शहरं
Join us  
Trending Stories
1
जजच्या परीक्षेची तयारी करणारी युवती चालत्या ट्रेनमधून गायब; ७ दिवस सुगावा नाही, ५ थेअरी समोर आल्या
2
Aadhaar Card : खुशखबर! ई-आधार अ‍ॅपवरुन घरबसल्या काही मिनिटांत नाव, पत्ता, मोबाईल नंबर अपडेट करता येणार
3
धनंजय मुंडेकडून १० हजार रुपये वसूल करण्याचे खंडपीठाचे आदेश; नेमके कारण काय?
4
वाहनधारकांना मोठा दिलासा! हाय सिक्युरिटी नंबर प्लेट लावण्यास 'या' तारखेपर्यंत मुदतवाढ
5
'ट्रम्प यांनी टॅरिफवर चर्चा करण्यासाठी बोलावले, पण नोबेलबद्दल बोलायला लागले'; नॉर्वेजियन वृत्तपत्राने डोनाल्ड ट्रम्प यांचा पर्दाफाश केला
6
'मी फक्त मटण हंडीचं आमंत्रण स्वीकारतो'; दहीहंडीच्या मुद्द्यावर राज ठाकरेंचं उत्तर, काय घडलं?
7
मोठी बातमी! सोमनाथ सूर्यवंशी मृत्यू प्रकरणात खंडपीठाचे एसआयटी स्थापन करण्याचे आदेश
8
ही घरे नाहीत तर पुढच्या पिढ्यांसाठी ‘सोन्यासारखी’ गुंतवणूक; CM देवेंद्र फडणवीसांचा BDD वासियांना सल्ला
9
"जबान संभालें, वरना...!"; पाकिस्तानच्या चिथावणीखोर वक्तव्यांवर भारताचं चोख प्रत्युत्तर
10
दिल्ली, बीजिंग आणि मॉस्कोच्या लागोपाठ बैठका; काय आहे पंतप्रधान मोदींची SCO रणनीती?
11
Vir Chakra: दहशतवाद्यांचे अड्डे उद्ध्वस्त करणाऱ्या फाइटर पायलट्सना 'वीर चक्र'! कोण आहेत ते नऊ जवान?
12
ढगफुटीनंतर किश्तवाडमध्ये मृत्यूचं तांडव, आतापर्यंत ३३ जणांचा मृत्यू, १२० हून अधिक जखमी, २०० जण बेपत्ता
13
आमदार पतीची हत्या, पुढे 3 वेळा जिंकली निवडणूक; आता सपाने केली हकालपट्टी, कोण आहे पूजा पाल?
14
India-Pakistan Tension : '...तर तुम्हाला सोसणार नाही', पाकिस्तानच्या धमकीला भारताने फटकारले
15
सावत्र आईबरोबर मुलगा करत होता अश्लील चाळे, नेमकं त्याच वेळी बापाने पाहिलं अन् मग...
16
"आई...मी त्याला मारून टाकलं, खोलीत बॉडी पडलीय"; मोठ्या बहिणीनं छोट्या भावाला का मारले?
17
ललित प्रभाकर-हृता दुर्गुळेची रोमँटिक केमिस्ट्री, 'आरपार' सिनेमाचं पहिलं गाणं रिलीज
18
Donald Trump Tariffs : 'जर ट्रम्प-पुतिन यांची चर्चा अयशस्वी झाली तर आम्ही भारतावर अधिक शुल्क लादू...', अमेरिकेची नवी धमकी
19
राज कुंद्राने आशीर्वाद घेताच केली किडनी ऑफर, ऐकून काय म्हणाले प्रेमानंद महाराज? जाणून आश्चर्य वाटेल
20
"अजित पवार यांनी लाडकी बहीण योजना आणल्यानेच महायुतीला २३८ जागा मिळाल्या’’, सुनिल तटकरेंचा दावा   

मेथी गावातील पुरातन नागरशैली मंदिरे देतात यादव काळाची आठवण

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: July 14, 2023 05:54 IST

गावात एकाच पद्धतीची चार मंदिरे: १० ते १३ व्या शतकादरम्यान उभारल्याचा अंदाज

भिका पाटीलशिंदखेडा - गावोगावी विविध देवदेवतांची मंदिरे असतात. काही गावांमध्ये हेमाडपंथीय मंदिरे आहेत. मात्र, त्यांची संख्याही अत्यंत कमी असते. परंतु, शिंदखेडा तालुक्यातील अवघ्या साडेसात ते आठ हजार लोकसंख्या असलेल्या मेथी या गावात नागरशैली पद्धतीची एक नव्हे, दोन नव्हे, तर तब्बल चार मंदिरे आहेत. एका छोट्या गावात एकाच पद्धतीची मंदिरे असणे हे विशेष असून, आजही ही मंदिरे तत्कालीन वास्तुरचनेची साक्ष देत आहेत.

देशात पुरी येथील जगन्नाथ मंदिर, कोनार्व येथील कोनार्व मंदिर (ओडिशा), सोमनाथ मंदिर (गुजरात) ही मंदिरे नागरशैलीची मंदिरे आहेत. आकाशाकडे झेपावणारी, उंच पद्धतीची अशी या मंदिराची रचना असते. अगदी त्याच पद्धतीने मेथी गावातही नागरशैलीची मंदिरे आहेत. या गावाच्या पूर्वेला भवानी व बालाजी, पश्चिमेला विष्णू आणि हरिया ही मंदिरे आहेत. मेथी येथे यादवकाळात म्हणजे १० ते १३ व्या शतकादरम्यान ही मंदिरे बांधण्यात आलेली असल्याचे जाणकार सांगतात. बालाजी मंदिरास बालाजी मंदिर म्हणून ओळखतात. मात्र, काही तज्ज्ञांच्या मते नारायण, अनंतशयन वगैरे नावानेही संबोधले आहे.

गर्भगृहाच्या द्वारशाळेतील वैष्णव द्वारपालावरून आणि आडव्या प्रस्तावावरून गरुडाच्या शिल्पावरून हे  विष्णू मंदिर आहे. मंदिर पूर्वाभिमुख आहे. साधारणत: १२ फूट उंच अशा मजबूत जोत्यावर ते अधिष्ठित आहेत. सात ते आठ पायऱ्या चढून जावे लागते. पायऱ्या मंदिराच्या पूर्वेकडे व दक्षिणेकडे आहेत. मुख्य मंडप व उपमंडप किंवा कठड्यांनी सुरक्षित व सुशोभित आहे. बालाजी मंदिरास लागूनच भवानी मंदिर आहे. मंदिराचे पूर्वेकडे तोंड आहे. गर्भगृह अंतराळ, गूढमंडप आणि मुखमंडप आहे. ते ११ फूट उंच अशा जोत्यावर अधिष्ठित आहे. येथील दगडावरील कोरीव काम नजरेत भरण्यासारखे आहे. 

अशी आहे रचनाहरिया मंदिर गावाच्या दक्षिणेस नदीच्या पलीकडे आहे. स्थानिक लोकांना हरिया म्हणून परिचित असलेले विष्णूचे मंदिर जगतीवर अधिष्ठित आहे. मंदिराची रचना गर्भगृह, मंडप, अंतराळ, उपगर्भगृहे, मुखमंडप आणि समोरच गरुड मंडप अशी आहे. मंदिर पश्चिमाभिमुख आहे. विष्णू मंदिर मध्यभागी बारव आणि सभोवताली फक्त गर्भगृह असलेली छोटी छोटी एका खोलीची ही मंदिरे आहेत. मंदिरास पूर्व दिशेने प्रवेश आहे. पूर्वी येथे मोठमोठी झुडपे होती. साफसफाई करून मंदिराचा ओटा मोकळा केला आहे. यादव काळात मेथी हे वैष्णव धर्मियांचे श्रद्धास्थान होते. तसेच यादव राजा कृष्ण याचा राजाश्रय मेथीच्या मंदिर निर्मितीस लाभला, असे जाणकारांचे म्हणणे आहे. केवळ मेथीयेथेच सुंदर मूर्ती पाहावयास मिळतात.