कूस खुर्दमध्ये दांडपट्ट्याचा शतकी परंपरा !

थरार कायम : लहानांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वच पारंगत; सर्वच कुटुंबांत खेळले जातात मर्दानी खेळ

सातारा : तब्बल ११० वर्षांची परंपरा जोपासत सातारा तालुक्याच्या पश्चिमेस असणाऱ्या परळी भागातील कूस खुर्द येथील ग्रामस्थांनी दांडपट्टा, अग्निचक्र, तलवारबाजी या मर्दानी खेळाचा थरार जीवंत ठेवला आहे. गावातील जवळपास सर्व कुटुंंबातील वयोवृद्धापासून ते लहान मुले सुद्धा या खेळात पारंगत झाली असून, याचे प्रात्यक्षिक प्रत्येक वर्षी होणाऱ्या यात्रेमध्ये दाखविले जाते.कूस खुर्द येथील दिवंगत बाळकू देटे हे ११० वर्षांपूर्वी मुंबई येथे नोकरीस होते. यावेळी ते कोकणी लोकांमध्ये राहून दांडपट्टा, अग्निचक्र, तलवार खेळ, लाटने चक्र, भाला, मारकाठी, तिचक्या, दोन-चार-सहा गोळे चक्र आदी मर्दानी खेळ शिकले होते. अधुन-मधून सुट्टीस गावी आल्यावर गावातील मित्रांना ते शिकवत असत. त्यांनी मुंबई सोडल्यावर गावामध्येच शिवशक्ती दांडपट्टा लेझिम मंडळाची स्थापना केली आणि गावाची वेगळीच ओळख निर्माण केली. त्यानंतर त्यांच्या या चौथ्या पिढीने या मर्दानी खेळाची परंपरा जपली आहे. पूर्वीच्या लोकांप्रमाणेच सध्याच्या तरुणपिढीलाही या मर्दानी खेळाची आवड आहे. परळी भागातील अनेक गावच्या यात्रांमध्ये, वरातीमध्ये, सांस्कृतिक कार्यक्रमात या खेळांची प्रात्यक्षिक होत असतात. विशेष म्हणजे सध्याच्या युगात डॉल्बी व डि. जे. चे वारे आहे. मात्र, या गावामध्ये प्रत्येक वरातीला दांडपट्ट्याचे मर्दानी खेळ सादर करतात. यामध्ये ८ वर्षांपासून ते ८३ वर्षांपर्यंतचे वयोवृद्ध सहभागी होत आहेत.कूस गावामध्ये येणारे पाहुणेमंडळी मधील हौसी तरुण मुले येथील ग्रामस्थांकडून शिकण्यासाठी आग्रह करतात. तर शेजारच्या गावातीलही मुले शिकण्यासाठी या गावामध्ये जात आहेत. परळी भागामध्ये फक्त याच गावी दांडपट्टा खेळला जातो. गावतील जवळपास सर्वच कुटुंबातील लोक हा मर्दानी खेळ खेळताना दिसतात. अनेक ठिकाणी या मंडळाने बक्षीसही मिळवली आहेत. (प्रतिनिधी)कूसमध्ये गेल्या ११० वर्षांपासून दांडपट्टा व इतर मर्दानी खेळ खेळले जातात. सध्या डि. जे. व डॉल्बीचे युग चालू आहे. त्यात या गावाने दांडपट्टा हा खेळ जीवंत ठेवला तर सध्या मल्लखांब हा खेळही कालबाह्य होत चालला असल्याने ग्रामस्थ व तरुण मंडळ मुलांसाठी मल्लखांब व मुलींसाठी रोप मल्लखांब चालू करणार आहेत. या मल्लखांब संपूर्ण परळी भागातील मुला-मुलींसाठी शिकविण्यात येणार आहे.हा मर्दानी खेळ तीन पौंडावर आहे. या खेळाची सुरुवात आमच्या वडिलांनी केली. ते सुटीवर आले की सर्वांना शिकवायचे आणि सध्या त्यांची चौथीपिढी हा खेळ करीत आहे. मी सुद्धा ८३ वर्षांपर्यंत हा खेळ खेळत होतो. गावातील प्रत्येक घरातील व्यक्ती, तरुणवर्ग हा मर्दानी खेळ शिकला आहे. सध्या सर्वत्र डि. जे, डॉल्बीचे युग असतानाही आमच्या दांडपट्टा मंडळाची मागणी तेवढीच आहे.-सखाराम बाळकू देटे, ग्रामस्थ, कूस खुर्द