लोकमत न्यूज नेटवर्क
जळगाव : माणसाच्या आयुष्यात कुणीही सोबत नसले तरी सावली मात्र कायम त्याच्या सोबत असते. परंतु, मंगळवारी ही सावली काही क्षणासाठी आपली साथ सोडणार आहे. मंगळवार, दि. २५ मे रोजी दुपारी १२ वाजून २४ मिनिटांनी उन्हात उभे राहिल्यास सूर्य बरोबर डोक्यावर आल्यानंतर काही मिनिटांसाठी आपली सावली अदृश्य झालेली असल्याचा अनुभव घेता येणार आहे. निसर्गाच्या या अद्भुत घटनेला ‘शून्य सावली दिवस’ म्हणतात.
इन्फो :
काय आहे ‘शून्य सावली दिवस'
पृथ्वी आपल्या २३.५ अंशातून झुकलेल्या अक्षासह सूर्याभोवती फिरते; पण पृथ्वीवरून बघताना आपल्याला सूर्य कधी उत्तर, तर कधी दक्षिण दिशेकडे सरकतोय असा भास होतो, ज्याला आपण उत्तरायण व दक्षिणायन म्हणतो. पृथ्वीवरील आपले भौगोलिक स्थान निश्चित करण्यासाठी आडव्या आणि उभ्या काल्पनिक रेषा असतात. आडव्या रेषांना अक्षांश आणि उभ्या रेषांना रेखांश असे म्हणतात. सूर्याच्या उत्तरायण आणि दक्षिणायन या प्रवासाच्या काळात सूर्य रोज वेगवेगळ्या अक्षांशावर उगवतो, ज्याला ‘सूर्याची क्रांती’ असे म्हणतात. २१ मार्च रोजी सूर्य पृथ्वीच्या विषुववृत्त म्हणजे ० अक्षांशावर असतो. त्यानंतर तो उत्तरेकडे सरकायला लागतो. आपण उत्तर गोलार्धात विषुववृत्त आणि कर्कवृत्ताच्या मध्ये २१.०० अंश उत्तर (२१.००° एन) या अक्षांशावर आहोत. असे प्रत्येक शहर वेगवेगळ्या अक्षांशावर असते. २१ मार्च ते २१ जून या उत्तरायणाच्या काळात २५ मे रोजी सूर्याचे डेक्लिनेशन आपल्या शहराच्या अक्षांशाइतके असते. २५ मे रोजी सूर्य २१०० अक्षांशावर उगवतो. त्यादिवशी १२ वाजून २४ मिनिटे ४५ सेकंद यावेळी आपण ‘शून्य सावलीचा क्षण’ अनुभवतो. २१ जूननंतर परतीच्या प्रवासात १६ जुलैला सूर्याचे डेक्लिनेशन (सूर्याची क्रांती) परत आपल्या शहराच्या अक्षांशाइतके असते. त्यावेळी दुसऱ्यांदा आपल्याकडे ‘शून्य सावलीचा क्षण’ अनुभवण्यास मिळतो.
इन्फो :
ऑनलाईन कार्यक्रमाचे आयोजन
लॉकडाऊनमुळे सार्वजनिक ठिकाणी कार्यक्रमाचे आयोजन करणे शक्य नसल्यामुळे शहरातील खगोलप्रेमी अमोघ जोशी या खगोलीय घटनेचे साक्षात्कार होण्यासाठी ऑनलाईन कार्यक्रमाचे आयोजन केले आहे. या कार्यक्रमाचे दुपारी १२ वाजेपासून थेट प्रक्षेपण फेसबुकच्या माध्यमातून पाहण्याचे आवाहन जोशी यांनी केले आहे.