना गर्भगृह, मंडप, अंतराळ, उपगर्भगृहे, मुखमंडप आणि समोरच गरुड मंडप अशी आहे. मंदिर पश्चिमाभिमुख आहे. विष्णू मंदिर मध्यभागी बारव आणि सभोवताली फक्त गर्भगृह असलेली छोटी छोटी एका खोलीची ही मंदिरे आहेत. मंदिरास पूर्व दिशेने प्रवेश आहे. पूर्वी येथे मोठमोठी झुडपे होती. साफसफाई करून मंदिराचा ओटा मोकळा केला आहे. यादव काळात मेथी हे वैष्णव धर्मियांचे श्रद्धास्थान होते. तसेच यादव राजा कृष्ण याचा राजाश्रय मेथीच्या मंदिर निर्मितीस लाभला, असे जाणकारांचे म्हणणे आहे. केवळ मेथीयेथेच सुंदर मूर्ती पाहावयास मिळतात.