हळदीला आयुर्वेदात अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. यापासून अनेक औषधीसह स्वयंपाकातही मोठ्या प्रमाणात वापर होतो. सध्या कोरोना काळात मोठ्या प्रमाणात हळदीला मागणी आहे. मात्र हे पीक खानदेशात कमी प्रमाणात घेतले जाते. त्यातच नंदुरबार जिल्ह्यात मोजकेच शेतकरी या पिकाची लागवड करतात. शहादा तालुक्यात जयनगर, कलसाडी, पाडळदा या भागात मसालेजन्य पिकांची लागवड होते. कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना योग्य मार्गदर्शन करून बॉयलिंग व पॉलिश मशीनसाठी अनुदान उपलब्ध करून दिल्यास पुढील काळात या पिकांच्या लागवडीकडे शेतकऱ्यांचा कल वाढणार आहे.
हे पीक नऊ महिने कालावधीचे असल्याने त्यातच आर्थिक गुंतवणूक मोठ्या प्रमाणावर असल्याने इतर शेतकरी जोखीम स्वीकारत नाहीत. मात्र येथील विठोबा माळी या प्रयोगशील शेतकऱ्याने सलग दहा वर्षांपासून हळद पिकाची लागवड केली आहे. सुरुवातीला लागवड, बाजारपेठ व त्यावरील प्रक्रिया या बाबींसाठी अडचणीचे ठरले. त्यातून कृषी विभाग व अन्य ठिकाणांहून मार्गदर्शन घेऊन दहा वर्षांपासून दहा एकरमध्ये पिकाची लागवड करीत आहे. एकरी २५ ते ३० क्विंटल असे उत्पन्न काढून आठ ते दहा हजार रुपये क्विंटल भावाने विक्री करीत आहेत. जिल्ह्यात हळदीला मोठी मागणी नसली, तरी सांगली व सातारा या जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणात मागणी आहे. तेथील व्यापारी थेट शेतात येऊन हळदीची खरेदी करतात.
अशी करतात हळदीची लागवड
साधारण ४० ते ५० ग्रॅमचे मातृकंद व फिंगर मिक्स कंद मातीच्या बेडवर सात-आठ इंच खोल जून महिन्यात लागवड केली जाते. नऊ महिन्यांच्या कालावधीत खताच्या तीन मात्रा दिल्या जातात. बुरशीनाशक फवारणी केली जाते. एकरी दहा क्विंटल कंद लागतात. त्याची ओळख हिरवा पाला पिवळा झाल्याने खाली पडला की हळद पक्व झाल्याचे समजते. काढलेली हळद बॉयलिंग केली जाते. त्यानंतर पंधरा दिवस सुकविली जाते. मशिनवर पॉलिश करून पिवळी चमक आल्यावर विक्रीसाठी पाठवली जाते.
मागील दहा वर्षांपासून हळद पिकाची लागवड करीत आहे. सुरुवातीला लागवडीसाठी अनेक अडचणी आल्या. त्यातून मार्ग काढत व तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घेऊन आज हळद पिकातून भरघोस उत्पादन घेत आहे. स्वतःचे बॉयलिंग व पॉलिश मशीन असल्याने पाहिजे त्यावेळेस प्रक्रिया करून भाव वाढल्यानंतर हळद विक्री केली जाते.
विठोबा माळी, शेतकरी, जयनगर, ता. शहादा
औषधी महत्त्व
आयुर्वेद शास्त्रानुसार हळद पोटदुखी निवारक, रक्तशुद्धीकारक, बलवर्धक, कृमीनाशक आम्लपित्तहारक, भूक उद्दीपित करणारी आहे. हळदीमुळे त्वचेचा रंग उजळतो तसेच ती रक्तशुद्धीसाठी गुणकारी आहे.