कोल्हापूर : येथील राजर्षि शाहू मेमोरियल ट्रस्टतर्फे दिला जाणारा मानाचा शाहू पुरस्कार वैद्यकीय शिक्षण विभागाचे संचालक व नामांकित नेत्ररोग तज्ञ डॉ तात्याराव लहाने यांना गुरुवारी जाहीर झाला. जिल्हाधिकारी दौलत देसाई यांनी ही घोषणा केली.लॉकडाऊन उठल्यानंतर शानदार सोहळ्यात या पुरस्काराचे वितरण करण्यात येणार आहे. गतवर्षी ज्येष्ठ समाजसेवक अण्णा हजारे यांना या पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते. एक लाख रुपये, स्मृतिचिन्ह, आणि मानपत्र असे या पुरस्काराचे स्वरुप आहे.कोणत्याही क्षेत्रात समाजाला पुढे घेवून जाणारे काम करणाऱ्या व्यक्तीस हा पुरस्कार दिला जातो.
महाराष्ट्राच्या सामाजिक जीवनात या पुरस्कारास अत्यंत मोलाचे स्थान आहे. प्रतिवर्षी शाहू जयंतीला (२६जून) या पुरस्काराचे कोल्हापुरातील शाहू स्मारक भवनात या पुरस्काराचे वितरण होते. परंतू यंदा हा सोहळा जनजीवन सुरळीत झाल्यानंतर होणार असल्याचे जिल्हाधिकारी देसाई यांनी सांगितले.
डॉ. तात्याराव लहाने (पद्मश्री) मुंबईच्या जे.जे.(जमशेदजी जिजीभॉय) रुग्णालयातील नेत्ररोग विभागाचे प्रमुख आहेत. लातूर जिल्ह्यातल्या एका लहानशा खेडेगावात जन्मलेल्या तात्याराव लहाणे यांचे दहावीपर्यंतचे शिक्षणही तेथेच झाले. पुढे स्वत:च्या हुशारीने आणि शिक्षकांच्या मदतीने ते डॉक्टर झाले.डॉ. तात्याराव लहाने
- १९८१ : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठातून मेडिसिनमधील पदवी प्राप्त.
- १९८५ : एम.बी.बी.एस. इन ऑप्थल्मॉलॉजी.
- १९९४ : जे.जे.रुग्णालय - नेत्रशल्यचिकित्सा विभागप्रमुख.
- २००४ : "जे. जे.'त रेटिना विभागाची सुरुवात.
- २००७ : मोतीबिंदूवरील एक लाख यशस्वी शस्त्रक्रिया.
- २००८ : पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित.
- २०१० : जे. जे. रुग्णालयाचे अधिष्ठाता
- २०११ : स्वातंत्र्यवीर दादा उंडाळकर सामाजिक पुरस्कार प्रदान
शाहूंच्या कार्याशी जोडलो गेलो
पुरस्कार जाहीर झाल्यानंतर लोकमतशी बोलताना डॉ लहाणे म्हणाले, राजर्षि शाहू महाराज यांच्यासारख्या उत्तुंग व्यक्तीमत्वाच्या नावाने दिला जाणारा पुरस्कार मिळणे हा माझ्या जीवनातील सर्वोच्च आनंदाचा क्षण आहे. शाहू महाराजांनी तळागाळातील लोकांच्या उद्धारासाठी काम केले. त्यांच्या समाजउध्दाराच्या कामाची देशाने दखल घेतली. अशा व्यक्तिच्या नावांने दिला जाणाऱ्या पुरस्काराशी माझे नांव आज जोडले गेले याचा मोठा आनंद आहे. शाहूंच्या नावांने कोल्हापूरात उभ्या असलेल्या स्मारक भवनात राहूनच मी कोल्हापूरात शस्त्रक्रियेचे काम सुरु केले. हे काम करताना मी कायमच सर्वसामान्य माणूस डोळ्यासमोर ठेवला. त्याला दृष्टी देण्यासाठी धडपडलो. शाहूंच्या कार्याशी जोडलो गेलो म्हणूनच या पुरस्कारास पात्र ठरलो अशीच माझी नम्र भावना आहे.
- डॉ. तात्याराव लहाने
डॉ. तात्याराव लहाने -कारकिर्द..
डॉ. तात्याराव पुंडलिकराव लहाने हे नेत्र शल्यचिकित्सक आहेत आणि नेत्र शस्त्रक्रियेच्या अत्याधुनिक तंत्रात प्रभुत्व मिळविण्याकरिता आणि महाराष्ट्रातील ग्रामीण आणि आदिवासी भागात नेत्ररोगशास्त्रातील अग्रगण्य समुदायासाठी त्यांनी दोघांनाही मान्यता दिली आहे. त्यांनी आत्तापर्यंत एक लाख एकोणपन्नास हजार मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया यशस्वीरित्या केल्या आहेत आणि 50 लाखाहून अधिक रुग्णांवर उपचार केले आहेत.महाराष्ट्राच्या लातूर जिल्ह्यातील मेकगाव या छोट्याशा खेड्यात गरीब शेतकरी मुलगा म्हणून जन्मलेले डॉ. तात्याराव पुंडलिकराव लहाने यांनी 'शिकत असताना कमवा' या योजनेंतर्गत स्वतःचे शिक्षण घेतले आणि 1981 मध्ये मराठवाडा विद्यापीठ, औरंगाबाद येथून मेडिसीन क्षेत्रात पदवी घेतली. त्यांनी शल्यक्रिया प्रशिक्षण घेतले आणि 1985 मध्ये त्याच विद्यापीठातून नेत्ररोगशास्त्रात मास्टर ऑफ सर्जरी पदवी पास केली.
लेक्चरर म्हणून काम करत असताना आणि त्यानंतर ते अम्बेजोगाई ग्रामीण मेडिकल कॉलेजमध्ये असोसिएट प्रोफेसर म्हणून ग्रामीण महाराष्ट्रात मोतीबिंदू शल्यक्रिया शिबिर घेतल्या. मूत्रपिंड निकामी होणे आणि तब्येत बिघडल्यामुळे ते मुंबई येथे आले आणि सर जे.जे. येथे ते नेत्रचिकित्सा विभागातील प्राध्यापक आणि प्रमुख म्हणून काम सामील झाले. ग्रुप ऑफ हॉस्पिटल्स अँड ग्रांट मेडिकल कॉलेज. त्यांच्या एकट्या समर्पणाने, दृढनिश्चयाने आणि परिश्रमांनी नेत्रचिकित्सा विभाग, सर जे. जे. जे. ग्रुप ऑफ हॉस्पिटल आज महाराष्ट्रातील सर्वात प्रगत दर्जाचे नेत्र देखभाल केंद्र बनले आहे. 1995 मध्ये मूत्रपिंड प्रत्यारोपणानंतर लाइफ सपोर्ट औषधांवर असूनही ते दिवसातून १२ तास काम करत राहतात, फाकोइमुलिसिफिकेशन, सीव्हनलेस मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया, केराटोप्लास्टी, सर्व प्रकारच्या लेसर, बालरोग शस्त्रक्रिया आणि कर्करोगाच्या शस्त्रक्रिया सारख्या कला शस्त्रक्रिया करत आहेत.
गरीब रुग्णांसाठी पूर्णपणे विनामूल्य डॉ. लहाने यांच्या योगदानामध्ये, वैद्यकीय महाविद्यालयात, त्यांच्या कर्तव्यांचा भाग नसलेल्या, सामाजिक नेत्ररोगशास्त्रातील अग्रगण्य क्रियाकलापांचा समावेश आहे, परंतु सामाजिक कार्य म्हणून, त्याच्या कर्तव्याच्या वेळी. ते ग्रामीण महाराष्ट्रात नेत्र शिबिरांमध्ये प्रगत फॅकोइमुलिसिफिकेशन आणि टाके-कमी शस्त्रक्रियेचे प्रणेते आहेत. आदिवासी भागातील camps१ शिबिरांसह त्यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात अशी 36 367 शिबिरे घेतली आहेत. कुष्ठरोगी रुग्णांमध्ये अशा मोतीबिंदू शस्त्रक्रियेचा तो अग्रेसर आहे. सन २००० पासून, त्याने मा. मा. मध्ये गुंतागुंत मोतीबिंदू असलेल्या 2061 कुष्ठरोग्यांचे ऑपरेशन केले. बाबा आमटे यांचे आनंदवन आश्रम, गुंतागुंत दर 35% वरून 1% पेक्षा कमी करा. यशस्वी कॉर्नियल प्रत्यारोपणाद्वारे त्याने शेकडो अंध मुले आणि प्रौढांसाठी दृष्टी पुनर्संचयित केली. डॉ.लहाणे सर्जिकल ब्राइटनेस आणि मानवतावादी कल यांचे दुर्मिळ संयोजन आहेत. त्याच्या नेत्र शिबिरातील शस्त्रक्रिया करणारे रुग्ण बेस हॉस्पिटलमध्ये 'लहाने बाबा'च्या शिबिरासाठी रांगा लावण्यासाठी अनेक मैलांचा प्रवास करतात; त्यांची दृष्टी परत मिळविण्याच्या त्याच्या क्षमतेवर त्यांचा विश्वास आहे. त्याने संपूर्ण भारतभर प्रगत शस्त्रक्रिया तंत्रात थेट शस्त्रक्रिया कार्यशाळा व सूचना अभ्यासक्रम घेतले आहेत. राष्ट्रीय परिषदांमध्ये त्यांची 100 हून अधिक सादरीकरणे आहेत. नेत्रदानासाठी जनजागृती करण्यासाठी सार्वजनिक व्याख्याने, वृत्तपत्रांचे लेख आणि इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांद्वारे त्यांनी मोहीम राबविली. ते इंडियन जर्नल ऑफ ऑप्थल्मोलॉजी, इंडेक्स जर्नल, महाराष्ट्र आरोग्य विज्ञान विद्यापीठाच्या शैक्षणिक परिषदेचे सदस्य आणि बॉम्बे ऑप्थॅलोमोलॉजिस्ट असोसिएशनचे (बीओए) अध्यक्ष आणि महाराष्ट्र नेत्र रोगशास्त्र संस्थेचे सहकारी संपादक आहेत. बॉम्बे ऑप्गथॅलोमोलॉजिस्ट असोसिएशन आणि महाराष्ट्र नेत्ररोग तज्ज्ञ संस्था ही अंधत्व नियंत्रण आणि बचावाच्या उद्देशाने कार्यरत असलेल्या 100 पेक्षा जास्त सदस्य असलेल्या दोन प्रमुख संघटना आहेत. ते महाराष्ट्र आरोग्य सेवा विद्यापीठाच्या मॅनेजमेंट कौन्सिलचे सदस्य आहेत. डॉ. लहाने यांना वैज्ञानिक ज्ञानासाठी आणि त्यांच्या अफाट सामाजिक कार्यासाठी अनेक पुरस्कार प्राप्त झाले आहेत. यामध्ये 'सर्वोत्कृष्ट प्राध्यापक पुरस्कार', 'आठवले पुरस्कार', 'मराठवाडा गौरव पुरस्कार', 'करवीर जीवन गौरव पुरस्कार', 'सर्वोत्कृष्ट समुदाय सेवांसाठी सुवर्णपदक', 'उत्कर्ष कार्यकारता पुरस्कार', 'सामाजिक कृतज्ञता पुरस्कार', 'लोकमत मराठवाडा' यांचा समावेश आहे. गौरव पुरस्कार ',' लातूर गौरव पुरस्कार ',' डॉ. मुलाय स्मृती वक्तृत्व पुरस्कार ',' डॉ. दलजितसिंग सुवर्णपदक ',' लाइफटाइम अचीवमेंट अवॉर्ड ',' जायंट्स इंटरनॅशनल अवॉर्ड ',' बेस्ट डॉक्टर अ‍ॅवॉर्ड ', आणि बरेच काही महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्र्यांनी ऑगस्ट 2007 मध्ये 1 लाख मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया करण्याच्या पराक्रमाबद्दल त्यांचा सत्कार केला.
त्यांना उत्तर प्रदेश नेत्रदीपक सोसायटीने दुसऱ्या वार्षिक परिषदेत ड्रश्टिकॉन पुरस्कार प्रदान केला. थोर समाजसेवक श्री अण्णा हजारे यांच्या हस्ते त्यांचा नाशिक नागरी सातकर यांच्या हस्ते सत्कार करण्यात आला. जानेवारीत लोकमत गौरव पुरस्काराने सन्मानित. सन २००8 साठीचा 'पद्मश्री' पुरस्कार देऊन सन्मान. मुंबईच्या महापौरांनी त्यांचा ‘नगरी सातकर’ देऊन गौरव केला आहे ते सध्या मुंबईचे वैद्यकीय शिक्षण व संशोधन सहसंचालक आहेत आणि ते मोतीबिंदूमुक्त महाराष्ट्र कार्यक्रमाचे प्रभारी आहेत.