शहरं
Join us  
Trending Stories
1
आमच्या मागणीपुढे PM मोदींना झुकावे लागले...जनगणनेच्या अधिसूचनेवरुन काँग्रेसचा निशाणा
2
आता पाकिस्तान अणुबॉम्बची धमकी देण्यापूर्वी शंभर वेळा विचार करेल...! SIPRI च्या अहवालात भारताच्या अण्वस्त्रांसंदर्भात मोठा दावा
3
वृद्ध व्यक्तीला डिजिटल अरेस्ट करून नकली कोर्टात हजर केलं; घातला 'इतक्या' कोटींचा गंडा!
4
इराणचा अमेरिकेच्या दुतावासावर हल्ला अन् अमेरिकेची २८ टँकर विमाने एकाचवेळी झेपावली...
5
NPT मधून बाहेर पडण्याच्या तयारीत इराण, इस्रायलसोबत सुरू असलेल्या युद्धादरम्यान खामेनेई यांचं मोठं प्लॅनिंग?
6
कच्चे तेल ३०० डॉलरवर जाण्याची शक्यता; इराकच्या मंत्र्यांनी जर्मनीच्या कानावर घातला मोठा धोका...
7
"...तर पाकिस्तानकडे युद्धाशिवाय दुसरा पर्याय उरणार नाही!"; पाणी बंद झाल्याने बिलावल बिथरले, दिली अशी धमकी
8
माजी आमदार बच्चू कडू यांना मोठा राजकीय धक्का; जिल्हा बँकेचे अध्यक्ष म्हणून अपात्र
9
प्रेमानेच केला घात! राजावर पाठीमागून केला वार, हत्येसाठी वापरलेला चाकू पोलिसांना सापडला...
10
रितेशच्या आधी जिनिलियाचं जॉनसोबत झालं होतं लग्न? इतक्या वर्षांनी पुजाऱ्याच्या दाव्यावर अभिनेत्रीनं केला खुलासा
11
अविश्वसनीय! अहमदाबाद प्लेन क्रॅशमधून चमत्कारिकरित्या वाचलेल्या रमेश विश्वास यांचा नवा व्हिडिओ; बघा- आगीच्या ज्वाळांतून कसे आले बाहेर?
12
Mumbai Rains Live Updates: मुंबईत मुसळधार! पुढील ३ तासांसाठी रेड अलर्ट जारी, कुठे-काय परिस्थिती?
13
इस्रायलमध्ये पहिल्यांदाच इतका विनाश, इराणच्या हल्ल्यानंतर काय झालं बघाच...
14
Israel Iran War : मोठं काहीतरी घडणार! अमेरिकेचे विमानवाहू जहाज मध्य पूर्वेकडे रवाना; इस्रायल-इराण युद्ध भडकणार?
15
भारतावर पुन्हा युक्रेनसारखी परिस्थिती! १५०० विद्यार्थी इराणमध्ये अडकले; एअर इंडियालाच काहीतरी करावे लागणार...
16
सिट्रोएनने खास स्पोर्ट कार आणली; Citroen C3 चे अंतर-बाह्य रुपडे पालटले... 
17
Navi Mumbai Rains Video: नशीब बलवत्तर! एक व्यक्ती पायऱ्या उतरत होता, तितक्यात मागून नाल्याची भिंत खचली; ९ दुचाकी, टेम्पोचे नुकसान
18
'फॅण्ड्री' फेम शालूला मराठी इंडस्ट्रीतल्या ग्रुपिझमचा बसला मोठा फटका, हातातून निसटल्या मराठी मालिका
19
Shardul Thakur wife: शार्दुल ठाकूरची पत्नी मिताली आहे यशस्वी उद्योजिका; हा आहे तिचा मुख्य व्यवसाय, जाणून घ्या
20
३ बायका ४ मुलं! संजय कपूर यांच्या १०,००० कोटींचा वारसदार कोण? करिश्माच्या मुलांना काय मिळणार?

निर्मळ आनंदासाठी गाणे आणि जगणे साधलेले व्यास बुवा

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: November 10, 2023 09:16 IST

आग्रा घराण्याचे ख्यातनाम गायक पं. सी. आर. व्यास ह्यांचे जन्मशताब्दी वर्ष सुरू झाले आहे. त्या निमित्ताने ख्यालगायकी अजरामर करणाऱ्या बुवांच्या आठवणी.

- शशिकांत व्यास, श्रुती पंडित 

व्यास बुवांसाठी संगीत साधना म्हणजे ईश्वर साधनाच होती. आणि ती करताना ते कधी कर्तव्याला कमी पडले नाहीत. सांसारिक जबाबदाऱ्या पार पाडण्यासाठी त्यांनी नोकरी केली. आणि स्वतःच्या आनंदासाठी  गाणे केले.  नोकरी, रियाज, स्वतः शिकणे, लोकांना शिकवणे, कार्यक्रम करणे आणि लोकांचे गाणे ऐकणे... ह्या सगळ्यातून वेळ मिळाला की झोपणे. अत्यंत कष्टाचे जीवन जगून त्यांनी आपल्या चारी मुलांना मोठे केले. ह्यात त्यांना त्यांच्या पत्नी इंदिराबाई ह्यांची उत्तम  साथ मिळाली.  रोजचा व्यवहार त्यांनीच सांभाळला. बुवांच्या तपश्चर्येला आपल्या व्यावहारिक चातुर्याने मूक साथ दिली. व्यासबुवांनी संगीत साधना करून संगीताच्या विश्वात आपले एक वेगळे स्थान निर्माण केले. शेवटपर्यंत ते आपल्या तत्त्वांशी प्रामाणिक राहिले. आपले कर्तृत्व कधी मिरवले नाही. ते स्वतःच्या आनंदासाठी आधी गात आणि मग ऐकणाऱ्याच्या आनंदासाठी. निर्मळ आनंद हा त्यांचा स्थायिभाव होता.

व्यासबुवांचा कसदार सुरांबरोबरच ताल आणि लय ह्यावर भर असायचा. श्रुती, लय आणि ताल ह्यांचा सुरेल मिलाफ त्यांच्या गायनशैलीत आणि बंदिशीत नेहमी दिसायचा. समेला येणारे शब्द, समेला येणारे सूर... समेला लयीचे काय बंध निर्माण होतात, ज्यामुळे ती सम येते, ह्या सगळ्याचा विचार त्यांच्या गायकीतून स्पष्ट दिसायचा. “एकेका रागामध्ये त्यांनी दोन किंवा अधिक बंदिशी केल्या आहेत... एखादी झपताल, तर एखादी त्रिताल... एकतालावर खूप भर होता बुवांचा... कारण एकतालाची बंदिश ही नेहमी मैफिलीची खुमारी आणि रंगत वाढवणारी असते.”- बुवांच्या शिष्या  निर्मलाताई गोगटे  सांगतात. व्यासबुवांच्या बंदिशीविषयी एकदा विख्यात सतारवादक शाहीद परवेज म्हणाले होते – “आज के जमाने में व्यासजी एक ऐसे रचनाकार हैं जिन्होंने परंपरा को कायम रखते हुए नवीनता का प्रयोग किया है. उनकी हर बंदिश में आपको नवीनता दिखाई देगी… उसकी जड परंपरा है, मगर जो सोच है वह अनूठी है.”

सी. आर. व्यास एक गुरुभक्त होते, हे निर्विवाद सत्य! गुरूचा मान राखण्यासाठी त्यांनी एकदा नोकरी सोडली, तर एकदा एका ज्येष्ठ गायकाशी निर्भीडपणे रेडिओवर वाद घातला. असा माणूस जेव्हा गुरूची भूमिका घेतो, तेव्हा तो काय उंची गाठू शकतो, ह्यांचे उत्तम उदाहरण होते व्यास बुवा. काही गायक उत्कृष्ट सादरीकरण करणारे असतात, तर काही उत्तम राग आणि बंदिशी निर्माण करणारे, तर काही उत्तम शिकवणारे. हे तिन्ही गुण एका माणसात क्वचित आढळतात. सी. आर. व्यास त्या मोजक्या व्यक्तींमधले एक होते. जितेंद्र अभिषेकी अत्यंत हुशार आणि मेहनती. त्यांना व्यास बुवांच्या सांगीतिक बुद्धिमत्ता आणि दृष्टिकोन ह्याचा प्रचंड आदर होता.  अभिषेकींना व्यासबुवांचे रूढार्थाने शिष्य म्हणता येणार नाही. व्यास बुवांनी सुद्धा त्यांच्याकडे कधी एक शिष्य म्हणून बघितले नाही. ते त्यांचे गुरूबंधूच राहिले. अभिषेकी व्यास बुवांकडे शिकायला नेहमी येत असत आणि शिष्याच्या भूमिकेतूनच त्यांच्याकडून ज्ञानार्जन करत असत. अनेक राग त्यांनी व्यास बुवांकडून समजून घेतले.

अभिषेकी एकदा व्यास बुवांना म्हणाले होते... “व्यास तुम्ही नोकरी, संसार, सगळे सांभाळून गाणे करता... म्हणजे दिवसाचे जेमतेम सहा/सात तास तुम्हाला गाण्यासाठी मिळतात... स्वतःसाठी असे तीन/चारच... कारण तुम्ही शिकवण्यासुद्धा करता... त्या औरंगजेबी दुनियेत तुम्ही इतके तास घालवता... तरीही तुम्ही गाण्यात ज्या सांगीतिक उंचीला पोचले आहात ती अद्वितीय आहे... जर तुम्ही पूर्णवेळ फक्त गाणेच केले असते, तर तुम्ही जी सांगीतिक उंची गाठली असती ती गाठणे तर सोडाच, त्याची कल्पना करणे सुद्धा अशक्य झाले असते...” - त्या दिवशी व्यास बुवा अभिषेकींना सहा तास सलग शिकवत होते. शिकवून झाल्यावर ते उठून आत गेले चहा सांगायला. अभिषेकी मात्र शेजारी पडलेली तबल्याची हातोडी स्वतःच्या पोटऱ्यांवर मारत होते. 

(पंडित सी. आर. व्यास यांच्या जन्मशताब्दीनिमित्ताने ‘चिंतामणी: एक चिरंतन चिंतन’ हा चरित्रग्रंथ प्रकाशित होत आहे. त्यातील एका प्रकरणाचा हा संपादित अंश)

टॅग्स :musicसंगीत