विद्यामंदिर हलसवडे : सर्वांगीण शिक्षणाचा आनंद--

गुणवंत शाळा

हलसवडे (ता. करवीर) येथील विद्यामंदिर शाळेचा आवार प्रशस्त असून क्रीडांगण, इमारत भव्य आहे. स्वच्छतेमुळे ती भौतिक सुविधेतून विद्यार्थ्यांचे मन रमविणारी वाटते. कंपाऊंड घालण्यासाठी आता लोकसहभागातून पैसे उभा करण्याचे प्रयत्न होत आहेत. विद्यार्थीसंख्या २३६ व त्यामध्ये मुलांमध्ये मुलींची संख्या जास्त आहे. पटसंख्येबाबत शिक्षकांच्या चेहऱ्यावर चिंता दिसली नाहीच, हेच तर या शाळेचे सर्वांगीण शैक्षणिक गुणवत्तेचे द्योतक आहे.
गावात जन्माला येणाऱ्या प्रत्येक मुलीला ५०० रुपये कन्यादान देण्यासाठी सर्व शिक्षक आर्थिक योगदान करतात. हे कन्यादान आगळे-वेगळे आहे. पालक व शिक्षक यांच्या सुसंवादातून खूपच कामे मार्गी लागली आहेत. पालक मेळाव्याला लेखी छापील निमंत्रण देण्याची प्रथा पाळणारी शाळा व पालकांची उपस्थितीही दमदार आहे. शिष्यवृत्तीचे जादा तास मे महिन्यापासून सुरू होतात. सुटीत मुलांसाठी संस्कार शिबिर घेतले जाते. गणित, इंग्रजी व बुद्धिमत्ता विषयांची चाचणी घेण्यावर भर देणारी ही शाळा यासाठी ई-लर्निंग, कॉम्प्युटरचा वापर करते. मुलांना त्यामुळे अध्ययनात गोडी वाटते. शिक्षकांकडे लॅपटॉपही आहेत. त्यामुळे अध्ययनसुद्धा आनंददायी व गुणवत्तेचे होत आहे.
प्रसाद वडार हा तिसरीतला हुशार मुलगा. त्याला हाडाचा टी.बी. असल्याचे निदान झाले. मानवता व संवेदनशीलता यांचे संस्कार झाल्याने मुलांनी खाऊचे, वाढदिवसाचे पैसे जमवले. शिक्षकांनी १५ हजारांपर्यंत रक्कम उभी केली. अडाणी व गरीब पालक; पण मुख्याध्यापकाने त्या मुलास घेऊन जे. जे., सायन, मुंबई हॉस्पिटल गाठले. कोल्हापूरचे सी.पी.आर.चे वैद्यकीय अधिकारी, नागरिक, पत्रकार, जिल्हा परिषद यांच्या सहकार्याने त्या मुलावर उपचार सुरू झाले. आता प्रसाद रिकव्हर होतोय. अधूनमधून शाळेत येतोय. तन-मन-धनाने पुढे आलेले विद्यार्थी व त्याहीपेक्षा अशी शिकवण देणारे शिक्षक व त्यांचे नेतृत्व करणारे मुख्याध्यापक आहेत.
विशेष उपक्रम म्हणजे गांडूळ खत प्रकल्प. विद्यार्थी राबतात नव्हे आनंदाने स्वत:ला हरवून घेऊन हरखून जातात या कामात. शिक्षकांचे मार्गदर्शन आहे. २०० किलो खत मिळते ते शाळेसमोर व मागील बाजूच्या झाडा-झुडपांना, वेली-वृक्षांना घातले जाते. आजच्या जमान्यात गांडूळ खत, केरकचरा साठविण्यासाठी खड्डा व कुजवून खत तयार करण्याचे महत्त्व व मोल किती आहे, हे मुले-मुली शालेय वयातच या शाळेतून शिकत आहेत. शैक्षणिक उठाव एक लाख रुपयांचा. त्याचा वापर संगणक खरेदी व उरलेले पैसे कंपाऊं ड वॉलसाठी. योगासने म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या शारीरिक आरोग्याबद्दल दक्ष असण्याची शिकवण व प्रत्यक्ष कृतिशील बनविण्याचा आदर्श पाठ देणारी ही शाळा. भावनिक विकास व वाढ करणारे भाषण, निबंध, ड्रॉर्इंग आणि सामाजिक कौटुंबिक समस्येवरची पथनाट्ये व नाटुकली स्वगत हे तर चालू आहेच. तशा आशयाची पुस्तकेही ग्रंथालयात पाहायला मिळाली.
प्रत्येक वर्गात सुई, दोरा, बटनं, नेलकटर, कंगवा मुलं-मुली दक्षपणे वापरतात, त्यामुळे नीटनेटके राहण्याचे वळण लावले आहे. या वस्तू ठेवण्याच्या कल्पकतेतून, वस्तू-चोर नाही सापडत नि नासधूस, खराबी होत नाही. किती जबाबदारीची जाणीव, नकळत मूल्य-शिक्षणाची शिकवण दिली जाते. शाळेत हास्यक्लब असून, शिक्षक व विद्यार्थी एकत्र येऊन हा आनंद घेतात. ‘आर्ट आॅफ लिव्हिंग’चा प्रारंभ या उपक्रमामुळे झाला. हास्यक्लबचा उपक्रम आनंद, उल्हास, मनोबुद्धीला चालना देणारा. विद्यामंदिरात विद्यार्थ्यांचा बौद्धिक व भावनिक विकास आनंददायी पद्धतीने वाटचाल करीत राहील, हा विश्वास!
- डॉ. लीला पाटील

शाळेची वैशिष्ट्ये
संगणक कक्ष, प्रयोगशाळा, डिजिटल व्हरांडा, बोलक्या पताका हे शिक्षणाच्या गुणवत्तावाढीचे प्रयत्न दर्शविणारे चित्र दिसते.
हलसवडे विद्यामंदिर शाळा कणेरी मठाने दत्तक घेतली आहे. शाळा सुधार योजनेखाली गरजेनुसार शाळेला वस्तू दिल्या जातात. एलसीडी व संगणक दिला आहे.
‘लोकमत’मधील ‘संस्काराचे मोती’ मधील कात्रणाचा संग्रहही या शाळेत पाहायला मिळाला. तो मुलीने केला. अन्य काही मुलींनीही अशी प्रेरणा घेतली आहे.
ई-लर्निंग, इंटरनेट, स्क्रीन, प्रोजेक्टरच्या वापरासाठी मुलांना मोकळीक देणारे मुख्याध्यापक व शिक्षक, रिपेरिंगचा खर्च त्यांच्याच खिशातून.
आई हे हस्तलिखित
अगदी भावनिक आणि मुला-मुलींनी व्यक्त केलेल्या शब्दरूपातील भावना मनाला भिडणाऱ्या आहेत.
नात्याचे मोल जाणून घेण्याच्या संस्कार, कल्पकता व मार्गदर्शन करणारे शिक्षक, लेखन, वाचन, इंग्रजी वाचन क्षमता वाढविण्यासाठी मनोरंजक खेळ घेतले जातात.
कोल्हापूर जिल्ह्यासाठी आदर्शवत ठरणारी ही शाळा असून, ना लिपिक, ना शिपाई, पण मुख्याध्यापक व शिक्षकांनी मन लावून, वेळ देऊन हा सर्व नीटनेटकेपणा व व्यवस्थितपणाचे दर्शन घडविले आहे.
शाळेचे रेकॉर्ड अगदी व्यवस्थित असून, १०८ फाईल्स व्यवस्थित ठेवलेल्या आहेत.