यशवंत सादूल
सोलापूर : मागील चार वर्षांपासून महात्मा गांधी प्राणिसंग्रहालयात वास्तव्यास असलेल्या बिबट्यांचे आता सोलापूरकरांशी घट्ट नाते झाले असून, आजवर चार लाख दर्शकांनी या बिबट्यांना पाहण्यासाठी प्राणीसंग्रहालयास आवर्जुन भेट दिली आहे. येथील काळजीवाहक सेवकांनी त्यांच्या स्वभावाचे बारकाईने निरीक्षण करीत त्यांच्याशी जिव्हाळ्याचे संबंध निर्माण केले आहेत. त्यामुळे ते पूर्णत: माणसाळले आहेत़; पण या बिबट्यांची स्वभाव मात्र वेगवेगळे आहेत. बलराम हा रागीट आहे, राजू संयमी; तर जिमी अल्लड आहे. सोलापूकरांना त्यांच्या याच वैशिष्टयांमुळे ते भावत आहेत.
सकाळी अकराची वेळ ....बिबट्याचा पिंजरा उघडला जातो अन् फाटकाचा आवाज येताक्षणी बलराम डरकाळी फोडत नाराजी व्यक्त करतो़ कारण होते काळजीवाहक भारत शिंदे यांची दोन - तीन दिवसांपासून न झालेली भेट. त्याला जवळ बोलवून त्याच्या अंगावरून हात फिरवून शांत करण्याचा प्रयत्न केला, पण त्याचे गुरगुरणे सुरूच़ बलराम हा नरबिबट्या चार वर्षांपूर्वी सोलापुरात आणला तेव्हा चारही बिबट्यांमध्ये सर्वात मोठा होता . साडेसात वर्षांचा असलेल्या बलरामचा आक्रमकपणा लहानपणापासून आजही तसाच आहे़ दुसºया पिंजºयातील राजू हा मात्र संयमी असून, प्रसंगी क्वचितच आक्रमक होतो. राजू ...राजू ....हाक मारताच हा सेवकांच्या जवळ येतो़ पाठीवरून हात फिरवताच शांत होतो पण लवकर भोजन दिले नाही तर मात्र गुरगुरतो. सोलापुरात आला तेव्हा अडीच वर्षांचा असलेला हा नरबिबट्या आज सहा वर्षांचा झाला आहे. तिसºया पिंजºयासमोरून हिना़.. हिना़.. अशी हाक मारताच धावतच पिंजºयांसमोर बसलेल्या सेवकांच्या हातांना अंग घासत इकडून तिकडे येरझाºया घालत राहते़ जवळपास दहा ते पंधरा मिनिटे त्याचा खेळ चालतो़ त्यानंतर एकेक सेवक त्याच्या पाठीवरून हात फिरवितात़ शांतपणे उभा राहून, त्यांचे हात चाटून प्रतिसाद देतो. अडीच वर्षांची असलेली हिना आज साडेसहा वर्षांची झाली आहे.
जिमी तर सगळ्यांमध्ये लहान असून, तिच्या बाळलीला सर्वांना आकर्षित करून घेतात़ जिमी ...जिमी .... अशी सेवकांकडून हाक मारताच धावतच येणारी सर्वात लहान सहा वर्षांची असलेली जिमी अत्यंत लाडकी आहे. सेवक पिंजºयासमोर बसले की तीही बसते आणि ते उभे राहिले की उभा राहून पंजाने त्यांना स्पर्श करण्यासाठी धडपडत असते़ सेवकांनी हालचाली केल्याप्रमाणे ती उड्या मारते़ पाठीवरून हात फिरविले की दाद देते़ पिंजºयातील ओंडक्यावर पळत जाऊन बसते .मध्येच त्यावरून उडी मारत भिंतीमागून लपूनछपून पाहते अन् पळत येते़ जायला निघाले की पंजाने थांबविण्याचा प्रयत्न करते. सेवक समोरून निघून जाताना पाहून आतल्या रूममध्ये रुसून बसते. बलराम, आक्रमक ,राजू कधी शांत, संयमी तर कधी रागाला येणारे आहेत़ हिना अन् जिमी या मादीला शोभेल असेच असून, कायम शांतपणे फिरत असतात़ येणाºया प्रेक्षकांना आपल्या बाळलीलांनी करमणूक करतात़ येथील सेवकांसमोर तर कमालीची मस्ती करतात़ या पूर्णपणे माणसाळलेल्या अल्लड स्वभावाच्या या बिबट्यांचा इथल्या सेवकांना लळा लागलेला आहे़
अन् डोळ्यांत अश्रू आले...- सुरुवातीपासून बिबट्यांचे काळजीवाहू सेवक असलेले भरत शिंदे एका रविवारी आपल्या कुटुंबीयांना घेऊन प्रेक्षकांसोबत उभे होते .त्यांचे दर्शन काही होईना .त्यांनी लांबूनच जिमी, हिना़़ हिना़़ अशी हाक मारताच प्रेक्षकांच्या दिशेने पळत आले .पिंजºयांत उभे राहून आवाजाच्या दिशेने एकटक पाहू लागले .त्याक्षणी डोळ्यात टचकन् पाणी आले अशी हृदयस्पर्शी आठवण काळजीवाहक भरत शिंदे यांनी सांगितली.
चिकन, मांस अन् त्वचेच्या चकाकीसाठी अंडी - बिबट्यांना दररोजच्या आहारात मांस अन् चिकन दिले जाते़ त्यांच्या शरीरावरील त्वचेला चकाकी येण्यासाठी अधूनमधून अंडी दिली जातात़ दिवसातून एकदाच सकाळी हे अन्न दिले जाते. पचनसंस्थेस आराम मिळावा व त्यांचे आरोग्य उत्तम राहावे यासाठी झू अॅथोरिटी आॅफ इंडियाच्या नवीन नियमानुसार आठवड्यातून एकदा दर शुक्रवारी त्यांना विनाभोजन ठेवले जाते.
बिबट्या सोलापूरला मिळालेले वरदान असून, शहराच्या अडीचशे किलोमीटर परिसरात बिबट्या पाहावयास मिळत नाही़ सोलापूरच्या नागरिकांचे सुदैव असे की येथील संग्रहालयातील प्राणी अगदी जवळून पाहावयास मिळतात़ त्याचे योग्य जतन करण्यासाठी सर्वांचे सहकार्य अपेक्षित आहे़ - डॉ. नितीन गोटे, संचालक, महात्मा गांधी प्राणिसंग्रहालय़