- अर्चना राणे-बागवान
लंडनमधील एका शिक्षिकेने दहा वर्षांपूर्वी घर सोडलं आणि थेट चालत निघाली. अर्धा युरोप पायी पालथा घातल्यानंतरच ती थांबली, पण तेही पुढच्या कदमतालसाठीच.
तिचं नाव पॉला कॉस्टंट.
काहीतरी वेगळं करायचं या ध्यासानं पॉला झपाटलेली होती. तिला जग फिरायचं होतं. स्वत:च्या डोळ्यांनी पाहायचं होतं. त्यासाठी तिनं मार्ग निवडला तोही एकदम हटके. जवळजवळ तीन वर्षे त्यावर विचार केला आणि एके दिवशी आपल्या शिक्षिकेच्या प्रतिष्ठित, उत्तम पगाराच्या नोकरीला राम ठोकला. निघाली प्रवासाला. तीही कशी? थेट पायी!
२00४ मध्ये तिने नवरा गॅरीसह लंडन सोडलं, ट्रफाल्गर स्क्वेअरपासून (लंडन) तिचा प्रवास सुरू झाला. पुढे फ्रान्स, पॅरिस, स्पेनची सरहद्द. पिरेनीजची पर्वतरांग पार करून कॅमिनो दे सँटिगो मार्गानं पोतरुगल. पुन्हा स्पेन. तिथून अल्जेसिरस, मोरोक्को असा प्रवास करत पश्चिम सहारा गाठलं. तेथून माली ते मॉरिटानिया आणि नंतर नायजर. सारं काही पायी. जिथे नुसत्या पायांचा काहीच उपयोग नाही, तिथेच फक्त ट्रेनचा वापर.
वाळवंटातल्या प्रवासासाठी तिनं तीन उंट विकत घेतले, पण त्यांना सांभाळायचं कसं, वाळवंटात मार्गक्रमणा कशी करायची, कंपास, जीपीएस कसं हाताळायचं, वार्यांची दिशा कशी ओळखायची. यासाठी तिनं आणि गॅरीनं चक्क सहा महिन्यांचं ट्रेनिंग घेतलं. इथे हबीब, एमबराक, मदानी हे त्यांचे मार्गदर्शक होते. या सफरीत आलेले अनुभव रोमांचक आणि तितकेच खडतरही. ठरलेल्या वेळेत ठरलेलं अंतर ओलांडण्याच्या इराद्याने प्रसंगी तहानभूकेलाही थांबावं लागलं. तीन उंटाचा ताफा सांभाळणं हेही एक दिव्यच. त्यातच ज्याच्या संगतीने हे धाडसी पर्यटन सुरू झालं, त्या गॅरीशी संगत तुटली. खरंतर यालाही हे पर्यटनच कारण. गॅरी फोटोग्राफर असल्याने या सफरीत त्याची भूमिका महत्त्वाची होती. पण ती पार पाडण्यात तो बर्याचदा कमी पडायचा. अनोळखी प्रदेशात हिंडतांना अनोळखी व्यक्तिच्या प्रश्नांना उत्तरे देताना गॅरीने पुढाकार घ्यावा अस दोघात ठरलेले होतं. पण गॅरीचा मूळ माणूसघाणा स्वभाव यासाठी कमी पडू लागला. एकीकडे गॅरीमधील उणीवा सातत्याने समोर येऊ लागल्या तर दुसरीकडे हबीबकडे पॉलाचं मन धाव घेऊ लागलं. शारीरिक आकर्षण होतच पण या पदपर्यटनात त्याची खूप मदत होणार होती. अशा गुंतागुंतीतून गॅरी आणि पॉलाने वेगळे होण्याचा मार्ग निवडला आणि पश्चिमेकडून पूर्वेचा प्रवास सुरू असतानाच गॅरीनं तिची साथ सोडली. पुढे तिचा एकटीचाचं प्रवास सुरू झाला. एवढं मोठं वाळवंट एकटीने पार करायचं धाडस आपण करू शक तो का, विचारानं ती गर्भगळीत झाली. अनेकदा तिच्या मनाला घरी जाण्याचे वेध लागायचे. कधी-कधी तडक शहर गाठावं प्लेन पकडावं, असंही तिला वाटायचं. पण तिचं स्वप्न तिला स्वस्थ बसू देत नसे. तिचा प्रवास न थांबता सुरुच राहिला तिच्या कॅमल ट्रेनसह. २00४ मध्ये सुरू झालेला तिचा हा प्रवास तीन वर्षांनी थांबला. पॉलानं प्रवासासाठी तिने चांगला पगार, प्रतिष्ठा देणारी नोकरी सोडली. पण तिचं हे ध्येयच आता तिच्यासाठी भरगच्च मानधन मिळवून देणारं स्त्रोत ठरलं आहे. तिचं या प्रवासाविषयी, आपल्या अनुभवांविषयी बोलणं, लिहिणं थांबलं नाही. बारा हजारांहून अधिक किलोमीटरचा पायी प्रवास आणि सहारा वाळवंटातला ७000 किलोमीटरचा आपल्या कॅमल ट्रेनसह केलेल्या प्रवासाला तिने शब्दबद्ध केलं. या प्रवासावरील ‘स्लो जर्नी साउथ- वॉकिंग टू आफ्रिका आणि ‘सहारा-अ जर्नी ऑफ लॉस, लव्ह अँण्ड सर्व्हायव्हल’ ही तिची दोन पुस्तकंही प्रकाशित झाली आहेत.
या प्रवासानं पॉलाला आपलं स्वप्न पूर्ण करण्याचा, ध्येयाच्या दिशेने मार्गक्रमणा करण्याचा विश्वास दिला. ‘ड्रीम, बिलिव्ह, क्रिएट..’ हा तिचा कानमंत्र ती आता विविध कंपनी, शाळा, कॉलेजमधील तरुणांना देत आहे.
उंटांना पाहिलं आणि.
गॅरी आणि पॉलाचं लग्न १९९९ मध्ये झालं. मेलबर्नमधील उपनगरात गॅरीचं मालकी हक्काचं घर होतं. ते घर भाड्यानं देऊन त्यांनी ऑस्ट्रेलियातील ब्रुम या छोट्याशा शहरात रहायचं ठरवलं. आपण पुढे असा रोमहर्षक प्रवास करणार आहोत. याची पुसटशी कल्पनाही दोघांना नव्हती. गॅरीला फोटोग्राफित रस होता तर पॉलाला लिहण्याची आवड होती. तिला पुस्तक लिहायचं होतं. दोघंही ब्रुमजवळील केबल बीचवरती बसले असताना पॉलानं गॅरीला आफ्रिकेतील भटकंतीसंदर्भात विचारलं. जवळूनचं उंटांना चालत जात असलेलं पाहताना पोलालाही कल्पना सुचली. तिने गॅरीला म्हटलं, मला पायीचं भटकंती करायला आवडेल. गॅरीलाही तिचं म्हणणं पटलं. गाडीभाड्यासाठी पुरेसे पैसे नसल्याने चालण्याचा हा प्लॅन अफलातून असल्याचं गॅरीनं सांगितलं. आणि आपल्या भटकंतीसाठी तयारी करण्यास दोघांनीही सुरुवात केली.
सहाराच का?
सहाराबद्दल पॉलाला पहिल्यापासूृन कुतूहल होतं. तिथला इस्लाम धर्म, संस्कृती, जीवनशैलीविषयी तिला आकर्षण वाटत होतं. ते जवळून पहावं, या उद्देशानं तिचा हा प्रवास सुरू झाला. शेवटी दुसर्याच्या नजरेनं जग पाहणं आणि आपण स्वत: डोळे उघडे ठेवून ते निरखणं यात फरक पडतोच. फक्त साहसापोटी या प्रसिद्धीपोटी तिचा हा ट्रेक नाही. एखाद्या ठिकाणाहून इच्छित स्थळी पोहचताना आपण बस, ट्रेनसारखी साधनं वापरतो. या साधनांमुळे आपण इच्छित स्थळी लवकर पोहचतोही. पण मधली जी न पाहिलेली ठिकाणं असतात, ती कायमच पहायची राहून जातात. अनेकदा असं होतं, जे इच्छित स्थळी जाऊनही मिळत नाही, ते समाधान या मधल्या ठिकाणी मिळतं. आपल्या प्रत्येक पावलागणिक त्या ठिकाणची नवी ओळख आपल्या समोर येत असल्याचं पॉलाला वाटतं.
(लेखिका मुक्त पत्रकार आहेत.)