अहमदाबादच्या सरदार वल्लभभाई पटेल आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर गुरुवारी भरदुपारी काळरात्र झाली. लंडनमधील गॅटविक विमानतळाच्या दिशेने झेपावलेले एअर इंडियाचे विमान विमानतळालगतच्या मेघानीनगर नावाच्या वस्तीत कोसळले. याच वस्तीत दीडशे वर्षांहून जुने बी. जे. मेडिकल काॅलेजचा परिसर आहे. वैद्यक पदवी अभ्यासक्रमातील विद्यार्थ्यांच्या वसतिगृहाच्या इमारतीवर हे विमान आदळले आणि त्याने पेट घेतला. अपघाताची दृश्ये तसेच प्रशासनाकडून मिळणारी माहिती पाहता अपघातात कोणी वाचले असल्याची शक्यता कमी होती. वैमानिक व सहवैमानिकासह एअर इंडियाचे बारा कर्मचारी आणि २३० प्रवासी असे एकूण २४२ लोक अपघातावेळी विमानात होते. तेव्हा प्रवासी तसेच वसतिगृहाच्या मेसमध्ये दुपारच्या जेवणासाठी एकत्र जमलेल्या शेकडो विद्यार्थ्यांपैकी अनेकजण असे मिळून तीनशेहून अधिक जणांचा या अपघातात मृत्यू झाला असावा, असा अंदाज आहे. गुजरातचे माजी मुख्यमंत्री विजय रूपाणी यांच्यासह पावणेदोनशेच्या आसपास भारतीय प्रवासी आणि काही ब्रिटिश नागरिकांना या अपघातात प्राण गमवावे लागले आहेत. अपघाताची दृश्ये अंगावर काटा आणणारी आहेत. देश शोकसागरात बुडाला आहे. प्रत्येक माणूस दु:खातिरेकाने स्तब्ध झाला आहे. जगभर दु:ख व्यक्त होत आहे.
भारत तसेच जगातील भयंकर विमान अपघातांपैकी हा एक आहे. एक प्रकारे एक मोठे संकट देशावर कोसळले आहे. आता विमानतळ प्राधिकरण, केंद्र व राज्य सरकारच्या तपास यंत्रणा या अपघाताची संभाव्य कारणे शोधत आहेत. त्यात इंजिनात बिघाड, काही तांत्रिक दोष, पक्ष्याची धडक वगैरे कारणांची चर्चा सुरू असली तरी घातपाताची शक्यतादेखील पूर्णपणे बाद ठरविता येत नाही. कारण, बोइंग ७८७ ड्रीमलायनर हे एक विशालकाय विमान आहे. अत्यंत सुरक्षित आणि विश्वासपात्र अशी या विमानाची ओळख आहे. इंजिनातील किरकोळ बिघाड किंवा तांत्रिक गडबडीतही हे विमान सुरक्षित राहते, असा दावा केला जातो. त्यामुळेच कित्येक हजार किलोमीटरच्या लांबच्या प्रवासासाठी सगळ्या महत्त्वाच्या विमान कंपन्या हे विमान वापरतात. २००९ च्या अखेरीस या वाइड-बाॅडी जेट एअरलायनर विमानाचे पहिले उड्डाण झाले आणि २०११च्या ऑक्टोबरपासून ते जगभर प्रवाशांच्या सेवेत आहे. सध्या या प्रकारची जवळपास बाराशे विमाने वापरली जात आहेत. पन्नास लाखांहून अधिक उड्डाणे आणि शंभर कोटींपेक्षा अधिक प्रवाशांची वाहतूक असा बोइंग ७८७ ड्रीमलायनरचा लाैकिक आहे. अपघातग्रस्त विमानदेखील युरोप, अमेरिका, आशिया आदी खंडांमधील लांबच्या प्रवासासाठी वापरले जात होते, अशी बाब समोर आली आहे. तेव्हा, प्रथमदर्शनी हा अपघात विस्मयकारक आणि नानाविध शंकांना जन्म देणारा ठरतो. अहमदाबाद ते लंडन अशा थेट प्रवासासाठी जवळपास एक लाख लिटर इंधन विमानात भरलेले होते. परंतु, हे अत्यंत सुरक्षित विमान हवेत पूर्णपणे झेपावतच नाही. धावपट्टी सोडल्यानंतर सहाशे-सातशे फुटांवर असतानाच ते विमानतळालगतच्या वस्तीत कोसळते. त्याआधी वैमानिकाने संकटकाळात मदतीसाठी दिलेला ‘मेडे’ संदेश नियंत्रण कक्षाला मिळतो. त्याला प्रतिसाद देण्याच्या आधीच प्रचंड बाॅम्बस्फोटासारखा अग्निगोल हवेत उसळतो आणि क्षणात शेकडो प्रवासी त्यात होरपळून निघतात. हे सारे प्रचंड धक्कादायक आणि सखोल चाैकशीची, विविधांगी तपासाची गरज अधोरेखित करते. घातपातासह सर्व शक्यता तपासून घेण्याची गरज आहे.
अपघाताची कारणे शोधतानाच अशा भयंकर अपघातावेळी मदतकार्यासोबतच प्रशासन आणि माध्यमांनी कसे वागावे, यासंदर्भातही काही धडा अहमदाबादच्या अपघाताने आपल्याला शिकविला आहे. दुपारी दीडच्या सुमारास हा अपघात घडला. मृत व जखमींची हलवाहलव, मदतकार्य आदींमध्ये सर्व यंत्रणा गुंतल्या असणार हे मान्य. परंतु, अपघाताचे स्वरूप पाहता कोणी वाचले असण्याची शक्यता दिसत नसतानाही मृत व जखमींचा आकडा कित्येक तास समोर न येणे चांगले नाही. अहमदाबाद हे उद्योग व व्यापाराचे प्रमुख शहर असल्याने देशाच्या कानाकोपऱ्यातून लोक तिथे येतात. अशावेळी अपघाताची योग्य माहिती दिली न गेल्याने प्रवाशांच्या नातेवाइकांचे जीव टांगणीला लागले होते. हे काही चांगल्या सुशासनाचे लक्षण नाही. त्यामुळेच अपघाताची दृश्ये आणि इतर तपशिलांची वर्णने करण्याशिवाय स्थानिक माध्यमांपुढे काही पर्याय उरत नाही. अखेर पाच-सहा तासांनंतर असोसिएटेड प्रेस ही विदेशी माध्यम संस्था मृतांचा आकडा व अन्य माहिती प्रसारित करते, हे संतापजनक आहे.