अकोला : काही वर्षांपूर्वीपर्यंत ज्वारी हे गरिबांचे धान्य होते. गहू हा सणालाच वापरला जात होता तर शहरात चपातीला स्थान होते; पण आरोग्याच्या दृष्टीने ज्वारीचे महत्त्व वाढले आहे. त्यातच गव्हाचे उत्पादनही मोठ्या प्रमाणात होत आहे. यामुळे गव्हाचा दर कमी झाला आहे. त्यामुळे गव्हापेक्षा ज्वारीची श्रीमंती अधिक वाढली असल्याने शेतकऱ्यांनाही फायदा होत आहे.
लोकांकडून आहारात प्रामुख्याने बाजरी, ज्वारी, गहू या धान्याचा अधिक उपयोग करण्यात येतो. काही प्रमाणात नाचणी, मका यांचाही वापर केला जातो. ३० वर्षांपूर्वी ज्वारीला आहारात अधिक स्थान होते तर गहू सणाला व पाहुणे मंडळी आली की वापरला जात होता; पण गेल्या काही वर्षांत ज्वारीपेक्षा गव्हाचे उत्पादन वाढले आहे. त्यामुळे गव्हाचा दर कमी झाला आहे. त्यातच डॉक्टरही ज्वारी आरोग्यासाठी चांगली असल्याचे सांगत आहेत. त्यामुळे गव्हापेक्षा ज्वारीला आहारात प्राधान्य मिळत चालले आहे. भाकरी रोज खाणाऱ्यांची संख्याही वाढली आहे, तर चपाती खाणारे नागरिक शहरी भागात अधिक आहेत.
आपल्या आरोग्याची श्रीमंती ज्वारीतच!
१. ज्वारीमध्ये कार्बोहायड्रेटसचे प्रमाण अधिक असते. त्यामुळे शरीराला पटकन ऊर्जा मिळते. कमी खाऊनही पोट भरल्याची जाणीव होते. ज्वारीमधून शरीराला मुबलक प्रमाणात प्रोटीन्स मिळतात. तसेच ज्वारीच्या भाकरीमुळे अन्नाचे सहज पचन होते.
२. ग्रामीण भागात आजही ज्वारीचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात होतो. त्यामुळे कदाचित शहरीपेक्षा ग्रामीण भागातील लोकांच्या आरोग्यविषयक तक्रारी कमी असल्याचे दिसून येत आहे. म्हणजेच ज्वारी फायदेशीर ठरत आहे.
३. ज्वारीमध्ये मुबलक प्रमाणात तंतुमय पदार्थ असतात. त्यामुळे पोट साफ होण्यास मदत होते. ज्यांना अ‍ॅसिडिटीचा त्रास होतो, त्यांनी चपातीऐवजी आहारात ज्वारीचा समावेश करावा, असे सांगण्यात येते.
अशी वाढली ज्वारीची श्रीमंती (प्रतिक्विंटल दर)
ज्वारी गहू
१९८० ९०० १०००
१९९० १२०० १४००
२००० १८०० २०००
२०१० २५०० २२००
२०२० २८०० २२००
२०२१ २८५० १९००
भाकरी परवडायची म्हणून खायचो...
ज्वारीची भाकर सकस असते. खाल्ल्यानंतर काम करण्यासाठी ऊर्जा मिळते. तुराटी किंवा कोळशाच्या चुलीवर भाकर शेकता येते. गव्हाच्या तुलनेत भावही कमी होते. त्यामुळे ज्वारीची भाकरच खायचो.
- जगन्नाथ गावंडे
ज्वारी पचनाला सुलभ आहे. भरपूर जीवनसत्व असल्याने कमी खाऊनही पोट भरल्यासारखे वाटते. चरबी वाढत नाही. ज्वारीची भाकर खाल्ल्याने अनेक आजार टळतात. आधी ज्वारीचे भाव कमी होते. आज गहू अन् ज्वारीचे भाव जवळपास सारखेच आहेत.
- अशोक देवर
आता चपातीच परवडते...
ज्वारीत साखरेचे प्रमाण जास्त असल्याने मधुमेह टाळण्यासाठी रोज गव्हाची पोळी, फुलके खाणे चांगले आहे. चांगल्या प्रतीचा गहू सहज उपलब्ध होत असल्याने व चपाती भोजनात रुची आणते. ज्वारीच्या तुलनेत गव्हाचे भाव कमी आहेत. गव्हाची चपाती रोज व ज्वारी कधीतरी आहारात बदल म्हणून खातो.
- अरविंद पिसोळे
आरोग्याच्या दृष्टिकोनातून जेवणात ज्वारी, बाजरीची भाकरी असते. तसेच चपाती खाण्याचे प्रमाणही वाढले आहे. सवय असल्याने चपातीलाच अधिक प्राधान्य असते. दररोज एकवेळ तरी चपाती आवडीने खाल्ली जाते.
- विजय मानेकर
जिल्ह्यात ज्वारीचे उत्पादन कमालीचे घटले
जिल्ह्यात गहू, हरभरा, सोयाबीन, तूर, कापूस आदी पिकांचे उत्पादन होत असते.
जवळपास अडीच दशकांपूर्वी ज्वारीचे पीकही जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणात घेतले जायचे. मात्र, सद्य:स्थितीत जिल्ह्यात ज्वारीची लागवड अत्यल्प प्रमाणात करण्यात येते.
त्यामुळे उत्पादन घटल्याने अन्य राज्यांतून किंवा जिल्ह्यांतूनच आयात केली जाते.
त्यामुळे भाव सर्वसामान्यांच्या आवाक्याबाहेर गेले आहेत.
असे झाले उत्पादन
२०१९ १६१ मे.टन
२०२० ६९ मे.टन
२०२१ ५१ मे.टन