शहरं
Join us  
Trending Stories
1
Video: काळजाचा ठोका चुकला! अंबरनाथ स्थानकात लोकल येत होती अन् अंध व्यक्ती थेट ट्रॅकवर कोसळला
2
निगेटिव्ह रिपोर्टिंग केल्याच्या रागातून डॉक्टरांचे बनवले अश्लील व्हिडिओ? कराडात 'एआय' चा घातक वापर
3
अखिलेश यादवांच्या आले मनी...! एक जिल्हा सोडला अन् युपीतील इतर जिल्ह्यांच्या कार्यकारिणी केल्या बरखास्त
4
ट्रम्पनी संधी साधली, अमेरिका आणि चीनमध्ये खतरनाक डील झाली; ट्रम्पच्या घोषणेने अनेकांची झोप उडाली
5
हे तेच मजेशीर केदार यादव...! लालूंचा वाढदिवस होडीवर साजरा करायला गेले आणि चिखलात पडले...
6
महापालिका निवडणूकीच्या पाश्वभूमीवर ओमी कलानींचा पुन्हा शिंदेगटाकडे दोस्तीचा हात?
7
महाराष्ट्रातही सोनम-राजा प्रकरण! २३ मे रोजीच झालेले लग्न, वटपौर्णिमेलाच कुऱ्हाडीने पतीला संपविले
8
Sonam Raghuvanshi : सोनम रघुवंशी प्रेग्नंट? लग्नाला महिना झाला! मेघालय पोलिसांकडे वैद्यकीय अहवाल आला
9
पहाटे ५.३० ला हॉटेलवरून निघाले, २.३० वाजता राजाचा मृतदेह दरीत फेकला; 'असा' होता ९ तासांचा घटनाक्रम
10
छत्तीसगडमधील सुकमा येथे दोन नक्षलवादी ठार; एकावर ५ लाखांचे बक्षीस होते
11
"एक दो तीन"... कॅच घेताना मोर्कोची 'कसरत'! लॉर्ड्सवर विक्रम रचल्यावर असा फसला स्मिथ (VIDEO)
12
छत्रपती संभाजीनगरास वादळाचा तडाखा; सिद्धार्थ गार्डनमधील भिंत कोसळून दोन महिलांचा मृत्यू
13
छत्रपती संभाजीनगरच्या विद्यार्थिनीची नवी मुंबईत आत्महत्या, प्राचार्यावर गंभीर आरोप, गुन्हा दाखल
14
BSF जवानांना ड्युटीवर जाण्यासाठी खराब ट्रेन मिळाली होती; रेल्वेने ४ अधिकाऱ्यांवर कारवाई केली
15
२० वर्षीय पाकिस्तानी युवकाच्या 'प्लॅनिंग'नं अमेरिका हादरली; FBI नं अटक करताच मोठा खुलासा
16
राज-सोनम यांनी केला होता कोर्ट मॅरेजचा प्रयत्न? राजासोबत लग्नाची घाई का केली? गोविंदनं दिलं उत्तर
17
टीम इंडियातील 'प्रिन्स'चा रुबाब! शुबमन गिलच्या स्टायलिश फोटोशूटवर उमटली फिरकी घेणारी कमेंट
18
आता फक्त ठाकरे ब्रँडच चालणार! शिवसेना भवनाबाहेर पहिल्यांदाच काका-पुतणे एकाच बॅनरवर झळकले
19
हायवेवर डान्स करत होती पत्नी अन् पतीला करावं लागलं शूटिंग! व्हिडीओ पाहून लोक म्हणाले 'सुखाने जगायचं तर..'
20
Raja Raghuvanshi : सोनमच्या भावाने २ मिनिटांत सत्य बाहेर काढले; राजा रघुवंशी हत्या प्रकरणी गोविंदाचा मोठा खुलासा

विशेष लेख: 'डीपसीक'च्या मागे चीन सरकारचा 'अदृश्य हात'

By ऑनलाइन लोकमत | Updated: February 5, 2025 10:53 IST

तिआनमेन चौकात १९८९ साली काय झाले, असा प्रश्न 'डीपसीक'ला विचारला. तेव्हा या चिनी AI प्रणालीने मला काहीही उत्तर दिले नाही. याचा अर्थ नेमका काय?

-चिन्मय गवाणकर (माहिती तंत्रज्ञान विशेषज्ञ)

ओपन सोर्स करता येईल म्हणजे 'सोर्स कोड' कुणालाही फुकट देता येईल इतके 'डीपसीक' Al स्वस्त आहे, हे आपण काल प्रसिद्ध झालेल्या पूर्वार्धात पाहिले. हे चीनला कसे जमले? एक उदाहरण घ्या! समजा, आजारी पडून तुम्ही रुग्णालयात गेलात. तिथे एकच सुपरस्पेशालिस्ट डॉक्टर असेल तर त्याला खूप वेळ आणि पैसे खर्च करून वर्षानुवर्षे अभ्यास करून वैद्यकशास्त्रातील सगळे ज्ञान शिकावे लागेल. मग रुग्णाला सर्दी झाली असो वा हृदयविकार, तो सारखीच महागडी फी घेईल.

समजा, तुम्हाला सर्दी-खोकला झालाय, तर हृदयरोगतज्ज्ञाची फी देण्याची गरज काय? कुणीही साधा फॅमिली डॉक्टर किरकोळ फी घेऊन तुम्हाला औषधे देऊ शकेलच की। अमेरिकन LLM हे असे आहे. AI ला 'शिकवण्या' साठी लार्ज लेंग्वेज मॉडेल्स (LLM) लागतात. अमेरिकन LLM कडे 'सर्वज्ञ' होण्याचा अट्टाहास असल्याने ही मॉडेल्स जास्त डेटा, जास्त ऊर्जा वापरून इंटरनेटवर उपलब्ध असलेल्या सर्व माहिती-संचात संचार करून उत्तरं घेऊन येतात. हे प्रकरण भलते महाग पडते. हा खर्च वसूल करण्यासाठी मग या कंपन्या आपली आज्ञावली अर्थात कोड गुपित ठेवतात.

डीपसीकने 'मिश्रण विशेषज्ञ' (Mixture of Experts) पद्धत वापरली. डीपसीकच्या तत्त्वावर चालणाऱ्या रुग्णालयामध्ये एक जनरल एमएमबीएस डॉक्टर, एक फिजिशियन, एखादा हाडवैद्यक, एखादा स्त्रीरोगतज्ज्ञ, एखादा मधुमेह स्पेशालिस्ट असे विविध डॉक्टरांचे मंडळ आहे. त्यांना एकाच क्षेत्रात शिकायचे असल्याने शिकण्यासाठी वेळ आणि खर्च कमी लागल्याने त्यांची फीसुद्धा कमी आहे. रुग्णाला कोणत्या 'एक्सपर्ट'कडे पाठवायचे हे फॅमिली डॉक्टर ठरवतो. हीच संकल्पना डीपसीकने आपल्या मॉडेल्सना शिकवायला आणि मॉडेल्सकडून कमी वेळात, कमी खर्चात उत्तरे मिळविण्यास वापरली. फक्त २०४८ जीपीयू वापरून फक्त ४८ कोटी रुपयांत डीपसिक R-१ हे मॉडेल बनवले, जे तगड्या अमेरिकन मॉडेल्सएवढेच अचूक आणि विचारपूर्वक उत्तरे देते. ते गुगलच्या ३५ पट स्वस्त आणि ओपन AI च्या १६ पट स्वस्त आहे.

डीपसीकने हे मॉडेल चक्क ओपन सोर्स म्हणजे जगभरच्या संशोधकांना फुकट उपलब्ध करून दिले आहे. कुणीही संशोधक त्यांचा सोर्स कोड वापरून आपले अॅप्लिकेशन बनवू शकतो. हे मॉडेल ओपन सोर्स असल्यामुळे लहान स्टार्टअप्स आणि संशोधकांना LLM च्या क्षेत्रात काम करण्याची संधी मिळू शकते. यामुळे एखादा छोटा व्यवसाय स्वतःच्या गरजेनुसार 'टेलर मेड' LLM स्वस्तात तयार करू शकेल, एखादा डॉक्टर आपल्या रुग्णांच्या डेटावर आधारित AI टूल बनवू शकेल किंवा एखादा शिक्षक आपल्या विद्यार्थ्यांसाठी खास शैक्षणिक साहित्य तयार करू शकेल.

यामुळे वेगवेगळ्या क्षेत्रांमध्ये AI चा वापर वाढेल आणि नवनवीन कल्पनांना चालना मिळेल. डीपसीकच्या स्वस्तातल्या ओपन सोर्स मॉडेलची अचूकता साधारण मोठ्या मॉडेल्सएवढी आहे. हाच AI संशोधनातील खूप महत्त्वाचा मैलाचा दगड आहे. डीपसीकचे मूळ चीनमध्ये असल्याने त्यांच्या 'बोलविता धन्या'बद्दल कुजबुज सुरू झाली आहे. त्यांचा विदा संग्रह नक्की त्यांनी कुठून घेतला याबद्दल जगभरात मतमतांतरे आहेत. चीन सरकारसाठी 'अडचणी'च्या असणाऱ्या विषयांवर सध्या डीपसीकचा चॅट बॉट 'अर्थपूर्ण मौन' बाळगतोय (डीपसीकला मी स्वतः तिआनमेन चौकात १९८९ साली काय झाले, असे विचारले तेव्हा त्याने उत्तर दिले नाही). डीपसीकच्या मागे हा चीन सरकारचा 'अदृश्य हात' असल्याने त्याचा वापर चीनबाहेर खरोखर होईल का, किती आणि त्यांना दिलेली विदा चिनी परिप्रेक्ष्यामध्ये सुरक्षित राहील का, या प्रश्नांची उत्तरे येणारा काळच देईल.

भारताने मात्र यातून खूप काही शिकले पाहिजे. स्वदेशी क्रायोजनिक इंजिन, स्वदेशी अणुभट्टी, स्वदेशी परम महासंगणक बनविणाऱ्या आणि हॉलिवूड सिनेमाच्या बजेटच्या १० टक्के खर्चात मंगळावर स्वारी करणाऱ्या भारतीय अभियंत्यांनी मनात आणले तर त्यांना काहीही अशक्य नाही!

ता.क.: अलीबाबा या दुसऱ्या तगड्या चिनी कंपनीने आपले क्वेन २.५ मॅक्स हे LLM जाहीर केले जे डीपसीकच्या तत्त्वावर चालते आणि डीपसीकपेक्षा अचूक आहे असा त्यांचा दावा आहे! म्हणजे ही शर्यत आता अजून रंजक होणार ! (उत्तरार्ध)Chinmaygavankar@gmail.com

टॅग्स :Artificial Intelligenceआर्टिफिशिअल इंटेलिजन्सchinaचीनAmericaअमेरिकाtechnologyतंत्रज्ञान