मराठवाड्यात पाणघोडे, गेंडे, हत्ती अन् वाघांचा संचार !

लातूर : गेली काही वर्षे पाणीटंचाईचा सामना करणाऱ्या मांजरा खोऱ्यात कधीकाळी पाण्याशिवाय राहू न शकणाऱ्या पाणघोड्यांचा, डरकाळी फोडणाऱ्या वाघोबांचा, हत्ती अन् गेंड्यांचाही संचार होता. मांजरा काठचा २७ हजार वर्षांपूर्वीचा हा इतिहास विख्यात पुराजीवशास्त्रज्ञ प्रा. डॉ. विजय साठे यांनी सोमवारी उलगडून सांगितला.

महात्मा बसवेश्वर महाविद्यालय व लातूर येथील इतिहास संशोधन संस्थेच्या वतीने डॉ. साठे यांचे व्याख्यान झाले. अध्यक्षस्थानी प्राचार्य डॉ. संग्राम डोंगरगे होते, तर राधाकृष्ण जोशी, रवि पाटील, राज्य दर्शनिका विभागाचे माजी संपादक डॉ. अरुणचंद्र पाठक, प्रकाश फंड, सचिन मोरे, प्राचार्य महेश्वर बेटकर यांची प्रमुख उपस्थिती होती. डॉ. साठे म्हणाले, १९७४ पर्यंत मांजराचे पुरावैभव तसे अज्ञात होते. धनेगाव धरण उभारणीसाठी १९७४ साली झालेल्या खोदकामात वन्यजीवांची हाडे आढळली व मांजरेच्या पुरावैभवाचा खजिनाच हाती लागला. अंबाजोगाईचे प्रा. चितळे व डेक्कन कॉलेजचे तत्कालीन भूपुरातत्व शास्त्रज्ञ डॉ. रा. वी. जोशी यांनी १९७५ ते १९८९ केलेल्या संशोधनातून ही हाडे २७ हजार वर्षांपूर्वींच्या रानटी बैल, हत्तींचे असल्याचे सिद्ध झाले. अश्मयुगीन हत्यारेही हाती लागली. घनेगाव, गांजूर ताडोळा, वांगदरी येथील जलोढांमध्येही जीवाश्म मिळाले. मी व माझ्या चमूने केलेल्या उत्खननात रेणापूर तालुक्यातील हरवाडी परिसरात वाघ, पाणघोडा, गेंडा, हत्ती, रानघोडा, रानगवे, हरीण, काळवीट, निलगायींची हाडे आणि शेकडोंनी शंख शिंपले सापडले. कार्बन कालमापनावरून ती २२ ते ३४ हजार वर्षांपूर्वींचे असल्याचे कळले. अध्यक्षीय समारोप प्राचार्य डॉ. सिद्राम डोंगरगे यांनी केला. प्रास्ताविक डॉ. सदाशिव दंदे यांनी केले. सूत्रसंचलन प्रा. सुरेंद्र स्वामी यांनी, तर डॉ. साठे यांचा परिचय डॉ. सुनील पुरी यांनी दिला. आभार शहाजी पवार यांनी मानले.

मराठवाड्यात पुरातत्व संग्रहालयाची गरज !

पुरावैभव लाभलेल्या भूमीचे जतन करण्यासाठी लातुरात पुरासंग्रहालय होणे गरजेचे असून, मराठवाड्यातील अशा अन्य भागांचा पुढेही अभ्यास व संशोधन व्हावे, अशी अपेक्षा डॉ. साठे यांनी व्यक्त केली.