शहरं
Join us  
Trending Stories
1
"पक्षासाठी केसेस अंगावर, तिकीट मात्र दुसऱ्यांना"; संभाजीनगरात भाजप पदाधिकाऱ्यांचा राडा
2
काहीतरी मोठं घडणार! चीनची आक्रमक हालचाल, तैवानला सैन्याने वेढा घातला; विमानांची उड्डाणेही रद्द
3
Municipal Election 2026: सुरुवात झाली! अखेरच्या दिवशी पुणे, नाशिकसह या महापालिकांत भाजप-शिवसेनेची युती तुटली...
4
फोटोग्राफर, प्रोड्यूसर, नॅशनल लेव्हल फुटबॉलपटू... कोण आहे प्रियंका गांधींची होणारी सून?
5
विरोधकांच्या एकीला तडे; वसई-विरारमध्ये उद्धवसेना स्वबळावर, महायुतीतील मित्रपक्षाचा पाठिंबा
6
बच्चू कडूंच्या प्रहारची उद्धवसेनेसोबत युती, पण उमेदवार लढणार मशाल चिन्हावर!
7
Travel : चला, प्रेमाच्या शहरात! आयफेल टॉवर अन् सीन नदीच्या काठावर फिरण्यासाठी असा करा परफेक्ट प्लॅन
8
मिशन बंगाल; अमित शाहांनी रणनीती आखली, हिंदुत्वाच्या मुद्द्यावर ममता बॅनर्जींचा सामना करणार...
9
मुंबई महानगरपालिकेसाठी काँग्रेसकडून ५६ उमेदवारांची दुसरी यादी प्रसिद्ध, अमराठी आणि मुस्लिम चेहऱ्यांना दिलं प्राधान्य   
10
२०२५ सरता सरता...! Google वर '67' सर्च करताच तुमची स्क्रीन थरथरू लागतेय? तुम्हीही करून पहा...
11
बाजारात एन्ट्री घेताच जोरदार आपटला 'हा' शेअर, पहिल्याच दिवशी २४% नं घसरला, गुंतवणूकदारांना मोठा झटका
12
"सूर्यकुमार यादव मला खूप मेसेज करायचा, पण आता...", बोल्ड कंटेटमुळे चर्चेत असलेल्या अभिनेत्रीचा खळबळजनक दावा
13
महायुतीत फूट! धुळ्यातही भाजपाचा स्वबळाचा नारा, शिंदेसेना-अजित पवारांची NCP युतीत लढणार
14
Silver Price : चांदीचा ‘सिल्वर रिटर्न’! ऑक्टोबरची गुंतवणूक, डिसेंबरमध्ये ७२ हजारांचा फायदा; गणित समजून घ्या
15
'घरातील लोकांना तिकीट हवं होतं म्हणून युती तोडली!'; भाजपचा शिंदेसेनेवर पलटवार
16
"हा तर विश्वासघातच"; मित्रपक्षांनी 'झुलवत' ठेवल्याने रिपाई आक्रमक, रामदास आठवलेंनी दिला अल्टिमेटम
17
भाजपाचे अजित पवारांच्या राष्ट्रवादीशी जुळले; शिंदेसेनेशी मात्र बिघडले! कोण किती जागा लढवणार?
18
LPG सबसिडीचे सूत्र बदलणार! अमेरिकेकडून गॅस आयातीमुळे केंद्र सरकार नवा निर्णय घेण्याच्या तयारीत
19
“कोणीही-कितीही सोडून जाऊ द्या, वसई-विरारमध्ये विजय आमचाच होणार”; हितेंद्र ठाकूरांचा एल्गार
20
प्रियंका गांधींच्या मुलाने गुपचुप उरकला साखरपुडा; 'ही' सुंदरी होणार वाड्रा कुटुंबाची सून...
Daily Top 2Weekly Top 5

मेथी गावातील पुरातन नागरशैली मंदिरे देतात यादव काळाची आठवण

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: July 14, 2023 05:54 IST

गावात एकाच पद्धतीची चार मंदिरे: १० ते १३ व्या शतकादरम्यान उभारल्याचा अंदाज

भिका पाटीलशिंदखेडा - गावोगावी विविध देवदेवतांची मंदिरे असतात. काही गावांमध्ये हेमाडपंथीय मंदिरे आहेत. मात्र, त्यांची संख्याही अत्यंत कमी असते. परंतु, शिंदखेडा तालुक्यातील अवघ्या साडेसात ते आठ हजार लोकसंख्या असलेल्या मेथी या गावात नागरशैली पद्धतीची एक नव्हे, दोन नव्हे, तर तब्बल चार मंदिरे आहेत. एका छोट्या गावात एकाच पद्धतीची मंदिरे असणे हे विशेष असून, आजही ही मंदिरे तत्कालीन वास्तुरचनेची साक्ष देत आहेत.

देशात पुरी येथील जगन्नाथ मंदिर, कोनार्व येथील कोनार्व मंदिर (ओडिशा), सोमनाथ मंदिर (गुजरात) ही मंदिरे नागरशैलीची मंदिरे आहेत. आकाशाकडे झेपावणारी, उंच पद्धतीची अशी या मंदिराची रचना असते. अगदी त्याच पद्धतीने मेथी गावातही नागरशैलीची मंदिरे आहेत. या गावाच्या पूर्वेला भवानी व बालाजी, पश्चिमेला विष्णू आणि हरिया ही मंदिरे आहेत. मेथी येथे यादवकाळात म्हणजे १० ते १३ व्या शतकादरम्यान ही मंदिरे बांधण्यात आलेली असल्याचे जाणकार सांगतात. बालाजी मंदिरास बालाजी मंदिर म्हणून ओळखतात. मात्र, काही तज्ज्ञांच्या मते नारायण, अनंतशयन वगैरे नावानेही संबोधले आहे.

गर्भगृहाच्या द्वारशाळेतील वैष्णव द्वारपालावरून आणि आडव्या प्रस्तावावरून गरुडाच्या शिल्पावरून हे  विष्णू मंदिर आहे. मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. साधारणत: १२ फूट उंच अशा मजबूत जोत्यावर ते अधिष्ठित आहेत. सात ते आठ पायऱ्या चढून जावे लागते. पायऱ्या मंदिराच्या पूर्वेकडे व दक्षिणेकडे आहेत. मुख्य मंडप व उपमंडप किंवा कठड्यांनी सुरक्षित व सुशोभित आहे. बालाजी मंदिरास लागूनच भवानी मंदिर आहे. मंदिराचे पूर्वेकडे तोंड आहे. गर्भगृह अंतराळ, गूढमंडप आणि मुखमंडप आहे. ते ११ फूट उंच अशा जोत्यावर अधिष्ठित आहे. येथील दगडावरील कोरीव काम नजरेत भरण्यासारखे आहे. 

अशी आहे रचनाहरिया मंदिर गावाच्या दक्षिणेस नदीच्या पलीकडे आहे. स्थानिक लोकांना हरिया म्हणून परिचित असलेले विष्णूचे मंदिर जगतीवर अधिष्ठित आहे. मंदिराची रचना गर्भगृह, मंडप, अंतराळ, उपगर्भगृहे, मुखमंडप आणि समोरच गरुड मंडप अशी आहे. मंदिर पश्चिमाभिमुख आहे. विष्णू मंदिर मध्यभागी बारव आणि सभोवताली फक्त गर्भगृह असलेली छोटी छोटी एका खोलीची ही मंदिरे आहेत. मंदिरास पूर्व दिशेने प्रवेश आहे. पूर्वी येथे मोठमोठी झुडपे होती. साफसफाई करून मंदिराचा ओटा मोकळा केला आहे. यादव काळात मेथी हे वैष्णव धर्मियांचे श्रद्धास्थान होते. तसेच यादव राजा कृष्ण याचा राजाश्रय मेथीच्या मंदिर निर्मितीस लाभला, असे जाणकारांचे म्हणणे आहे. केवळ मेथीयेथेच सुंदर मूर्ती पाहावयास मिळतात.