ऑनलाइन लोकमत
जुन्नर, दि 1 - जुन्नर तालुक्याच्या आदिवासी भागात दरवर्षी पावसाळ्यात विविध रानभाज्या आढळून येतात. या भाज्या चवीला रुचकर असतातच शिवाय आरोग्यासाठी त्या पौष्टीक आणि औषधीसुद्धा असतात.
जाणून घेऊया काही रानभाज्यांचे महत्त्व
टाकळा
- ही भाजी साधारणतः पावसाळ्यात अधिक उपलब्ध असते. ऑक्टोबर ते डिसेंबर या कालावधीत तिला फुले येतात
- टाकळाला सुगंध उग्र असला तरी कोवळ्या पानांची भाजी रुचकर लागते
- ही भाजी सर्व प्रकारच्या त्वचा रोगावर उत्तम औषध आहे, टाकळ्याच्या बिया वाटून त्याचा लेप त्वचेवरही लावला जातो.
- तसंच ही भाजी उष्ण असल्याने शरीरातील वात व कफ कमी होण्यास मदत होते
आंबुशी
- आंबुशी राज्यात सर्व आढळते
- आंबुशी गुणाने रूक्ष व उष्ण आहे. ही वनस्पती पचनास हलकी असून भूक वाढीसाठी उपयुक्त आहे
- तसेच कफ, वात आणि मूळव्याध यात आंबुशी गुणकारी आहे
मायाळू
- मायाळू ही बहुवर्षायू वेल असून या वनस्पतीची बागेत, अंगणात, परसात तसेच कुंडीत लागवड करतात
- मायाळूचे वेल कोकणात सर्वाधिक प्रमाणात आढळतात
- मायाळूची कोवळी पाने भाजीसाठी वापरतात
- रक्ताची किंवा पित्ताची उष्णता अतिशय वाढल्यास मायाळूची भाजी गुणकारी आहे
- गुणधर्माने ही भाजी थंड स्वरूपाची आहे
- मायाळूची भाजी पालकाप्रमाणे पचण्यास हलकी आहे.
करटोली
- करटोलीची वेल कोकण, मराठवाडा, विदर्भ, पश्‍चिम घाट व पश्‍चिम महाराष्ट्र परिसरात आढळतात
- करटोलीला जून ते ऑगस्ट महिन्यात फुले व त्यानंतर फळे तयार होतात
- करटोलीच्या फळांची भाजी कारल्यासारखीच असून पावसाळ्याच्या अखेरीस ही भाजी बाजारात उपलब्ध होते
- करटोली हे डोकेदुखीवरील उत्तम औषध आहे. तसेच मधुमेहाच्या रुग्णांनी या भाजीचे नियमित सेवन केल्यास रक्तातील साखर कमी होते
कपाळफोडी
- कपाळफोडी या वनस्पतीची वेल राज्यात वनात, शेत आणि ग्रामीण भागात आढळते
- सांधांना सुज आल्यास पाण्यात किंवा दुधात ही वनस्पती वाटून त्याचा लेप करावा व तो लाववा. यामुळे वेदना कमी होतात व सूजदेखील उतरते.
- कानाच्या दुखण्यावरही ही वनस्पती गुणकारी आहे
शेवळा
- शेवळा ही वर्षायू, कंदवर्गीय वनस्पती आहे
- महाराष्ट्रामध्ये शेवळा वनस्पती कोकण, पश्‍चिम महाराष्ट्र व अकोला येथील जंगलात आढळते
- शेवळ्याचा कंद औषधात वापरतात
- शेवळ्याचे कंद व कोवळी पाने भाजीसाठी वापरतात.
मोरशेंड
- ही वर्षायू रोपवर्गीय वनस्पती पावसाळ्यात सर्वत्र आढळते
- मोरशेंड वनस्पतीच्या कोवळ्या पानांची भाजी करतात
- या भाजीच्या सेवनामुळे रक्तातील अॅसिडचे प्रमाण कमी होऊन सांध्यांची सूज कमी होते
नळीची भाजी
- नळीची भाजी ही वनस्पती तळी व तलावांच्या शेजारी, काठांवर, पाणथळ, ओलसर जमिनीवर, दलदलीच्या ठिकाणी वाढलेली आढळते.
- नागिणीच्या उपचारात ही वनस्पती वापरली जाते. तसेच कावीळ, श्‍वासनलिका दाह व यकृत विकारासाठी या वनस्पतीचा वापर करतात
आघाडा
- आघाडा ही वर्षायू रोपवर्गीय वनस्पती असून, पावसाळ्यात जंगलात, ओसाड, पडीक जमिनीवर, रस्त्यांच्या कडेने, शेतात सर्वत्र आढळते.
- प्रामुख्याने उष्ण कटिबंधीय प्रदेशात ही वनस्पती आढळते
- या वनस्पतीची मुळे, पाने, फुले, फळे (पंचांग) औषधात वापरतात
- अंगातील जास्त चरबी कमी होण्यासाठी आघाड्याच्या बिया उपयुक्त आहेत
- जेवण्यापूर्वी आघाड्याचा काढा दिल्यास पाचक रस वाढतो तर जेवणानंतर दिल्यास आम्लता कमी होते.
- रातांधळेपणात आघाड्याच्या मुळाचे चूर्ण देतात.
भुईआवळी
- भुईआवळी ही वर्षायू रोपवर्गीय वनस्पती असून 20 ते 50 सें.मी.पर्यंत उंच वाढते.
- भुईआवळी ही वनस्पती एरंडाच्या कुळातील आहे
- याची पाने, कोवळी खोडे व फांद्या भाजी करण्यासाठी वापरतात
- थंडीताप, सर्दी-खोकला या आजारांवर ही भाजी गुणकारी आहे